A. TRAPÈ: INTRODUZIONE A SANT'AGOSTINO

BIBLIOGRAFIA

 

Agostino è indubbiamente il più grande dei Padri e uno dei geni più alti dell’umanità. La sua influenza sui posteri è stata continua e profonda. Gli studi su di lui si sono moltiplicati e si moltiplicano a dismisura, tanto che diventa impossibile darne una rassegna completa

 

 

ABBREVIAZIONI E SIGLE

AAT Atti dell’Accademia delle Scienze di Torino, Classe di Scienze morali, storiche e filologiche (Bologna)

AB Analecta Bollandiana (Bruxelles)

AEHE (Ve sect.) Annuaire de l’École pratique des Hautes Études, Ve section, Sciences religieuses (Paris)

AFLN Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia della Università di Napoli (Napoli)

ANRW Aufstieg und Niedergang der römischen Welt: Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung, edd. H. Temporini - W. Haase (Berlin - New York)

APAW Abhandlungen der Preussischen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. Philosophisch-historische Klasse (Berlin)

ASE Annali di storia dell’esegesi (Bologna)

AugStud Augustinian Studies (Villanova, PA)

BA Bibliothèque Augustinienne (Paris)

BAC Biblioteca de Autores Cristianos (Madrid)

BASP Bulletin of the American Society of Papyrologists (New York)

BCNH Bibliothèque Copte de Nag Hammadi (Québec)

BLE Bulletin de Littérature Ecclésiastique (Toulouse)

BSOAS Bulletin of the School of Oriental and African Studies (London)

CCL Corpus Christianorum seu nova Patrum collectio Series Latina (Tournhout-Paris)

CCG Corpus Christianorum Series Graeca (Tournhout-Paris)

CrSt Cristianesimo nella storia. Ricerche storiche, esegetiche, teologiche (Bologna)

DThC Dictionnaire de théologie catholique, edd. A. Vacant - E. Mangenot - E. Amann (Paris 1903-1972)

FZPhTh Freiburger Zeitschrift für Philosophie und Theologie (Fribourg)

GCS Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten drei Jahrhunderte (Leipzig)

HSPh Harvard Studies in Classical Philology (Cambridge, Mass.)

HThR The Harvard Theological Review (Cambridge, Mass.)

ICS Illinois Classical Studies (Urbana)

JA Journal Asiatique (Paris)

JAOS Journal of the American Oriental Society (Baltimore MD)

JbAC Jahrbuch für Antike und Christentum (Münster)

JEH Journal of Ecclesiastical History (Cambridge)

JR Journal of Religion (Chicago)

JRS Journal of Roman Studies (London)

JThS Journal of Theological Studies (Oxford)

MAL Memorie della Classe di Scienze morali e storiche dell’Accademia dei Lincei (Roma)

MAT Memorie dell’Accademia delle Scienze di Torino. Classe di Scienze morali, storiche e filologiche (Torino)

MSR Mélanges des Sciences Religieuses (Lille)

NBA Nuova Biblioteca Agostiniana (Roma 1965ss.)

NHS Nag Hammadi Studies (Leiden - New York - Köln)

NHMS Nag Hammadi and Manichaean Studies (Leiden - New York - Köln)

NT Novum Testamentum (Leiden)

OC Oriens Christianus (Wiesbaden)

OCA Orientalia Christiana Analecta (Roma)

PBA Piccola Biblioteca Agostiniana (Roma 1982ss.)

PG Patrologia Graeca, J.-P. Migne (Paris)

PL Patrologia Latina, J.-P. Migne (Paris)

Rben Revue Bénédictine (Maredsous)

RÉA Revue des Études Anciennes (Talence)

RÉAug Revue des Études augustiniennes (Paris)

RecSR Recherches de Science Religieuse

RecAug Recherches Augustiniennes (Paris)

RÉG Revue des Études Grecques (Paris)

RÉL Revue des Études Latines (Paris)

RFIC Rivista di filologia e di istruzione classica (Torino)

RFN Rivista di Filosofia Neoscolastica (Milano)

RHE Revue d’Histoire Ecclesiastique

RHLR Revue d’Histoire et de Littérature Religieuse (Paris)

RHR Revue de l’Histoire des Religions (Paris)

RivBibl Rivista Biblica (Bologna)

RMAL Revue du Moyen-Âge Latin (Lyon-Strasbourg)

RSR Revue des Sciences Religieuses (Strasbourg)

SCh Sources Chrétiennes (Paris)

SCO Studi Classici Orientali

SPAW Sitzungsberichte der Preussischen Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-historische Klasse (Berlin)

SSR Studi Storico-Religiosi (Roma)

ThLZ Theologische Literaturzeitung (Berlin)

ThS Theological Studies (Baltimore)

TU Texte und Untersuchungen zur Geschichte der altchristliche Literatur (Leipzig-Berlin)

VChr Vigiliae Christianae (Amsterdam)

VetChr Vetera Christianorum (Bari)

ZDMG Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft (Leipzig)

ZKG Zeitschrift für Kirchengeschichte (Stuttgart)

ZKTh Zeitschrift für Katholische Theologie (Wien)

ZNTW Zeitschrift für die Neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der älteren Kirche (Berlin)

ZPE Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik (Bonn)

ZRGG Zeitschrift für Religions- und Geistesgeschichte (Köln)

 

REPERTORI BIBLIOGRAFICI

C. Andresen, Das Augustinus - Gespräch der Gegenwart, Köln 1962, pp. 459-581.

C. Andresen, Bibliographia Augustiniana, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 19732.

Boletìn Agustiniano, in Augustinus, Madrid 1956 ss.

Bibliographia Patristica, Berlin 1956ss.

A.- M. La Bonnardière, Recherches de chronologie augustinienne, Paris 1965.

C. Boyer, Essais anciens et nouveaux sur la doctrine de saint Augustin, Milano 1970.

Bulletin Augustinien, in Année théologique 1949-1953 (per gli anni 1948-1952) e in Revue des Études Augustiniennes, Paris 1955ss. (per gli anni seguenti).

Bulletin de Théologie Ancienne et Medievale, Mont César - Louvain (dal 1929ss).

V. Capànaga, "Bibliografia Agustiniana", in Obras de San Agustìn, tom. I, BAC, Madrid 19502.

A. Casamassa, Istituzioni di patrologia, Ed. Ferrari, Roma 19506, pp. 228-266.

U. Chevalier, Répertoire des Sources historiques du Moyen-Âge, Parigi 1905.

G. A. de Brie, Bibliographia philosophica 1934-1945. I. Bibliographia Historiae Philosophiae. Ultrajecti ad Renum-Bruxellis, Spectrum (1950), LXXV- 664; II. Bibliographiae philosophiae, ibid., 1954, XXXII-798.

J. M. Del Estal, "Historiografìa de la "Ciudad de Dios" de 1928 a 1954", in La Ciudad de Dios 167 (1954), numero extraordinario, II, pp. 647-774.

É. Gilson., Introduzione allo studio di S. Agostino [1983], trad. V. Venanzi Ventisette, Marietti, Genova 19892.

R. Gonzales, "Bibliografìa agustiniana del centenario", in Religión y Cultura 15 (1931), pp. 461-509.

Institut des Études Augustiniennes - Paris, Fichier augustinien, 4 voll. (Parte I, voll. 1-2: Fichier-Auteurs. Parte II, voll. 1-2: Fichier-Matières), G. K. Hall, Boston 1972.

Institut des Études Augustiniennes - Paris, Fichier augustinien. Premier Supplément (dal 1971 al 1978 incluso), G. K. Hall, Boston 1981.

E. Krebs, "Neuere Augustinusliteratur", in Theol. Revue (1932).

G. Kruger, "A Decade of Research in Early Christian Literature (1921-1930)", in Harvard Theol. Revue (1933).

Institut des Études Augustiniennes, Fichier augustinien (1972).

L’année philologique, Paris 1924ss.

E. Lamirande, "Un siècle et demi d’études sur l’ecclésiologie de saint Augustin. Essai bibliographique", in RÉAug 8 (1962).

E. S. Lodovici, "Agostino", in Questioni di storiografia filosofica I, Brescia 1975, pp. 445-501.

R. Lorenz, "Augustinus Literatur seit dem Jubiläum von 1954", in ThR 25 (1959), pp.1-75.

R. Lorenz, "Zwölf Jahre Augustinusforschung", in ThR 38 (1973) e 40 (1975).

T. L. Miethe, Augustinian Bibliography (1970-1980), with Essays on the Fundamentals of Augustinian Scholarship, Greenwood Press, London 1982.

J. Moràn, "La mariologìa de San Agustìn a través de la bibliografìa", in Revista Española de Teologìa 23 (1963), pp. 333-366.

J. Moràn, La teorìa del conocimiento en San Agustìn, Archivo Agustiniano, Valladolid 1961, pp. 343-356.

J. Moràn, "Bibliografìa sobre la espiritualidad de San Agustìn (1925-1935)", in Revista Agustiniana de Espiritualidad 2 (1961), pp.460-480; "Bibliografìa .... (1935-1945)", ibid. 3 (1962), pp. 394-410; e 4 (1963), pp.429-446.

E. Nebreda, Bibliographia Augustiniana, Roma 1928 (fino al 1928).

"Repertoire bibliographique de St. Augustin", in Augustiniana (dal 1950ss.).

"Repertoire bibliographique ", in Revue philosophique de Louvain (dal 1946ss.).

A. Rigobello, "Studi agostiniani in Italia nell’ultimo ventennio", in Cultura e Scuola 32 (1969), pp. 73-84.

I. Rodriguez, "Bibliografìa missional sobre San Agustìn", in Contribución Española a una Misionologìa Agustiniana, Seminario de Misiones Extranjeras, Burgos 1955, pp. 191-199.

E. Samek Lodovici, "Agostino", in Questioni di storiografia filosofica I (Brescia 1975), pp. 445-501.

M. F. Sciacca, Augustinus (Bibliogr. Einführungen in das Studium der Phil ), Bern 1948.

T. Van Bavel, Répertoire bibliographique de saint Augustin (1950-60), Steenbrugge 1963.

T. Van Bavel, Répertoire bibliographique de St. Augustin (1950-1960), Steenbrugge 1963.

F. Van Steenberghen, "La philosophie de St. Augustin d’après les travaux du centenaire", in Revue Néoscol. Phil. (1932-1933).

 

EDIZIONI

L’edizione princeps complessiva delle opere di S. Agostino fu stampata a Basilea da Giovanni Amerbach nel 1506, in 11 parti, distribuite in 9 tomi in fol. (da questa edizione sono escluse le Enarrationes in Psalmos, le Epistulae ed i Sermones, che l’Amerbach aveva pubblicato in precedenza). La seconda edizione è quella di Basilea del 1528-29 a cura di Desiderio Erasmo, in 10 tomi in fol.: le opere sono disposte secondo l’ordine sistematico. La terza edizione fu stampata ad Anversa nel 1577 a cura di diversi teologi di Lovanio. La quarta edizione, che supera tutte le precedenti e resta ancora, nel suo complesso, insuperata, fu pubblicata a Parigi tra il 1679 e il 1700 a cura dei Benedettini della Congregazione di S. Mauro. Più volte ristampata, è stata riprodotta dal J. P. Migne nella Patrologia Latina (PL) XXXII-XLVI. (Cfr. Schönemann, Notitia litteraria in vita, scriptis et editionibus operum S. Augustini, in PL, XLVI1, coll. 10-194; G. deGhellinck, Une édition patristique célèbre, in Patristique et Moyen-Âge, III, Bruxelles-Parigi 1948, pp. 339-448). La quinta edizione, tuttora in corso di stampa, è quella del Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum (CSEL) di Vienna a cura di diversi scrittori. La sesta, parimenti in corso di stampa, è quella del Corpus Christianorum (CC) a cura dei Benedettini dell’Abbazia di S. Pietro in Steenbrugge, presso i tipografi Brepols.

 

FLORILEGI

Prospero di Aquitania, Sententiarum ex operibus s. Augustini delibatarum liber, in PL LI, coll. 427-96.

Eugippio, Excerpta ex operibus s. Augustini, in PL LXII, coll. 559-1088, in CSEL XCI, opera assai preziosa per la critica del testo.

Floro di Lione, Commentarium in omnes s. Pauli epistolas ex operibus s. Augustini contextum, in PL CXIX, coll. 279-420.

Bartolomeo da Urbino, S. Augustini milleloquium veritatis, Lione 1555, opera iniziata da Agostino d’Ancona ai primi del sec. XIV, molto diffusa, disposta per temi in ordine alfabetico.

A. Cupetioli, Theologia moralis et contemplativa s. Aurelii Augustini, 3 voll., Venezia 1737-39.

F. Mayr, Divus Augustinus vitae spiritualis magister, Monaco 1727 (più volte ristampato; trad. it. Torino 1930).

A. Martin, Augustini philosophia, Parigi 18632.

A. Tonna-Barthet, De vita christiana libri VII, Roma 19272.

Molti testi di Agostino sono riportati nell’Enchiridion patristicum (nn. 1417-2013), nell’Enchiridion asceticum (nn. 569-709), e nell’Enchiridion fontium historiae ecclesiasticae antiquae (nn. 738-778).

 

SUSSIDI

D. Lenfant, Concordantiae Augustinianae, Parigi 1656-1665.

D. Lenfant, Biblia Augustiniana, 2 voll., Parigi 1661-1670.

(Guesnié), Index in omnia opera S. Augustini (nel IX volume dell’ed. dei Maurini, riprodotto in PL XLVI, coll. 43-680).

 

ENCICLOPEDIE

N. Abbagnano, "Agostino", in Grande Dizionario Enciclopedico, UTET I, Torino, 1967, pp. 264-267.

C. Boyer, "S. Agostino", in Enciclopedia cattolica I, pp. 519-567.

C. Boyer, Dictionnaire de spiritualité ascétique et mystique, doctrine et histoire, Parigi 1937, coll. 1101-1130.

A. Casamassa, "Agostino", in Enciclopedia italiana I, pp. 913-923.

A. Pincherle, "Agostino", in Enciclopedia italiana I, pp. 923-928.

H. I. Marrou, "Sant’Agostino", in Enciclopedia popolare Mondadori, Milano 1960.

Loofs, "Agostino (S.)", in Realencyklopädie für protestantische Theologie und Kirche II, Leipzig 18973, pp. 257-285.

E. Portalié, "Augustin", in DTC I, cc. 2268-2472.

A. Schindler, Theologische Realenzyklopädie IV, cc. 646-698.

M. F. Sciacca, "Agostino", in Enciclopedia filosofica I, Centro di Studi Filosofici di Gallarate, Sansoni Editore, Firenze 19672, cc. 111-l35.

A. Trapè, "S. Agostino", in Biblioteca Sanctorum I, Roma 1961, pp. 428-596.

A. Trapè, Patrologia III, Casale 1978, pp. 325-434 (con ampia bibliografia e indicazione delle edizioni e traduzioni per le singole opere).

 

MISCELLANEE

AA. VV., S. Agostino nel XV centenario della morte, Milano 1930.

A Monument to St. Augustine, London 1930.

Augustiniana, Pubblicazione per il XVI centenario della nascita, Napoli 1955.

Augustinus Magister I-III (AugMag), Paris 1954.

Aurelius Augustinus. Die Festschrift der Görres-Gesellschaft zum 1500. Todestage des hl. Augustinus (AurAug), Köln 1930.

Estudios sobre la "Ciudad de Dios" I-II, El Escorial 1954.

"Études sur St. Augustin", in Archives de philosophie 7 (Paris 1950).

Études Augustiniennes, Paris 1951.

A. Gemelli (ed.), S. Agostino: Pubblicazione commemorativa del XV centenario della sua morte, Milano 1931.

La Ciudad de Dios (num. straord. ), 2 voll., El Escorial 1954.

Mélanges augustiniennes, Paris 1931.

Miscellanea Agostiniana, 1, Roma 1930 (S. Aug., Sermones post Maurinos reperti), II, Roma 1931 (Studi).

Miscellanea Augustiniana, Nijmegen 1930.

Recherches augustiniennes, Paris 1958ss..

"Saint Augustin", in Cahiers de la Nouvelle Journée (Paris 1930).

"Saint Augustin", in La Vie Spirituelle 24,1 (1930).

S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Tolentino 1956.

 

ATTI DI CONGRESSI

Acta hebdomadae augustinianae-thomisticae (Roma 23-30 apr. 1930), Torino 1931.

Augustinus Magister (Congrès International Augustinien, 21-24 settembre 1954), 3 voll., Parigi 1954.

S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, (Congresso di Filosofia Agostiniana, Roma 20-23 ottobre 1954), Tolentino 1956.

Sanctus Augustinus vitae spiritualis magister, (Settimana internazionale di spiritualità agostiniana, Roma 22-27 ottobre 1956), 2 voll., Roma 1959.

L’itinerario della fede in S Agostino (Settimana agostiniana Pavese, 17-24 aprile 1969), Pavia 1969.

AA.VV., Congresso Internazionale su S. Agostino nel XVI centenario della conversione (Roma 15-20 settembre 1986), Institutum Patristicum Augustinianum, 3 voll., Roma 1987.

 

ENCHIRIDION

G. Armas, La moral de San Agustìn, Ed. Studium, Madrid 1955.

H. U. von Balthasar, Das Antlitz der Kirche. Ausvahl und Ubertragung (Menschen der Kirche in Zeugnis und Urkunde 1), Einsiedeln, Bezinger 1942; 2 ed. 1955. Esiste la versione francese: Saint Augustin: Le sage de l’Eglise. Texts choisis et présentés par H. Urs Von Balthasar (trad. Th. Camelot et J. Grumel in Unam sanctam 31, Ed. du Cerf, Parigi 1958).

J. Chene’, La Théologiedesaint Augustin. Grâce et Prédestination, Ed. Xavier Mappus, Le Puy-Lyon 1961.

L. Cilleruelo, El Monacato de San Agustìn y su Regla, Valladolid 1947.

M. Huftier, La charité dans l’inseignement de saint Augustin, Desclée, Tournai 1959.

L. Keeler, L., Sancti Augustini doctrina de cognitione, Textus selecti. (Textus et documenta. Series philos. 14), Pont. Univ. Gregoriana, Roma 1933 e 19452.

A. M. La Bonnardiere, Biblia Augustiniana (A.T. II. Livres historiques), Études Augustiniennes, Parigi 1960.

D. Lenfant, Concordantiae augustinianae, Paris 1965; impression anastatique (Culture et Civilisation, 115 Avenue Gabriel Lebon, Bruxelles, 1963), tt. III.

A. Manrique, La vida monàstica en San Agustìn, Enchiridion histórico-doctrinal y Regla, El Escorial-Salamanca 1959.

J. Moràn, La teorìa del conocimiento en San Agustìn, Enchiridion sistematico de su doctrina, Archivo Agustiniano, Valladolid 1961.

F. Moriones, Enchiridion Theologicum Sancti Augustini, BAC, Madrid 1961.

A. Tonna-Barthet, Sancti Patris Augustini doctrina ascetica sive sententiae ex operibus eiusdem magni Doctoris excerptae et in quinque libris distributae, Einsidle 1906.

 

RIVISTE

AUGUSTINIANUM - rivista quadrimestrale sorta nel 1961 nel Collegio Internazionale "Augustinianum" di Roma.

AUGUSTINIANA - trimestrale, edita a Lovanio dal 1950.

AUGUSTINUS - trimestrale, Madrid dal 1956.

ESTUDIO AGUSTINIANO - prima Archivo teológico Agustiniano, quadrimestrale, Valladolid dal 1963.

LA CIUDAD DE DIOS - trimestrale, Real Monasterio de el Escorial, Madrid dal 1884.

RELIGION Y CULTURA - trimestrale, Madrid dal 1955.

REVISTA AGUSTINIANA DE ESPIRITUALIDAD - quadrimestrale, edita a Calahorra (Logroño), Spagna dal 1960.

REVUE DES ETUDES AUGUSTINIENNES - trimestrale, edita a Parigi; con questo titolo viene pubblicata dal 1955 (prima dal 1940 al 1951 usciva col titolo L’Année théologique; poi dal 1951 al 1955 col titolo L’Année Théologique Augustinienne).

 

EDIZIONI BILINGUI

Francese: E’ ancora in corso presso l’editore Desclée a cura della Bibliothèque Augustinienne di Parigi la pubblicazione integrale delle opere di Agostino (testo lat. dell’edizione benedettina e traduzione francese).

Spagnolo: La Biblioteca de auctores cristianos (BAC) di Madrid ha terminato la pubblicazione delle opere di Agostino (testo dell’edizione benedettina e traduzione spagnola) dal 1951.

Italiano: La Nuova Biblioteca Agostiniana (NBA) sta pubblicando in Italia l’ultimo volume - sessantesimo (vol. LX)! - dell’edizione integrale bilingue (latino-italiano).

Tedesco: Sankt Augustinus - Der Lehrer der Gnade (opere antipelagiane), dal 1955ss.

Inglese: The Fathers of the Church (solo in traduzione inglese), New York dal 1948ss.

 

LA VITA, L’UOMO E L’OPERA

AA. VV., S. Agostino, La Vita tratta dalle opere genuine del Santo, Libreria Edizioni Fiorentina, Firenze 1926.

L. F. Angelini, Agostino, un uomo, una storia, Aquaro, Martina Franca 1995.

G. Bardy, Saint Augustin, l’homme et l’oeuvre, Paris 1946.

L. Bertrand, Sant’Agostino, Milano 1951.

C. Bindemann, Der hl. Augustinus, I. Berlin 1844, II. Leipzig 1855, III. Greifswald 1869.

G. Bonner, St. Augustine of Hippo. Life and Controversies, The Canterbury Press, Norwich 1986.

C. Boyer, Essais sur la doctrine de Saint Augustin, Bibliothèque des Archives de Philosophie, Paris 1932.

C. Boyer, Sant’Agostino Filosofo, Centro di Studi Filosofici di Gallarate (Collana di saggi e ricerche 2), Patron, Bologna l9652.

F. e B. Böhringer, Aurelius Augustinus Bischof von Hippo, 2 voll, Stuttgart 1877-1878.

P. Brown, Agostino d’Ippona [1967], trad. G. Fragnito, Einaudi, Torino 19742.

V. Capànaga, Introducción general, Obras de San Agustìn, Madrid 1950.

A. Casamassa, S. Agostino 1. Vita di Sant’Agostino 2. Opera di Sant’Agostino 3. Dottrina di Sant’Agostino, (Scritti Patristici II, Lateranum, nova series, an. XXII, n. 1-4), Roma 1956.

F. Cayre’ - Van SteenbergheN, Introduction géneral: Les directions doctrinales de saint Augustin, Oeuvres de Saint Augustin I (Bibliothèque Augustinienne), Desc1ée de Brouwer et Cie, Parigi 1949.

H. Chadwick, Augustine, Oxford University Press 1986.

M. D. Chenu, "Pour lire saint Augustin", in Saint Augustin (Extrait de La Vie Spirituelle, juillet 1930), Ed. du Cerf, Parigi 1930.

L. Cilleruelo, "Agustìn y Agustinismo", Archivo teológico Agustiniano (Estudio Agustiniano) 2 (1967), pp. 3-22.

N. Concetti, S. Augustini vita, Tolentino 1930.

O. Conoci. - R. Piccolomini, Sant’Agostino, testimone di Dio e fratello di tutti, Città Nuova Ed., Roma 1997.

C. Cremona, Agostino di Ippona. La ragione e la fede, Rusconi, Milano 199312.

G. de Plinval, Pour connaître la pensée de saint Augustin, Bordas, 1954.

A. C. de Romanis, Sant’Agostino. Il santo Dottore nella vita e nelle opere, Roma 1930.

R. Doni, Agostino, l’infaticabile ricercatore della verità, Paoline, Milano 2000.

P. P. Gerosa, S. Agostino, Alba 1953.

É. Gilson., Introduzione allo studio di S. Agostino [1983], trad. V. Venanzi Ventisette, Marietti, Genova 19892.

P. Gorla, Sant’Agostino, Torino 1936.

H. de Lubac, Augustinisme et Théologie moderne, Paris 1965 = Agostinismo e teologia moderna, Il Mulino, Bologna 1968.

Le Nain de Tillemont, Mémoires pour servir a l’histoire ecclésiastique des six prémiers siècles, XIII, Paris 1968 (tradotta in latino dai Maurini e premessa alla loro edizione critica delle opere di sant’Agostino: Vita S. Augustini ex eius potissimum scriptis concinnata, PL 32, 65-578 - che resta ancor oggi la migliore guida per conoscere la vita di Agostino).

E. Mancini, L’uomo di Tagaste, E. R. I., Torino 1987.

A. Mandouze, Saint Augustin. L’aventure de la raison et de la grâce, Paris 1968.

H. I. Marrou - A. M. La Bonnardière, Saint Augustin et l’Augustinisme, Ed. du Seuil, Bourges 1955.

H. I. Marrou, S. Agostino, trad. G. Marcolongo, Milano 1960.

M. Marshall, The Restless Heart. The Life and Influence of St. Augustine, Eerdmans, Grand Rapids, Michigan 1987.

A. Masnovo, Sant’Agostino, Brescia 1946.

F. Meda, S. Agostino, Milano 1930.

N. Mercuri, Vita di Sant’Agostino, Tipografia della Pace, Roma 1887.

U. Moricca, Sant’Agostino, l’uomo e lo scrittore, Torino 1930.

P. Munoz Vega, Introducción a la sìntesis de San Agustìn (Analecta Gregoriana 34, series Facultatis philosophicae, sectio A, n. 2), Pontificia Università Gregoriana, Roma 1945.

J. J. O’ Meara, The Young Augustine, London 1954.

G. Papini, Sant’Agostino, Milano 19702.

A. Paredi, Vita di Sant’Agostino, O. R., Milano 1989.

V. Paronetto, Agostino. Messaggio di una vita, Studium, Roma 1981.

O. Perler, Les voyages de saint Augustin, Paris 1969.

J. Pepin, "L’orientation actuelle des recherches augustiniennes. Les leçons du Congrès International Augustinien Paris 21-24 septembre 1954", Recherches de Philosophie 2 (Paris 1956), pp. 345-351.

A. Pincherle, Vita di Sant’Agostino, Laterza, Roma-Bari 1988.

Possidio, Vita Sancti Augustini, in Patrologia Latina XXXII; edizione critica e trad. it. a cura di M. Pellegrino, Alba 1955 (fondamentale).

Fr. Poujoulat, Histoire de saint Augustin, sa vie, ses oeuvres, son siècle, influence de son génie, 3 voll, Paris-Lyon 1844, 18462, e 18523.

A. C. de Romanis, Sant’Agostino. Il santo Dottore nella vita e nelle opere, Roma 1930.

C. C. Santucci, Agostino vescovo, Messaggero Padova, Padova 1986.

M. F. Sciacca, S. Agostino. La vita e l’opera. L’itinerario della mente, Brescia 1949.

B. Sesé, Petite vie de saint Augustin, Desclée de Brouwer, Paris 1992.

M. Sgarbossa, Agostino, genio cristiano per ogni secolo, Città Nuova Ed., Roma 1995.

A. Sizoo, Augustinus. Leven en Werken, Kampen 1957.

F. J. Thonnard, "Les méthodes d’interprétation de la pensée augustinienne", RÉAug 5 (1959), pp. 103-120.

A. Trapè, S. Agostino. L’uomo, il pastore, il mistico, Roma 20016.

F. Van Meer, Sant’Agostino, pastore d’anime, Roma 1971.

G. Vigini, Agostino di Ippona. L’avventura della grazia e della carità, Edizioni Paoline, Cinisello Balsamo 1988.

 

LA CONVERSIONE DI S. AGOSTINO E LE CONFESSIONI

Il Courcelle (Recherches sur les "Confessions" de S. Augustin, Paris 19682), ha sostenuto che l’episodio culminante della conversione di Agostino, la scena del giardino con il "tolle lege", non ammette un’interpretazione realistica, ma deve essere considerata una traduzione drammatica e una presentazione letteraria di un fatto interiore. Questa tesi non ha, però, ottenuto il favore della critica (cf. F. Bolgiani, La conversione di S. Agostino e l’VIII libro delle "Confessioni", Torino 1956).

P. Alfaric, L’évolution intelectuelle de s. Augustin, Paris 1918.

P. Aubin, Le problème de la conversion, Beauchesne, Parigi 1963.

G. Bardy, La conversion Christianisme durant les premiers siècles, Aubier, Parigi 1949.

T. J. Barrio, "Conversión de san Agustìn: "Via et sapientia Dei"", Augustinus 35 (1990), pp. 231-59.

L. Beretta, "Rus cassiciacum: bilancio e aggiornamento della vexata quaestio", in Agostino e la conversione cristiana, C. Castelbarco et al., Edizioni "Augustinus", Palermo 1987, pp. 67-83.

F. Bolgiani, La conversione di S. Agostino e l’VIII libro delle Confessioni, Università di Torino 1956.

C. Boyer, Christianisme et néoplatonisme dans la formation de s. Augustin, Paris 1920; Roma 19532.

C. Boyer, Essais sur la doctrine de s. Augustin, Paris 1932, pp. 1-40.

C. Boyer, "Le retour à la foi de s. Augustin", Doctor communis 8 (1955), pp. 1-6.

F. Cayré: AThA 10 (1949), pp. 116-132; 12 (1951), pp. 144-151. 244-252. 261-271.

E. Cagiano de Azevedo, "La chiesa di s. Remigio e il luogo della conversione di S. Agostino", Aevum 37 (1963), pp. 142-144.

V. Capànaga, Agustìn de Hipona. Maestro de la conversión cristiana, Biblioteca de Autores Cristianos, Madrid 1974.

S. Colombo, "Ancora su Rus Cassiciacum", in Agostino e la conversione cristiana, C. Castelbarco et al., Edizioni "Augustinus", Palermo 1987, pp. 85-92.

P. Courcelle, "Les premières "Confessions" de s. Augustin", RELA 21-22 (1943-1944), pp. 155-174.

P. Courcelle, "Litiges sur la lecture des "libri platonicorum" par s. Augustin", Augl 4 (1954), pp. 225-239.

G. Ferlisi, Il cammino agostiniano della conversione, Roma 1983.

H. Fugier, Les images de la conversion dans les Confessions de saint Augustin, (diss.) Parigi 1963.

L. C. Ferrari, The Conversions of Saint Augustine, Villanova University Press 1984.

J. Geffcken, A. "Tolle-Lege Erlebnis", Archiv. für Religionswissenschaft 31 (1934), pp. 1-13.

R. Guardini, Die Bekehrung des hl. Aurelius Augustinus, Leipzig 1935; München 19593.

R. Guardini, La conversione di Sant’Agostino, trad. it., Brescia 1957.

H. Jacobsohn, ""Conversio" and "Converto"", TLL v. 4 (1906-9), pp. 853-56, 858-69.

E. Kevane, "Philosophy, Education and the Controversy on St. Augustine’s Conversion", in Studies in Philosophy and the History of Philosophy II, Washington 1963, pp. 61-103.

M. J. Kreidler, "Conversion in the Church as Found in the Letters of St. Augustine", in CollAug (1993), pp. 417-30.

O. Karrer, Die Bekehrung des hl. Augustinus, Göttingen 1956.

J. M. Le Blond, Les conversions de s. Augustin, Paris 1950.

J. M. Le Blond, Les conversions de saint Augustin, Parigi 1950.

F. Masai, "Les conversions de saint Augustin el les débuts de spiritualisme en Occident", Le Moyen-Âge 67 (1961), pp. 1-40.

G. Madec, "Conversio", AugLex 1, pp. 1282-94.

G. Mathon, "Quand faut-il placer le retour d’Augustin à la foi catholique", RÉAug 1 (1955), pp. 107-127.

P. Monceaux, "S. Augustin et saint Antoine", MiscAg II (1930), pp. 61-89.

P. Muñoz Vega, "Psicologìa de la conversión de S. Agustìn", Gregorianum 22 (1941), pp. -23 (1942).

P. Muñoz Vega, "Psicologìa de la conversión en san Agustìn", Gregorianum 22 (1941), pp. 9-24, 324-52.

U. Mannucci, "La conversione di s. Agostino e la critica recente", MiscAg II (1930), pp. 23-47.

A. D. Nock, Conversion: The Old and the New in Religion from Alexander the Great to Augustine of Hippo, Oxford 1933.

J. Nörregaard, Augustins Bekehrung, Tübingen 1923.

M. Nédoncelle, "L’abandon de Mani par Augustin ou la logique de l’optimisme", RÉAug 2 (1962), pp. 17-32.

M. Nedoncelle, Testimonios de la fe. Los hechos de conversión ante la reflexión cristiana, Madrid 1953.

M. Neusch, Augustin. Un chemin de conversion. Une introduction aux Confessions, Parigi 1986.

J. J. O’Meara, ""Arripui, aperui, legi"", AugMag I, pp. 59-61.

J. J. O’Meara, The Young Augustine, London 1954.

J. J. O’Meara, "Augustine and Neoplatonism", RÉAug 1 (1958), pp. 91-111.

J. Oroz Reta, "Vocation divine el conversion humaine d’apres saint Augustine", SP 22 (1987), pp. 300-308.

J. Oroz Reta, "Concepto de conversión de Platón a san Agustìn", Jornadas Internacionales de Filosofìa Agustiniana (Caracas 1991), pp. 9-31.

J. Oroz Reta, "The Role of Divine Attraction in Conversion according to Saint Augustine", in From Augustine to Eriugena: Essays on Neoplatonism and Christianity in Honour of J. O’Meara, Washington, D. C. 1991, pp. 155-67.

J. de Menasce, "Augustin Manichéen", in Festschrift R. Curtius, Bern 1966, pp. 79-93.

M. Pellegrino, Le Confessioni di S. Agostino, Roma 1956, pp. 161-174.

M. Peters, Augustins erste Bekehrung, in Harnack-Ehrung, Leipzig 1921, pp. 195-211.

L. Rodriguez, "La conversión de S. Agustìn a través de los diàlogos de Casiciaco", CD 176 (1963), pp. 303-318.

C. Starnes, Augustine’s Conversion: A Guide to the Argument of the "Confessions" 1-9, Waterloo, Ont. 1990.

P. Séjourné, "La conversion de s. Augustin d’après le "De lib. arb. " 1.1", RevSR 25 (1951), pp. 243-264. 333-363.

W. J. S. Simpson, St. Augustine’s Conversion, London 1930.

A. Trapè, "La Chiesa Milanese e la conversione di s. Agostino", Archivio Ambrosiano 27 (1974), pp. 5-24.

A. Trapè, "Introduzione", in S. Agostino, Le Confessioni, NBA I, Roma 1975 e 19936, pp. ix-cxxi.

A. Trapè, La conversione di S. Agostino, Urbania (PS) 1985.

A. Trapè, "Centenario della conversione di Sant’Agostino: Da Ippona ad Aquino", Doctor communis 39 (1986), pp. 267-281.

A. Trapè, "Prolusione di P. Agostino Trapè, Preside del’Istituto Patristico "Augustinianum"", in Congresso Internazionale su S. Agostino nel XVI centenario della conversione. Roma 15-20 sett. 1986. (Studia Ephemeridis Augustinianum 24). Institutum Patristicum Augustinianum, Roma 1987, vol. I, pp. 21-24.

A. Trapè, Introduzione e commento alla Lettera apostolica "Hipponensem episcopum", Roma 1988.

M. Testard, Observations sur la conversion d’Augustin et d’Alypius au jardin de Milan, in Festschrift K. Büchner II, Wiesbaden 1970, pp. 266-273.

W. Thimme, Augustins geistige Entwicklung, Berlin 1908.

F. Van Fleteren, "Saint Augustine’s Theory of Conversion", CollAug 1990, 65-80.

M. -A. Vannier, "Creatio", "conversio", "formatio" chez S. Augustin, Fribourg 1991 e 1972.

 

POSSIDIO LA VITA

Possidio, Vita S. Augustini, ed. critica, trad. e note di M. Pellegrino, Alba 1955; M. Simonetti (Roma-Città Nuova 1977).

 

ATTIVITÀ APOSTOLICA, PASTORE

AA. VV., Jornadas de filosofìa Agustiniana XII, San Agustìn predicador de la Iglesia, Caracas 1997.

AA. VV., Augustin prédicateur (395-411). Actes du Colloque international de Chantilly (5-7 septembre 1996), (éd. par G. Madec), Parigi 1998.

G. Brocard, "Prêcher, c’est instruire, plaire et toucher". La parole de la prédication dans le sermon 137 de saint Augustin. Les enjeux théologiques de l’acte homilétique dans la liturgie eucharistique, Parigi 1993.

O. Fusi Pecci, Il pastore d’anime in s. Agostino (Torino).

M. Pellegrino, S. Agostino, pastore d’anime, in Recherches Augustiniennes, I, Parigi 1958, pp. 317-38.

A. Trapè, Il sacerdote, uomo di Dio al servizio della Chiesa, Roma 19852.

F. Van der Meer, S. Augustin, pasteur d’âmes, trad. dall’olandese, 2 voll., Parigi 1955.

 

MONACHESIMO, LA REGOLA

R. E. Arbesmann, "Rule of St. Augustine of Hippo" in Encyclopaedia britannica 2 (1964), pp. 757.

R. E. Arbesmann, "Augustinus: Der Vater der nordafrikanischen Mönchtums", in St. Augustinus 430-1930, Würzburg 1930, pp. 35-61.

G. Bardy, "Règle de Saint Augustin", in Encycl. Catholicisme I, Paris 1948, coll. 1035-1036.

T. J. Van Bavel, Augustinus von Hippo: Regel voor de Gemeenschap, trad. it. a c. N. BOZZARELLI e G. CASCIANO, La Regola di Agostino d’Ippona (introduzione, traduzione, commento), Palermo 1986.

J. -M. Besse, "Monachat et Règle de Saint Augustin", in Dictionnaire de Théologie Catholique I, Paris 1923, coll. 2472-2473.

E. Boularand, "Expérience et conception de la vie monastique chez Saint Augustin", Bulletin de littérature ecclésiastique 64 (1963), pp. 81-116; 172-194.

Ch. Boyer, "La Règle de Saint Augustin", in Dictionnaire de spiritualité I, Paris 1937, coll. 1126-1130.

F. Brambilla, Necessità della preghiera: la dottrina cattolica alla luce del pensiero di S. Agostino, Roma 1943.

C. Butler, Western Mysticism, Londra 19272.

B. Capelle, "L’Epître 211 et la Règle de Saint Augustin", Analecta Praemonstratensia 3 (1927), pp. 369-378.

M. J. Carton, "Origin and Content of the Rule of St. Augustine", Review for religious 38 (1979), pp. 762-771.

A. Casamassa, "Il più antico codice della Regola monastica di sant’Agostino", in Rendiconti della Pontificia Accademia Romana di Archeologia 1 (1923), pp. 95-105 (= Scritti Patristici I, Roma 1955, pp. 105-117).

A. Casamassa, "Note sulla "Regula sancti Augustini"", in Sanctus Augustinus, Vitae Spiritualis Magister I, Roma 1959, pp. 357-389 (edito dopo la morte, a cura di A. Trapè).

F. Cayré, La contemplation augustinienne. Principes de spiritualité et de théologie, Parigi 19542.

F. Cayré, "La mystique augustinienne", in AugMagr III (Parigi 1954), pp. 103-68.

F. Cayré, Sanctus Augustinus vitae spiritualis magister, 2 voll., Roma 1956.

J. Chatillon, Un commentaire anonyme de la Règle de saint Augustin. Le codex Guta-Sintram, manuscrit 37 de la Bibliothèque du Grand Séminaire de Strasbourg, vol. 2, Luzern-Strasbourg 1983, pp. 180-191.

L. Cilleruelo, El monacato de San Agustìn y su Regla, Valladolid 1947 (rielaborato da altri con il titolo: Comentario a la Regla de san Agustìn, Valladolid 1994, 597).

L. Cilleruelo, "Caratteri del monacato agostiniano", in S. Augustinus vitae spirituatis magister I, Roma 1959, pp. 47-75.

L. Cilleruelo, El monacato de San Agustìn, Valladolid 1966.

L. Cilleruelo, Comentario a la Regla de San Agustìn, Coll. "Comentarios" 2, Estudio Agustiniano, Valladolid 1994, 597 pp.

N. Cipriani, "Introduzione" a S. Agostino. La Regola, in NBA 39/2 (1999).

G. Combes, La charité d’après St. Augustin, Parigi 1932.

J. Cosme, "Le problème de la Règle", La vie augustinienne 3 (1955), pp. 163-172.

A. Cupetioli, Theologia moralis et contemplativa S. Augustini, 3 voll., Venezia 1737-1741.

C. Egger, L’attualità della Regola di S. Agostino, Vercelli 1996, p. 27.

U. Domìnguez del Val, "Cultura y formación intelectual en los monasterios agustinianos", CD 169 (1956), pp. 428-501.

G. Folliet, "Le monachisme en Afrique de Saint Augustin à Saint Fulgence ", in Il monachesimo Occidentale dalle origini alla Regula Magistri, in Studia Ephemeridis Augustinianum 62 (Roma 1998), pp. 291-315.

J. J. Gavigan, De vita monastica in Africa septentrionali inde a temporibus s. Augustini usque ad invasiones arabum, Roma-Torino 1962.

G. Gialdini, Ideale monastico di s. Agostino, Roma 1954.

E. Hendrikx, Augustins Verhältnis zur Mystik, Würzburg 1936.

G. Hultgren, Le commandement d’amour chez Augustin ... d’après les écrits de la période 386-400, Parigi 1939.

P. Luìs Vizcaino de, "Estructura de la regla de san Agustìn", Estudio Agustiniano 32 (1997), pp. 407-430; 33 (1998), pp. 5-53; 227-270; 487-524; 34 (1999), pp. 5-29, 219-247.

E. Manning, "La législation monastique de S. Augustin et la Regula Monasteriorum", Augustiniana 16 (1966), pp. 317-329.

A. Manrique, La vida monàstica en San Agustìn. Enchiridion histórico-doctrinal y Regla, El Escorial - Salamanca 1959.

M. Mellet, L’itinéraire et l’idéal monastique de s. Augustin, Paris 1934.

N. Merlin, S. Augustin et la vie monastique, Albi 1935.

P. Monceaux, "S. Augustin et s. Antoine", MSCA II (Roma 1931), pp. 61-89.

U. Moricca, "S. Agostino, maestro di disciplina monastica", Bilychnis 35 (1930), pp. 261-270.

A. Nygren, Eros et Agapè. La notion chrétienne de l’amour et ses trasformations III, Parigi 1952, pp. 5-130.

A. M. dal Pino, "Autenticità della Regola di sant’Agostino", Studi Storici dell’Ordine dei Servi di Maria 5 (1953), pp. 5-36.

D. Riccardi, La verginità nella vita religiosa secondo la dottrina di S. Agostino, Torino 1961.

L. Rubio, "La norma fundamental de la vida monàstica segùn San Agustìn y otras reflexiones en torno de la Regula Augustini", La Ciudad de Dios 183 (1970), pp. 189-235.

A. Sage, La Règle de saint Augustin commentée par ses écrits, Paris 1961.

A. Sage, La vie religieuse selon s. Augustin, Paris 1972.

D. Sanchis, "Pauvreté monastique et charité fraternelle chez s. Augustin", Augustinus 8 (1958), 1-211.

F. J. Thonnard, Traité de la vie spirituelle à l’école de St. Augustin, Parigi 1959.

A. Tonna-Barthet, De vita christiana libri VII, Roma 19272.

A. Trapè, "Il principio fondamentale della spiritualità agostiniana e la vita monastica", in S. Augustinus, vitae spiritualis magister I (Roma 1959), pp. 1-46.

A. Trapè, "S. Agostino e la vita eremitica", Vita monastica 14 (1960), pp. 114-121.

A. Trapè, "Una pagina gloriosa del monachesimo agostiniano", Vita agostiniana 18 (1956), pp. 25-28.

A. Trapè, "San Agustìn y el monacato occidental", La ciudad de Dios 169 (1956), pp. 1-16.

A. Trapè, "Il principio fondamentale della spiritualità agostiniana e la vita monastica", in S. Augustinus, vitae spiritualis magister I, Roma 1956, pp. 141.

A. Trapè, "Le Monachisme augustinien a Carthage", Bulletin Paroissial Augustinien 14 (1958), pp. 3-6.

A. Trapè, "S. Agostino e la vita eremitica", Vita monastica 14 (1960), pp. 114-121.

A. Trapè, "Introduzione" a S. Agostino. La Regola, Roma 19963.

I. B. Valvekens, "Regula S. Augustini et spiritualitas Praemonstatensium", in S. Augustinus, vitae spiritualis magister I, Roma 1959, pp. 221-244.

A. C. Vega, La Regla de San Agustìn. Edición crìtica, precedida de un estudio sobre la misma y los códices de El Escorial, El Escorial 1933.

A. C. Vega, "La autenticidad y destinatarios de la "Regula Augustini" ante la crìtica de hoy", Revista agustiniana de espiritualidad 11 (1970), pp. 167-176.

M. Verheijen, La Règle de saint Augustin, I. Tradition manuscrite; II. Recherches historiques, Paris 1967.

H. Vissers, L’esprit de la Règle de saint Augustin, in Canonicorum regularium sodalitates decimo sexto revoluto saeculo ab ortu Sancti Augustini episcopi Hipponensis, Vorau 1954, pp. 19-23.

A. de Vogüé, Histoire littéraire du mouvement monastique dans l’antiquité III, Paris 1996, pp. 149-204.

A. Zumkeller, Das Mönchtum des heiligen Augustinus, Würzburg 1956.

A. Zumkeller, Die Regel des heiligen Augustinus, mit Einführung und Erklärung, Würzburg 19622.

A. Zumkeller, Das Mönchtum des hl. Augustinus, Würzburg 19682.

 

 

 

STUDI GENERALI SULLE OPERE

Premessa

Per l’esposizione delle opere secondo l’ordine cronologico, vedi A. Casamassa, in Enc. Ital., vol. 1, pp. 916-19. Per la cronologia degli opuscula in libris, cf. S. Zarb, in Angelicum (1933-1934). Per le lettere, vedi: i Maurini, Epistolarum ordo chronologicus argumentis demonstratus, PL XXXIII, coll. 13-48; A. Goldbacher, De epistolarum ordine atque temporibus, CSEL LVIII, pp. 12-63; H. Litzmann, Zur entstehungsgeschichte des Briefsammlung Augustins, in Sitzungsber. Berlin. Akad. (1930); NBA XXI/1, Tavola cronologica, pp. CVIII-CXVII.

Per i Sermoni vedi: A. Kunzelmann, "Die Chronologie der Sermones des hl. Augustinus" in Misc. Agost., II, pp. 417-520; F. Cavallera, Notes chronologiques et hagiographiques sur quelques sermons de St. Augustin, in Bull. de litt. eccl. (1930); D. de Bruyne, La chronologie de quelques sermons de St. Augustin, in Revue Bénédictine (1931); C. Lambot, Un ieiunium Quinquagesimae en Afrique au IV siècle et la date de quelques sermons de St. Augustin, ibid. (1935); NBA XXXI/1, Tavola cronologica, pp. VII-XXXIX; NBA XXXV/1, Tavola cronologica, pp. XXIII-XXVIII.

Per le Enarrationes vedi: D. de Bruyne, Enarrationes in Psalmos prechées à Carthage, in Misc. Agost., II, pp. 321-26; S. Zarb, Chronologia Enarrationum S. Augustini in Psalmos, in Angelicum (1935-1940 e 1947); NBA XXV, Tavola cronologica, pp. XLIV-XLVII.

Per i Tractatus vedi: S. Zarb, Chronologia tractatuum S. Augustini in Evangelium primamque epistulam Ioannis, in Angelicum (1933); J. Huyben, "De sermoenen over het Evangilie van Johannes; bijdrage tot de chronologie van A. Werken", in Misc. August., Nimega (1930), pp. 256-74; NBA XXI/1, Tavola cronologica, pp. LXXII-LXXIII.

Per la tradizione manoscritta delle opere: A. Wilmart, La tradition des grands ouvrages de St. Augustin, in Misc. Agost., II, pp. 257-316; E. A. Lowe, A List of the Oldest Extant Manuscripts of St. Augustine, with a Note on the Codex Bambergensis, ibid., pp. 235-52.

Per l’esposizione del contenuto dei singoli libri, seguita da una ricca nota bibliografica per ognuno, vedi la voce S. Agostino, in Patrologia, III, pp. 336-382.

 

FILOSOFIA

Studi generali

L. Alici, "Introducción a la filosofìa de San Agustìn", in AA.VV., El pensamiento de San Agustìn para el hombre de hoy. I. La filosofìa agustiniana, Valencia 1998, 103-194.

A. H. Armstrong, St. Augustine and Christian Platonism, Villanova 1907.

C. Baguette, Le stoicisme dans la formation de s. Augustin, (diss.) Louvain 1968.

C. Baguette, "Une période stoïcienne dans l’évolution de la pensée de S. Augustin", RÉAug 16 (1970), pp. 45-77.

G. Barra, La figura e l’opera di Terenzio Varrone nel "De civ. Dei" , Napoli 1969.

C. Boyer, S. Agostino, filosofo, Bologna 1965.

D.X. Burt, Augustine’s World. An Introduction to his Speculative Philosophy, Lanham, London 1996.

J. N. Bezançon, "Le mal et l’existence temporelle chez Plotin et chez S. Augustin", RÉAug 3 (1965), pp. 133-160.

R. M. Bushman, "St. Augustine’s Metaphysics and the Stoic Doctrine", The New Scholasticism 26 (1952), pp. 283-304.

A. Casamassa, "Le fonti della filosofia di s. Agostino", in Acta hebdomadae augustiniano-thomisticae (Torino 1931), pp. 88-96.

G. Catapano, Il concetto di filosofia nei primi scritti di Agostino. Analisi dei passi metafilosofici dal "Contra Academicos" al "De vera religione", Roma 2001.

Una rassegna degli studi sulla concezione agostiniana della filosofia (fino al 1998) è fornita da G. Catapano, L’idea di filosofia in Agostino. Guida bibliografica, Padova 2000.

Per una visione diversa da quella qui presentata e centrata sull’opposizione tra theologia naturalis e christiana philosophia, cfr. G. Lettieri, L’altro Agostino. Ermeneutica e retorica della grazia dalla crisi alla metamorfosi del "De doctrina christiana", Brescia 2001, 549-558.

A. Dahl, Augustinus und Plotin, Lund 1945.

J. de Blic, "Platonisme et christianisme dans la conception augustinienne du Dieu Créateur", RSR 30 (1940), pp. 172-190.

E. L. Fortin, Christianisme et culture philosophique au ve siècle, Paris 1959.

E. L. Fortin, "S. Augustin et la doctrine néo-platonicienne de l’âme", AugMag III, 371-380.

G. Faggin, S. Agostino e Porfirio, in S. A. e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Tolentino 1956, pp. 376-382.

J. Gercken, Inhalt und Aufgabe der Philosophie in den Jugendschriften Augustins, Osnabrück 1939; G. Madec, Saint Augustin et la philosophie. Notes critiques, Parigi 1996.

F. P. Hager, "Metaphysik und Menschenbild bei Plotin und Augustinus", Studia philosophica 33 (Basel 1973), pp. 85-111.

P. Hadot, "Citations de Porphyre chez Augustin", RÉAug 6 (1960), pp. 205-244.

P. Henry, "Augustine and Plotinus", JThS 38 (1937), pp. 1-23.

P. Henry, Plotin et l’Occident, Louvain 1934.

K. Jaspers, Plato, Augustinus, Kant, München 1957.

R. Jolivet, Essai sur les rapports entre la pensée grecque et la pensée chrétienne, Paris 19552.

R. Jolivet, S. Augustin et le néoplatonisme chrétien, Paris 1932.

G. Madec, "Saint Augustin et la philosophie, Notes critiques", RÉAug (Parigi 1996).

F. Masai, "Les conversions de S. Augustin et les débuts du spiritualisme en Occident", Le Moyen Âge 67 (196l), pp. l-40.

H-I. Marrou, S. Agostino e la fine della cultura antica [19584], a cura di C. Marabelli e A. Tombolini, traduzione di M. Cassola, Jaca Book, Milano 1987.

R. J. O’Connell, ""Enneads" VI 4 and 5 in the Works of St. Augustine", RÉAug 9 (1963), pp. 1- 39.

R. J. O’Connell, "The Plotinian Fall of the Soul in St. Augustine", Traditio 19 (1961), pp. 1-35.

R. J. O’Connell, St. Augustine’s Early Theory of Man A. D. 386-391, Cambridge 1968.

R. J. O’Connell, "The Enneads and St. Augustine’s Image of Happiness", VC 17 (1903), pp. 29-104.

A. Solignac, "Réminiscences plotiniennes et porphyriennes dans le début du "De ordine" de S. Augustin", APh 20 (1957), pp. 446-465.

A. Solignac, "Doxographies et manuels dans la formation philosophique de s. Augustin", RÉAug 1 (1958), pp. 113-148.

B. Switalski, Plotinus and the Ethics of St. Augustine, New York 1946.

M. Testard, S. Augustin et Cicéron, Paris 1958.

A. Trapè, Introduzione a S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea. Atti del congresso Italiano di filosofia Agostiniana, Roma 20-23 ottobre 1954. Tolentino 1956, pp. X-XVI.

A. Trapè, La nozione del mutabile e dell’immutabile secondo Sant’Agostino [Quaderni della Cattedra Agostiniana 1], Tolentino 1959.

A. Trapè, "Varro et Augustinus praecipui humanitatis cultores", Latinitas 23 (1975), pp. 13-24.

A. Trapè, Augustinus et Varro, in Atti del Congresso internazionale di studi varroniani, Rieti 1976, pp. 553-563.

A. Trapè, "Escatologia e antiplatonismo di Sant’Agostino", Augustinianum 18 (1978), pp. 237-244.

A. Trapè, S. Agostino filosofo e teologo dell’uomo, Bollettino dell’Istituto di filosofia, Università di Macerata, anno accademico 1978-1979, pp. 89-104.

A. Trapè, La Aeterni Patris e la filosofia cristiana di S. Agostino, in Atti del VIII Congresso Tomistico internazionale I, Roma 1981, pp. 201-217.

A. Trapè, "Introduzione", in S. Agostino, Le Confessioni, NBA I, Roma 1975 e 19936.

A. Trapè, "Introduzione Generale" a Dialoghi: NBA 3/2.

 

1. Fonti della filosofia

AA.VV., El Pensamiento de san Agustìn para el Hombre de Hoy. Vol. 1: La Filosofìa Agustiniana, a cura di Oroz Reta, José Galindo Rodrigo, José Antonio, Valencia 1995.

A. H. Armstrong, St. Augustine and Christian Platonism, Villanova 1967.

C. Baguette, Le stoïcisme dans la formation de S. Augustin, (diss.) Louvain 1968.

C. Baguette, "Une période stoïcienne dans l’évolution de la pensée de S. Augustin", RÉAug 16 (1970), pp. 45-77.

G. Barra, La figura e l’opera di Terenzio Varrone nel "De civ. Dei", Napoli 1969.

A. Becker, De l’instinct du bonheur à l’extase de la béatitude (Théologie et pédagogie du bonheur dans la prédication de saint Augustin), Paris 1967.

J. N. Bezançon, "Le malet l’existence temporelle chez Plotin et chez S. Augustin", RÉAug 3 (1965), pp. 133-160.

Ch. Boyer, Essais sur la doctrine de saint Augustin, Paris 1949.

Ch. Boyer, S. Agostino filosofo, Bologna 1965.

J. de Buc, "Platonisme et christianisme dans la conception augustinienne du Dieu Créateur", RSR 30 (1940).

D.X. Burt, Augustine’s World. An Introduction to his Speculative Philosophy, Lanham, London 1996.

A. R. M. Bushman, "St. Augustine’s Metaphysics and the Stoic Doctrine", The New Scholasticism 26 (1952), pp. 283-304.

A. Casamassa, "Le fonti della filosofia di S. Agostino" in Acta hebdomadae augustiniano-thomisticae (Torino 1931), pp. 88-96.

E. Castelli, Esistenzialismo teologico, Roma 1966.

F. Cayré, Initiation à la Philosophie de saint Augustin, Paris 1947.

A. Crocco, L ‘"itinerarium" filosofico di S. Agostino, Napoli 1975.

A. Dahl, Augustinus und Plotin, Lund 1945.

G. Faggin, "S. Agostino e Porfirio" in S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Tolentino 1956, pp. 376-382.

E. L. Fortin, Christianisme et culture philosophique au Ve siecle, Paris 1959.

E. L. Fortin, "S. Augustin et la doctrine néo-platonicienne de l’âme", AugMag III, pp. 371-380.

P. Hadot, "Citations de Porphyre chez Augustin", RÉAug 6 (1960), pp. 205-244.

F. P. Hager, "Metaphysik und Menschenbild bei Plotin und Augustinus", Studia philosophica 33 (Basel 1973), pp. 85-111.

P. Henry, Plotin et l’Occident, Louvain 1934.

P. Henry, "Augustine and Plotinus", JThS 38 (1937), pp. 1-23; pp. 172-190.

R. Holte, Béatitude et sagesse. Saint Augustin et le problème de la fin de l’homme dans la philosophie ancienne, Paris 1962.

A. Guzzo, Agostino. Dal "Contra Academicos" al "De vera religione", Torino 1957.

K. Jaspers, Plato, Augustinus, Kant, München 1957.

R. Jolivet, S. Augustin et le néoplatonisme chrétien, Paris 1932.

R. Jolivet, Essai sur les rapports entre la pensée grecque et la pensée chrétienne, Paris 19552.

J. Maritain, De la sagesse augustinienne, in Mélanges augustiniens, Paris 1931, pp. 385-411.

H. I. Marrou, S. Augustin et la fin de la culture antique, Paris 1938, 19462.

H.-I. Marrou, S. Agostino e l’agostinismo, Milano 1960.

J. Martin, Saint Augustin, Paris 1901; 19232.

F. Masai, "Les conversions de S. Augustin et les débuts du spiritualisme en Occident", Le Moyen-Âge 67 (1961), pp. 1-40.

J. A. Mourant, Introduction to the Philosophy of St. Augustine, Pennsylvania 1964.

R. J. O’Connell, "The Enneads and St. Augustine’s Image of Happiness", VC 17 (1963), pp. 129-164.

R. J. O’Connell, ""Enneads" VI 4 and 5 in the Works of St. Augustine", RÉAug 9 (1963), pp. 1-39.

R. J. O’Connell, "The Plotinian Fall of the Soul in St. Augustine", Traditio 19 (1963), pp. 1-35.

R. J. O’Connell, St. Augustine’s Early Theory of Man, A. D. 386-391, Cambridge 1968.

A. Solignac, "Réminiscences plotiniennes et porphyriennes dans le début du "De ordine" de S. Augustin", APh 20 (1957), pp. 446-465.

A. Solignac, "Doxographies et manuels dans la formation philosophique de s. Augustin", RÉAug 1 (1958), pp. 113-148.

B. Switalski, Plotinus and the Ethics of St. Augustine, New York 1946.

M. Testard, S. Augustin et Cicéron, Paris 1958.

A. Trapè, "Augustinus et Varro", in Atti del Congresso di Studi Varroniani, Rieti 1976, pp. 553-563.

A. Trapè, Introduzione generale: NBA 3-2.

F. Van Steenberghen, "La philosophie de St. Augustin d’après les travaux du centenaire", Revue néoscol. phil. (1932-1933).

 

2. Principi

a) interiorità, autocoscienza, partecipazione, immutabilità

AA.VV., Esistenza e libertà, Roma 1999.

AA.VV., Interiorità e persona, Roma 1999.

AA.VV., Verità e linguaggio, Roma 1999.

L. Alici (a cura di), Interiorità e intenzionalità in S. Agostino, Institutum Patristicum Augustinianum, Roma 1990.

L. Alici, "Introducción a la filosofìa de San Agustìn", in AA. VV., El pensamiento de San Agustìn para el hombre de hoy. I. La filosofìa agustiniana, Valencia 1998, 103-194.

L. Alici, L’altro nell’io, Roma 1999.

R. Allers, "Illumination et vérité éternelle. Une étude sur l’a priori augustinien", AugMag I, pp. 421-462.

R. Amerio, "Forme e significato del principio di autocoscienza in S. Agostino", RFN Suppl 23 (1931), pp. 75-114.

M. Anglès, El Cogito en San Augustìn y Descartes, Barcelona 1992.

M. T. Antonelli, "Aspetti agostiniani del problema del filosofare", AugMag I, 335-346.

A. Aróstegui, "Interpretación agustiniana del "Nisi credideritis, non intelligetis"", Revista de filosofìa 24 (Madrid 1965), pp. 277-283.

R. Aubert, Le problème de l’acte de foi, Louvain 1950.

L. E. Bacigalupo, "La confrontación de San Augustìn con el escepticismo y sus probables vinculos con la moral provisional de Descartes", Pensamiento 55 (1999), n. 211, pp. 127-144.

W. Beierwaltes, Agostino e il neoplatonismo cristiano, tr. it., Milano 1995.

E. Bermon, Le Cogito dans la pensée de saint Augustin, Paris 2001.

M. Bettetini, La misura delle cose. Struttura e modelli dell'universo secondo Agostino d'Ippona, Milano 1994.

J. Biard et R. Rashed (ed.), Descartes et le Moyen Âge, Parigi 1997.

S. Biolo, La coscienza nel "De Trinitate" di s. Agostino, Roma 1969.

L. Blanchet, Les antécédents historiques du: je pense, donc je suis, Parigi 1920.

N. Blàzquez, "El concepto de sustancia segùn s. Agustìn", Augustinus 15(1970), pp. 369-383.

M. Blondel, "The Latent Resources in St. Augustine’s Thought", in A Monument to St. Augustine, London 1930; 19573, pp. 317-353.

I. Bochet, Saint Augustin et le désir de Dieu, Parigi 1982, 175-191.

J. P. Bonnefoy, "Le docteur chrétien selon Augustin, foi, raison et autorité", RET 13 (1953), pp. 25-54.

Ch. Boyer, L’idée de vérité dans la philosophie de s. Augustin, Paris 1941.

D. X. Burt, Augustine’s World. An Introduction to his Speculative Philosophy, Lanham, London 1996.

G. Capasso, Il Pensiero filosofico di s. Agostino, Napoli 1952.

G. Catapano, Il concetto di filosofia nei primi scritti di Agostino. Analisi dei passi metafilosofici dal "Contra Academicos" al "De vera religione", Roma 2001.

G. Catapano, L’idea di filosofia in Agostino. Guida bibliografica, Padova 2000.

F. Cayré, Initiation à la philosophie de s. Augustin, Paris 1947.

Ph. Cary, Augustine’s Invention of the Inner Self: The Legacy of a Christian Platonist, Oxford 2000.

P. Chapel de la Pachevie, "Edmund Husserl. La filosofia come conversio", in AA. VV., Esistenza e libertà. Agostino nelle filosofia del Novecento/1, Roma 2000.

St. R. Clark, "Descartes’ Debt to Augustine", in Philosophy (1992) suppl. 32, 73-88.

E. Costantini, "La ricerca filosofica come processo d’interiorità in sant’Agostino e in Husserl", in AA. VV., Congresso internazionale su sant’Agostino nel XVI centenario della conversione, Roma 1987, II.

R. E. Cushman, "Faith and Reason in the Thought of St. Augustine", CH 19 (1950), pp. 271-294.

D. Doucet, "Similitudo mater veritatis, dissimilitudo mater falsitatis", ArPh 61 (1998), 269-291.

E. Gilson, Études sur le rôle de la pensée médiévale dans la formation du système cartésien, Parigi, 1951.

E. Gilson, Introduzione allo studio di S. Agostino [1983], traduzione di V. Venanzi Ventisette, Marietti, Genova 19892.

H. Gouhier, Cartésianisme et augustinisme au XVII siècle, Parigi 1978.

G. Greshake, Der dreieine Gott. Eine trinitarische Theologie, Freiburg u.a. 1997.

M. Huftier, "Les yeux de la foi chez s. Augustin", MSR 25 (1968), pp. 57-66. 105-114.

J. P. Kenney, "Augustine’s Inner Self", Augustinian Studies 23 (2002), 79-90.

F. Körner, "‘Deus in nomine videt’. Das Subject des menschlichen Erkennens nach der Lehre Augustins", Philosophisches Jahrbuch des Görresgesellschaft 64 (1965), 166-217.

Z. Janowski, Cartesian Theodicy. Descartes’ Quest for Certitude, Dordrecht - Boston - London 2000.

Z. Janowski, Z., Index augustino-cartésien, Parigi 2000.

M. P. Löhrer, "Glaube und Heilsgeschichte in "De Trinitate" Augustins", Freiburger Zeitschrift für Phil. und Theol. 4 (1957), pp. 385-419.

M. P. Löhrer, Der Glaubensbegriff des hl. Augustinus in seinen ersten Schriften bis zu den "Confessiones", (Einsiedeln 1955).

G. Madec, "Saint Augustin et la philosophie, Notes critiques", RÉAug (Parigi 1996).

I. Mancini, Filosofia della religione, Genova 19863.

T. Manfredini, Unità del vero e pluralità delle menti in S. Agostino (Bologna 1960).

C. Di Martino, "ll ruolo della intentio nell’evoluzione della psicologia di Agostino: dal De libero arbitrio al De Trinitate", RÉAug 46(2000), 173-198.

G. B. Matthews, Thought’s Ego in Augustine and Descartes, Itaca, N.Y., 1992.

D. V. Meconi, "St. Augustine’s Early Theory of Participation", AugStud 27 (1996), 1, 55-94.

G. B. Matthews, Thought’s Ego in Augustine and Descartes, Cornell University Press, Ithaca 1992.

A. Maxsein, ""Philosophia cordis" bei Augustinus", AugMag I, pp. 357-371.

S. Menn, Descartes and Augustine, Cambridge, New York, Melbourne 1998.

R. Mondolfo, "La teoria agostiniana del senso interno e i suoi antecedenti greci", in Momenti del pensiero greco e cristiano, Napoli 1984, 59-84.

E. Oggioni, "Dualismo paradossale dell’agostinismo speculativo", AugMag I, 381-388.

G. Oggioni, "L’esperienza della fede nella conversione di s. Agostino" in Scrinium theologicum I (1953), pp. 125-181.

L. Pareyson,Verità e interpretazione, Milano 1971.

B. Pergamo, "De S. Augustino: methodo apologetico", Ant 6 (1931), pp. 3-36.

R. Piccolomini (a cura di), Interiorità e intenzionalità nel "De civitate Dei" di Sant'Agostino, Institutum Patristicum "Augustinianum", Roma 1991.

V. Pratola, Problemi agostiniani, L’Aquila 1969.

B. M. G. Reardon, The Relation of Philosophy to Faith in the Teaching of St. Augustine [SP II / TU 64] (Berlin 1957), pp. 288-294I.

P. Ricoeur, Le conflit des interprétations. Essais d’herméneutique, Parigi, 1969; tr. it. di R. Balzarotti, F. Botturi, G. Colombo, Il conflitto delle interpretazioni, Milano 1977.

P. Ricoeur, Philosophies du language, in Encyclopedia universalis, IX, 1971; tr. it. di D. Jervolino, Filosofia e linguaggio, Milano 1994, 21-79.

A. Rigobello, " ‘Intentio - extensio - distentio’, modello ermeneutico della antropologia agostiniana", in Linee per una antropologia prescolastica, Antenore, Padova 1972, 15-27.

J. M. Rist, "Augustine: Freedom, Love and Intention", in L. Alici, R. Piccolomini, A. Pieretti (a cura di), Il mistero del male e la libertà possibile (IV): Ripensare Agostino, Institutum Patristicum "Augustinianum", Roma 1997, pp. 7-21.

A. Schopf, Augustinus. Einführung in sein Philosophieren, München 1970.

F. Sciacca, Il principio della metafisica di s. Agostino e i tentativi metafisici del pensiero moderno, in S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Tolentino 1956, pp. 9-32.

F. Sciacca, "Trinité et unité de l’ésprit", AugMag I, 521-533.

F. Sciacca, "Introduzione", in S. Agostino, La Trinità, NBA IV, Roma 19872.

M.F. Sciacca, S. Agostino. La vita e l’opera. L’itinerario della mente, Palermo 1991 (nuova ed.), pp. 276-301.

Stoszko, L’apologétique de S. Augustin, Strasbourg 1932.

A. Trapè, Introduzione, in S. Agostino, Città di Dio II, NBA V/2, Roma 1987, pp. 7-57.

A. Trapè, Introduzione, in S. Agostino, La Trinità, NBA IV, Roma 19872.

G. Vattimo, Al di là del soggetto, Milano 1981.

G. Verbeke, "Connaissance de soi et connaissance de Dieu chez saint Augustin", Augustiniana 4 (1954), 495-515.

W. G. Von Jess, "Reason as Propedeutic to Faith in Augustine", International Journal for Philosophy of Religion 5 (1974), pp. 225-233.

H. A. Wolfson, The Philosophy of the Church Fathers, Cambridge Mass. 1956.

L. Zekiyan, L’interiorismo agostiniano. La struttura onto-psicologica dell’interiorismo agostiniano e la memoria sui, Genova 1981.

E. Zum Brunn, "Être ou ne pas être d’après s. Augustin", RÉAug 14 (1968), pp. 91-98.

 

b) Memoria

F. Casado, "La "memoria Dei" en la escuela agustiniana", La Ciudad de Dios 172 (1959), pp. 58l-595; -----, "La teorìa de la "memoria Dei" en la tradición escolàstica agustiniana", La Ciudad de Dios l77 (1964), pp. 5-43; "La memoria Dei en la Escuela Agustiniana", La Ciudad de Dios 177 (1964), pp. 201-233; "A propósito del innatismo agustiniano en la Escuela Agustiniana", Archivo Teológico Agustiniano 2 (1967), pp. 85-107; 347-36l.

M. N. Castex, "La memoria metafìsica segùn el libro X de las Confesiones", Sapientia 19 (1964), pp. 9-25.

L. Cilleruelo, "Introducción al estudio de la memoria en s. Agustìn", CD 164 (1952), pp. 5-24.

L. Cilleruelo, "La memoria Dei segùn s. Agustìn", AugMag I, 499-510.

L. Cilleruelo, "La memoria sui", Giornale di metafisica 9 (1954), pp. 478-492.

L. Cilleruelo, "Originalidad de la teorìa del conocimiento en San Augustìn", Revista de Filosofìa 14 (1955 136-138, Sunto).

L. Cilleruelo, "San Agustìn, genio de Europa", Religión y Cultura 2 (1957), pp.185-214; La interioridad y la reflexión, 3 (1958), pp.85-108; El siglo XVII 3(1958), pp.555-577; San Agustìn y Kant 4 (1959), pp. l87-21l; San Agustìn y Rosmini 6 (1961), pp. 46-68.

L. Cilleruelo, "La noción agustiniana y la categorìa kantiana", Religión y cultura 4 (1959), pp. 605-614.

L. Cilleruelo, "La originalidad de la noética agustiniana" in San Agustìn. Estudios y Coloquios, Zaragoza (1960), pp. 179-206.

L. Cilleruelo, "Por qué ‘memoria Dei’?", in RÉAug 10 (1964), pp. 289-291.

L. Cilleruelo, "Pro memoria Dei" in RÉAug 12 (1966), pp. 6-84.

L. Cilleruelo, "La prueba agustiniana de la existencia de Dios", Archivo teológico agustiniano 2 (1967), pp. 5l5-534; 4 (1969), pp. 239- 273.

C. G. Ferlisi, Memoria metafisica e peccato, (diss.) Roma 1974.

H. J., Kaiser, Augustinus Zeit und Memoria, Bonn 1969.

A. N. Kertesz, Doctrina S. Augustini de memoria mentis (diss.) Facoltà di Filosofia, Pontificia Università Gregoriana, Roma 1944 - offre una bibliografia quasi completa sulla "memoria" dalla fine del l800ss.

P. Lain Entralgo, La memoria y la esperanza. San Agustìn, San Juan de la Cruz, Antonio Machado, Miguel de Unamuno, Artes Gràficos, Madrid l954.

G. Madec, "Pour et contre la "memoria Dei"", RÉAug 11 (l96), pp. 89-92.

J. Moràn, "Hacia una comprensión de la "memoria Dei" segùn San Agustìn", Augustiniana 10 (1960), pp. 185-234.

J. Moràn, La teorìa del conocimiento en San Agustìn Enchiridion sistemàtico de su doctrina, Valladolid, l961.

J. Moràn, "Juan Lorenzo Berti y su interpretación de la "memoria Dei" agustiniana", La Ciudad de Dios 176 (1963), pp. 235-264).

J. Moràn, "Sobre la "memoria Dei" agustiniana", Augustinus 11 (l964), pp. 205-209.

J. Moràn, El equilibrio ideal de la vida monàstica en San Agustìn, Valladolid, 1964.

M. Moreau, "Mémoire et durée", RÉAug 1 (1955 ), pp. 239-250.

T. Rodriguez Neira, "Memoria y conocimiento en san Agustìn", Augustinus 17 (1972), pp. 233-254.

T. Rodriguez Neira, "Sentido gnoseológico de la memoria segùn S. Agustìn", Estudio Agustiniano 6 (1971), pp. 371-407; "La teorìa del olvido en San Agustìn y Freud", Estudio Agustiniano 8 (1973), pp. 3-66.

K. Winkler, "La théorie augustinienne de la mémoire à son point de départ", AugMag 1 (Paris 1954), pp. 511-5l9.

T. Sante Centi, "L’autocoscienza immediata nel pensiero di S. Tommaso", Sapienza 3 (1950), pp. 220-242.

G. Sohngen, Der Aufbau der augustinischen Gedächtnislehre (Confessiones X, c. 6-27) (Die Einheit in der Theologie. Gesammelte Abhandlungen), Aufsätze, Vorträge, 63-l00, Karl Zink Verlag, München 1952.

 

c) Cultura letteraria

C. Balmus, Étude sur le style de saint Augustin dans les Confessions et la Cité de Dieu, Paris 1930.

M. Comeau, La rhétorique de S. Augustin d’après les Tractatus in Joannem, Paris 1930.

M. Comeau, S. Augustin exégète du quatrième évangile, Paris 1930.

P. Guilloux, "Saint Augustin savait-il grec?", Revue d’histoire ecclésiastique 1925, pp. 79-83.

A. Muñoz Alonzo, Presencia intelectual de san Agustìn, Madrid 1961.

H.-I. Marrou, Retractatio, Paris 1949.

H.-I. Marrou, Saint Augustin et la fin de la culture antique, Paris 1938.

J. Pépin, Saint Augustin et la dialectique, Villanova 1976.

O. Rottmanner, "Zur Sprachenkenntnis des hl. Augustinus", Theol. Quartalschrift (Tübingen 1895), 268-276.

S. Salaville, "La connaissance du grec chez saint Augustin", Échos d’Orient 1922, pp. 387-393.

J. P. Trudel, Saint Augustin humaniste. Étude sur la place de saint Augustin dans l’histoire de la culture antique, Trois Rivières 1954.

 

d) Pedagogia

AA. VV., Sant’Agostino educatore (Atti della settimana pavese, 2), Pavia 1971.

G. Bellotti, L’educazione in s. Agostino, Bergamo 1963.

M. Casotti, Il De magistro di s. Agostino e il suo metodo intuitivo, Milano 1931.

F. -X. Eggersdorfer, Der heilige Augustinus als Pädagoge und seine Bedeutung für die Geschichte der Bildung (Strassburger theologische Studien, VIII, 3) Freiburg i. Br. 1907.

G. Howie, Educational Theory and Practice in St. Augustine, London 1969.

G. Howie, St. Augustine on Education, Chicago 1969.

E. Kevane, Augustine the Educator, Westminster (Maryland) 1964.

H.-I. Marrou, Histoire de l’éducation dans l’Antiquité, Paris 1948; 19652.

H.-I. Marrou, Storia dell’educazione nell’antichità, Roma 1966.

V. Miano, Sant’Agostino. Antologia pedagogica, Torino 1958.

G. Negri, La disposizione del contenuto dottrinale del De cathechizandis rudibus in S. Agostino, Roma 1961.

E. Oggioni, Sant’Agostino filosofo e pedagogista: Saggi, Padova 1949.

V. Palazzolo, La pedagogia del maestro interiore, Bologna 1961.

L. R. Patanù, Il pensiero pedagogico di s. Agostino, Bologna 1967.

F. Restropo, San Agustìn. Sus métodos catequìsticos, sus principales catequesis. Introducción, traducción, comentarios y notas, Madrid 1925.

 

e) Estetica

E. Chapmann, Saint Augustine’s Philosophy of Beauty, New York 1939.

K. Eschweiler, Die ästhetischen Elemente in der Religionsphilosophie des hl. Augustins (Diss.), Euskirchen 1909.

J. Hruban, Esthetika sv. Augustina, Olomouc 1920..

J. Huré, Saint Augustin musicien, Paris 1924.

T. Manfredini, L’estetica religiosa in s. Agostino, Bologna 1969.

N. Russo, "Il problema estetico in s. Agostino", Filosofia e vita 2 (1962), pp. 70-79.

W. Scherer, "Über die VI Bücher de Musica", Kirchenmusikalisches Jahrbuch 22 (1909).

K. Svoboda, L’esthétique de saint Augustin et ses sources, Paris 1933.

Vikman, Beiträge zur Ästhetik Augustins (Diss.) Weida i., 1909.

 

f) Bellezza

M. Bettetini, La misura delle cose. Struttura e modelli dell’universo secondo Agostino d’Ippona, Milano 1994.

M. Bettetini, "La via della bellezza in Agostino" in AA.VV., Per corporalia ad incorporalia, Tolentino 2000, 17-26.

M. Bettetini (a cura di), Agostino: Ordine musica bellezza, M. Bettetini, Milano 1992 (raccolta sistematica di passi pp. 271-299),

H.U. von Balthasar, Agostino, in Gloria. Una estetica teologica, vol. II, Milano 1978, 79-123.

W. Beierwaltes, Aequalitas numerosa. L’idea della bellezza in Agostino, in Agostino e il Neoplatonismo cristiano, Milano 1995, pp. 159-186.

R. Bode, Ordo amoris. Conflitti terreni e felicità celeste, Bologna 1991.

J. Dominguez Berueta, "Estetica de san Agustìn", Religión y cultura, 1 (1956), pp. 611-634.

P.N. Evdokimov, La teologia della bellezza, Ed. Paoline, Roma 1990.

J. M. Fontanier, "Sur le traité d'Augustin "De pulchro et de apto": convenance, beauté et adaptation", Revue des Sciences Philosophiques et Théologiques 73 (1989), pp. 413-421.

P. Grosso, Arte e bellezza nel pensiero antico. Le questioni del bello in sant'Agostino e san Tommaso, Roma 1960.

T. Kato, "Melodia interior. Sur le traité "De pulchro et apto" de saint Augustin", RÉAug 12 (1966), 229-240.

T. Kato, "La relation entre la beauté et l'amour dans le "De pulchro et de apto" de saint Augustin", St. Paul's Review 40 (1981), pp. 111-124.

J. Kreuzer, Pulchritudo. Vom Erkennen Gottes bei Augustin, Paderborn 1995.

A.-M. Jérumnais, "Dimension esthétique de la théologie morale de saint Augustin", Augustiniana 50(2000), 197-234.

T. Manferdini, L'estetica religiosa di S. Agostino, Bologna 1969.

T. Manferdini, Comunicazione ed estetica in Sant’Agostino, Bologna 1995.

G.H. Pages, "Estética y retórica en S. Agustìn", Anales de Historia Antigua y Medieval 21-22 (1981-1982), pp. 271-278.

R. Piccolomini, Introduzione a Sant’Agostino, La bellezza (antologia), Roma 1995, pp. 7-86.

L. Rey Altuña,Qué es lo bello. Introducción a l’estética de san Agustìn, Madrid 1945.

N. Russo, "Il problema estetico in sant'Agostino", Filosofia e vita 3 (1962), pp. 70-79.

I. Sciuto, "Tamquam tabula in fluctibus. S. Agostino e l’estetica medievale" in AA.VV., Per corporalia ad incorporalia, Tolentino 2000, 27-38.

K. Svoboda, L’esthétique de saint Augustin et ses sources, Brno-Parigi,1933.

W. Tatarkiewicz, Storia dell’estetica, II, Einaudi, Torino 1979, 60-79.

A. Trapè, "Il problema della cultura secondo sant'Agostino", Renovatio 15 (1980), pp. 424-437.

J. Tscholl, Gott und das Schöne beim Hl. Augustinus, Heverlee/Leuven 1967 (Dio e il bello in sant’Agostino, Milano 1996

 

3. Temi filosofici essenziali: Dio e l’uomo

a) Dio

B. Aland, "Cogitare Deum in den Confessiones Augustins", Pietas: Festchrift B. Kötting, (ed.) E. Dassmann, Münster (1980), 93-104.

P. Alfaric, L’évolution intellectuelle de Saint Augustin, vol. 1 (Du manichéisme au néoplatonisme), E. Nourry, Parigi 1918.

L. Ayres, "‘Remember you are Catholic’ (serm. 52,2) Augustine on the Unity of the Triune God", JECS 7 (1999).

W. Beierwalters, Denken des Einen: Studien zur neuplatonischen Philosophie und ihrer Wirkungsgeschichte, Frankfurt 1985.

I. Bochet, "Saint Augustin et le Désir de Dieu", RÉAug (Parigi1982).

Ch. Boyer, "La preuve de Dieu augustinienne" in Essais sur la doctrine de s. Augustin, Paris 1932, pp. 46-96.

Ch. Boyer, "L’esistenza di Dio secondo s. Agostino", RFN 46 (1954), pp. 321-331.

F. Cayré, Dieu présent dans la vie de l’ésprit (Paris 1951).

N. Cipriani, "Le fonti cristiane della dottrina trinitaria nei primi Dialoghi di s. Agostino", Augustinianum 34 (1994) 253-312.

S. Connolly, "St. Augustine’s ‘Ascent’ to God", Irish Ecclesiastical Record 81 (1954), pp. 120-133. 260-269.

E. Feldman, "Et inde rediens fecerat sibi Deum (Conf. 7, 20) Beobachtungen zur Genese des augustinischen Gottesbegriffes und zu dessen Funktion in den Confessiones", Augustiniana 1990, 881-904.

K. Flasch, Augustin: Einführung in sein Denken, P. Reclam, Stuttgart 1980.

W. Gäbel, Augustinus. Beweis für das Dasein Gottes auf Grund der Veränderlichkeit der Welt, Breslau 1924.

G. Giannini, "L’implicazione della prova di Dio agostiniana nelle ‘vie’ tomistiche", Doctor Communis 8 (1955), pp. 52-58.

G. Giannini, "Rilievi ad una critica della prova di Dio agostiniana", Doctor communis 22 (1969), pp. 45-56.

É. Gilson, Philosophie et incarnation selon s. Augustin, Montreal 1947.

É. Gilson, "L’infinité divine chez s. Augustin", AugMag I, pp. 569-574.

S. J. Grabowski, The All-Present God. A Study in St. Augustine, London 1954.

J. Hessen, Der augustinische Gottesbeweis, Münster 1920.

J. Kreuzer, Pulchritudo. Vom Erkennen Gottes bei Augustin, F. Schöningh, Paderborn 1995.

G. Madec, "Connaissance de Dieu et action de grâce sur les citations de l’Épître aux Romains 1,18-25 dans l’oeuvre de saint Augustin", RechAug 2 (1962) 273-309.

G. Madec, "Note sur la vision augustinienne du monde", RÉAug 9 (1963), pp. 139-146.

G. Madec, "Deus", AugLex 2 (1996ff.), 313-365.

G. Madec, Le Dieu d’Augustin, Ed. Du Cerf, Parigi 1998.

I. Markham, Truth and the Reality of God. An Essay in Natural Theology, Edinburgh 1998.

A. Masnovo, "L’ascesa a Dio in S. Agostino" in S. Agostino e S. Tornmaso, Milano 1942, pp. 108-128.

W. M. Neumann, Die Stellung des Gottesbeweises in Augustins De libero arbitrio, Hildesheim: G. Olms, 1986.

R. J. O’Connell, St. Augustine’s Platonism, Villanova University Press 1984.

A. D. R. Polman, De leer van God bij A., Kampen 1965.

J. Ratzinger, "Der Weg der religiösen Erkenntnis nach dem hl. Augustinus" in Kyriakon. Festschrift J. Quasten II, Münster 1970, pp. 553-S64.

A. Schindler, "Augustinus", TRE 4 (1979) 689-98.

M. F. Sciacca, L’esistenza di Dio,in Filosofia e metafisica (Milano 19622), II, pp. 77-235.

I. Sestili, A. philosophia pro existentia Dei. MSCA, II, pp. 765-793.

I. Sestili, Argumentum augustinianum de existentia Dei, in Acta hebdomadae augustinianothornisticae, Torino 1931, pp. 241-270.

B. Studer, The Grace of Christ and the Grace of God in Augustine of Hippo: Christocentrism or Theocentrism?, trans. O’Connell, Collegeville, Minn.: Michael Glazier, 1997.

B. Studer, "Deus, Pater et Dominus bei Augustinus von Hippo", in Essays in Tribute to G. C. Stead, (ed.) L. R. Wickham and C. Bammel, E. J. Brill, Leiden,1993, pp. 190-212.

M. J. W. P. Tolley, The Idea of God in the Philosophy of St. Augustine, London 1930.

J. Tscholl, Gott und das Schöne beim Hl. Augustinus Heverlee/Leuven 1967 (trad. it., Dio e il bello in sant’Agostino, Milano 1996.

T. J. van Bavel, "God in between Affirmation and Negation according to Augustine", CollAug 1993, 73-97.

T. J. Van Bavel, "God between Affirmation and Negation According to Augustine", CollAug 1993, 73-97.

J. Van Gerven, "Liberté humaine et prescience divine d’après s. Augustin", Revue philosophique de Louvain 55 (1957), pp. 317-330.

M.-A. Vannier, Creatio, conversio, Formatio chez s. Augustin, Fribourg, Éditions Universitaires, 1991.

M. Vannier, Saint Augustin et le mystère trinitaire, (Foi vivante 324), Parigi 1993.

B. M. Xiberta, "El itinerario agustiniano para alcanzar el conocimiento de Dios", Convivium I (1956), pp. 137-179.

E. Zum Brunn, "L’immutabilité de Dieu selon s. Augustin", Nova et vetera 41 (1966), pp. 219-225.

 

b) L’uomo (Antropologia)

AA. VV., De moribus ecclesiae catholicae et de moribus Manichaeorum, De quantitate animae di Agostino d’Ippona (Settimana Agostiniana Pavese), Edizioni "Augustinus", Palermo 1991.

L. Alici, L’Altro nell’io in dialogo con Agostino, Città Nuova Ed., Roma 1999.

W. Babcock, ed., The Ethics of St. Augustine, Scholars Press, Atlanta 1991.

A. Benito y Duràn, "El dialogo de la cuantivalencia del alma de San Agustìn", Augustinus 7 (1962), pp. 175-202.

J. Brachtendorf, Die Struktur des menschlichen Geistes nach Augustinus. Selbstreflexion und Erkenntnis Gottes in "De Trinitate", F. Meiner, Hamburg 2000.

C. Butler, Western Mysticism: The Teaching of Augustine, Gregory, and Bernard on Contemplation and the Contemplative Life, Harper & Row, New York 19662.

J. P. Burns, "Variations on a Dualist Theme: Augustine on the Body and the Soul", in Interpreting Tradition, (ed.) J. Kopas, Scholars Press, Chicago 1984.

A. Caturelli, "Los grados de perfección del alma segùn San Agustìn", Sapientia 9 (1954), pp. 254-71.

M. Dolby Mùgica, El hombre es imagen de Dios. Visión antropológica de san Agustìn, Colección Filosófica, Pamplona 1993.

S. J. Duffy, The Dynamics of Grace. Perspectives in Theological Anthropology, Liturgical Press, Collegeville 1993.

E. Dubreucq, "Chair, corps et âme. Les formulations de la question de l’âme chez saint Augustin", Revue des sciences religieuses 84 (1996), pp. 351-372.

V. Grossi, "L’antropologia agostiniana", Dizionario di spiritualità biblico-patristica, (ed.) S. Panimolle, v. 11,2: Creazione uomo-donna negli scritti dei Padri, Roma, 1995, 190-216.

C. Harrison, Augustine: Christian Truth and Fractured Humanity, Oxford University Press, New York 2000.

C. Harrison, Beauty and Revelation in the Thought of Augustine, Clarendon Press, Oxford 1992.

K. -H. Lütcke, "Animae quantitate (De-)", AugLex 1: 350-56.

P. F. Landes, "Beyond the Body-Soul Dichotomy: Augustine on Paul against the Manichaeans and Pelagians", RechAug 23 (1988), pp. 87-114.

R. Markus, "Augustine: Biographical Introduction; Christianity and Philosophy", in The Cambridge History of the Later Greek and Early Medieval Philosophy, (ed.) A. H. Armstrong, Cambridge University Press, New York 1967.

R. Markus, Conversion and Disenchantment in Augustine’s Spiritual Career, Villanova University Press 1989.

C. Mayer, "Caro-spiritus", AugLex 1:743-759.

J. McWilliam, (ed.), Augustine: From Rhetor to Theologian, Wilfrid Laurier University Press, Waterloo, Ont. 1992.

M. Miles, Augustine on the Body, Scholars Press, Atlanta 1979.

G. O’Daly, "Anima", AugLex 1: 315-340.

G. O’Daly, Augustine’s Philosophy of Mind, Duckworth, London 1987.

G. O’Daly, Augustine’s Philosophy of Mind, Duckworth, London 1987.

O. O’Donovan, The Problem of Self-Love in Augustine, Yale University Press, New Haven 1980.

A. Pieretti, "Doctrina antropológica agustiniana", El pensamiento de san Agustìn para el hombre de hoy 1. La filosofìa agustiniana, (dir.) J. Oroz Reta y J. A. Galindo Rodrigo, EDICEP, Valencia 1998, pp. 329-404.

J. Rist, "Augustine on Free Will and Predestination", JTS 20 (1969), pp. 420-47.

W. J. Sparrow Simpson, The Letters of St. Augustine, Macmillan, London 1919, pp. 160-63.

R. J. Teske, "St. Augustine on the Vision of God", CollAug 1994, 287-308.

A. Trapè, Introduzione, in S. Agostino: L’anima e la sua origine, NBA XVII/2, Roma 1981, pp. 271-286.

J. Wetzel, Augustine and the Limits of Virtue, Cambridge University Press 1992.

A. Zumkeller, "Anima et eius origine (De -)", AugLex 1:340-350.

 

1) Unione dell’anima col corpo

R. Champoux, "L’union du corps et de l’âme selon s. Augustin", Dialogue I (1962), pp. 309-315.

L. Cilleruelo, "La formación del cuerpo segùn s. Augustìn", CD 162 (1950), pp. 445-473.

C. Couturier, "La structure métaphysique de l’homme d’après s. Augustin", AugMag I, 543-550.

E. L. Fortin, Christianisme et culture philosophique au Ve siecle, Paris 1959.

P. Hadot, "La structure de l’âme, image de la Trinité chez Victorinus et chez Augustin", Studia Patristica 6 (1962), 409-442.

G. Iammarrone, Attualità e inattualità di s. Agostino, Firenze 1975.

J. Pépin, "Une nouvelle source de S. Augustin: les "zeternata" de Porphyre sur l’union de l’âme et du corps", REAN 66 (1964), pp. 53-107.

A. Rigobello, Linee per una antropologia prescolastica, Padova 1972.

R. Schwarz, "Die leibseelische Existenz bei Aurelius Augustinus", PhJ 63 (1954), pp. 232-260.

M. F. Sciacca, "La persona umana secondo s. Agostino" in Umanesimo e mondo cristiano, Roma 1951, pp. 151-160.

 

2) Questioni antropologiche

B. Bravo, Angustia y gozo en el hombre, Madrid 1957.

R. Flórez, Las dos dimensiones del hombre agustiniano, Madrid 1958.

A. di Giovanni, L’inquietudine dell’anima, Roma 1964.

A. di Giovanni, La dialettica dell’amore, Roma 1965.

A. di Giovanni, Per una morale antropologica, Roma 1973.

R. J. O’Connell, St. Augustine’s Early Theory of Man, Cambridge 1968.

R. J. O’Connell, "Augustine’s Rejection of the Fall of the Soul", AugStud 4 (1973), pp. 1-32.

A. Rigobello, "Intentio, extentio, distentio" in Miscellanea C. Giacon, Padova 1972, pp. 135-142.

Segundo de Jesùs, "Las pasiones en la concepción agustiniana de la vida espiritual", Revista de espiritualidad 14 (1955), pp. 251-280.

F. Thonnard, "La vie affective de l’âme selon s. Augustin", AnThA 14 (1953), pp. 33-55.

A. Trapè, Introduzione generale: NBA 3-2.

T. J. Van Bavel, The Anthropology of Augustine / Louvain Studies 5 (1974), pp. 34-47.

 

3) Libertà

S. Alvarez Turienzo, "La libertad como implicación ética", Revista de humanidades 6 (1966), pp. 89-130.

H. Barth, "Die Bedeutung der Freiheit bei Epiktet und Augustinus" in Festschrift E. Brunner (Zürich 1950), pp. 49-64.

V. Boublik, "La liberté d’après s. Augustin", La pensée catholique 92 (1964), pp. 22-36.

M. T. Clark, Augustine: Philosopher of Freedom, New York - Paris 1958.

A. Coccia, "Unità del genero umano e dignità dell’uomo nel pensiero di s. Agostino", Città di Vita 16 (1961), pp. 729-738.

H. Daudin, La liberté et la volonté, Paris 1950, pp. 19-40.

E. Frutos Cortés, "Destino y libertad del hombre en el providencialismo agustiniano", Augustinus 1 (1956), pp. 225-233.

F. Haider, "Augustinus und das psychologische Problem des freien Wiliens", Gedenkschrift I. Bertschart, München 1963, pp. 231-255.

M. Huftier, "Libre arbitre, liberté et péché chez s. Augustin", RTAM 33 (1966), pp. 187-281.

P. Lenicque, "La liberté des enfants de Die selon s. Augustin", AnThA 14 (1953), pp. 110-144.

A. Martinez, "Introducción a la filosofìa del espìritu de S. Agustìn", Revista de filosofìa 1 (1950), pp. 315-326.

D. J. Mcqueen, "Augustine on Free Will and Predestination", Museum Africum 3 (1974), pp. 17-27.

V. Melchiorre, Sartre, Spinoza, S. Agostino Libertà e responsabilità, Padova 1967, pp. 14-28.

P. Palmeri, "La persona umana nel pensiero di S. Agostino", StP 1 (1954), pp. 270-399.

G. de Plinval, "Aspects du déterminisme et de la liberté dans la doctrine de s. Augustin", RÉAug 1 (1955), pp. 345-378.

K. H. Schelkle, "Erwählung und Freiheit im Römerbrief nach der Auslegung der Väter", ThQ 131 (1951), 17-31. 189-207.

A. Muñoz Alonso, "La libertad en S. Agustìn", Revista Calasancia 1 (1955), pp. 127-136.

F. Sontag, "Augustine’s Metaphysics and Free Will", HThR 60 (1967), pp. 297-306.

F. J. Tonnard, "La notion de liberté en philosophie augustinienne", RÉAug 16 (1970), pp. 243-270.

J. Van Gerven, "Liberté humaine et prescience divine d’après s. Augustin", Revue philosophique de Louvain 55 (1957), pp. 317-330.

 

4) Linguaggio, segni

L. Alici, Il linguaggio come segno e come testimonianza. Una rilettura di Agostino, Roma 1976.

G. H. Allard, "Arts libéraux et langage chez s. Augustin" in Arts libéraux et philosophie au Moyen-Âge, Paris 1969, pp. 481-492.

M. Baratin, " Les origines stoïennes de la théorie augustinienne du signe", Revue des études latines, 59 (1981), 260-268 .

J. Bleicher, Contemporary Hermeneutics. Hermeneutics as Method, Philosophy and Critique, London 1980; tr. it. di S. Sabattini, L’ermeneutica contemporanea, Bologna 1986.

G. B. Cataldo, "Semantica e intersoggettività della parola in S. Agostino", Sapienza 26 (1973), pp. 170-184.

U. Duchrow, Sprachverständnis und biblisches Hören bei Augustinus, Tübingen 1965.

J. Engels, "La doctrine du signe chez s. Augustin", SP VI [TU 81] (Berlin 1962), pp. 366-373.

M. Ferraris, Storia dell’ermeneutica, Milano 1988.

H.-G. Gadamer, Hermeneutik I. Wahrheit und Metode. Grundzüge einer philosophischen Hermeneutik, Tübingen 1986; tr. it. di G. Vattimo, Ermeneutica I. Verità e metodo. Elementi di una ermeneutica filosofica, Milano 2000.

L. Geldsetzer,"Che cos’è l’ermeneutica?", Rivista di filosofia neo-scolastica" 75 (1983), 594-622.

J. Greisch, L’âge herméneutique de la raison, Parigi 1985.

J. Habermas, Erkenntnis und Interesse, Frankfurt a. M. 1968; tr. it. di G. E. Rusconi, Conoscenza e interesse, Roma - Bari 19732; J. Habermas, Theorie des kommunikativen Handelns, 2 voll., Frankfurt am Mainz, 1981; tr. it. di P. Rinaudo, Teoria dell’agire comunicativo, Bologna 1986.

E. D. Hirsch, Validity in Interpretation, New Haven and London 1967; tr. it. di G. Prampolini, Teoria dell’interpretazione letteraria, Bologna 1973.

W. G. Jeanron, Theological Hermeneutics. Development and Significance, London 1991; tr. it. di G. Volpe, Ermeneutica teologica. Sviluppo e significato, Brescia 1994.

I. Mancini, Filosofia della religione, Genova 19863.

G. Manetti, Le teorie del segno nell'età classica, Milano 1987, pp. 226-241.

R. A. Markus, "Augustine on Signs", Phronesis 2 (1957), pp. 60-83.

R. A. Markus, "Imago et similitudo in Augustin", RÉAug 10 (1964), pp. 125-143.

C. P. Mayer, Die Zeichen in der geistigen Entwicklung und in der Theologie des jungen Augustinus I-II, Würzburg 1969-1974.

G. Navarro , A. Marìa, Filosofìa del lenguaje en san Agustìn, Manantial 3, Madrid 2000.

L. Pareyson,Verità e interpretazione, Milano 1971.

J. Pegueroles, "La palabra interiore. La filosofìa del lenguaje en san Agustìn", Espìritu, 35 (1986), 93-110.

J. Pépin, "Note nouvelle sur le probleme de la communication des consciences chez Plotin et s. Augustin", Revue de métaphysique et morale 56 (1951), pp. 316-326.

A. Pieretti, "Le teorie del segno" in AA. VV.,Verità e linguaggio, a cura di L. Alici, R. Piccolomini, A. Pieretti, Roma 2002, pp. 45-85.

P. Ricoeur, Le conflit des interprétations. Essais d’herméneutique, Parigi,1969; tr. it. di R. Balzarotti, F. Botturi, G. Colombo, Il conflitto delle interpretazioni, Milano 1977.

P. Ricoeur, Philosophies du language, in Encyclopedia universalis, IX, 1971; tr. it. di D. Jervolino, Filosofia e linguaggio, Milano 1994, pp. 21-79.

G. Ripanti, "Il problema della comprensione nell’ermeneutica agostiniana", RÉAug 20 (1974), pp. 88-99.

H. Rueff, Augustin über Semiotik und Sprache. Sprachtheoretische Analysen zu Augustins Schrift "De dialectica" mit einer deutschen Übersetzung, Bern 1981.

U. Simone, "Semiologia agostiniana", La cultura 7 (1969), pp. 89-95.

F. Soria, "La teorìa del signo en S. Agustìn", Ciencia tomista 920965057-396.

O. Todisco, "Parola e verità, Agostino e la filosofia del linguaggio", Filosofia e società 6 (Roma 1993).

T. Todorov, "À propos de la conception augustinienne du signe", RÉAug 31 (1985), 209-214. .

G. Vattimo, Al di là del soggetto, Milano 1981.

V. Verra, "Il problema della storia: H. G. Gadamer", in La filosofia dal ’45 ad oggi, a cura di V. Verra, Torino 1976, 59-69.

P. Zsondi, Einführung in die literarische Hermeneutik, Studienausgabe der Vorlesungen, Band 5, Frankfurt am Mainz 1975.

 

5) Fenomenologia

Erste Philosophie (1923-1924), Erster Teil, Hua VII, éd. R. Boehm, The Hague 1956.

Zur Phänomenologie des inneren Zeitbwußtseins (1893-1917), Hua X, The Hague 1966; Einleitung in die Logik und Erkenntnistheorie. Vorlesungen 1906/07, Hua XXIV, éd. U. Melle, The Hague 1984; Briefwechsel, Dordrecht 1994, Bd.III; Bd. IV; Bd. V ; Bd. VI; Bd. VIII.

P. Chapel de la Pachevie, "Edmund Husserl. La filosofia come conversio", in AA. VV., Esistenza e libertà. Agostino nelle filosofia del Novecento/1, Roma 2000.

L. Cilleruello., "San Agustìn genio de Europa, IX: Husserl", Religión y cultura, 7 (1962).

E. Costantini, "La ricerca filosofica come processo d’interiorità in sant’Agostino e in Husserl", in AA. VV., Congresso internazionale su sant’Agostino nel XVI centenario della conversione II, Roma 1987.

J. Geyser, Augustinus und die phänomenologische Religionsphilosophie der Gegenwart, mit besonderen Berücksichtigung Max Schelers, Münster, 1923; C.A. E. Husserl, Cartesianische Meditationen und Pariser Vorträge, Hua I, Éd. S. Straßer, The Hague 1950.

W. Kersting, "Selbstbewubtsein, Zeitbewubtsein und Zeitliche Wahrnehmung. Augustinus, Brentano und Husserl über das Hören von Melodien", in AA. VV., Zeiterfahrung und Personalität, Frankfurt am Mainz 1992.

F. Pombo, "O tempo em Husserl: una filiaçào en Santo Agostinho?", Mediaevalia.Textos y estudios, 2 (1992).

F.-J. Thonnard, "St. Augustin et les grands courants de la philosophie contemporaine", RÉA, 1, 1955, pp. 69-80.

P. Trotignon, "The End and Time", Analecta Husserliana 9 (1979).

Van Peursen, De tijd bij Augustinus en Husserl, Groningen-Djakarta 1953.

 

SOLUZIONI AI TRE GRANDI PROBLEMI DELL’ESSERE, DEL CONOSCERE E DELL’AMARE

a) CREAZIONE

1. Creazione

V. J. Bourke, "St. Augustine and the Cosmic Soul", Giornale di metafisica 9 (1954), pp. 431-440.

Ch. Boyer, "Éternité et création dans les derniers livres des "Confessions"", Giornale di metafisica 9 (1954), pp. 441-448.

G. Capone Braga, Il mondo delle idee (Milano 1954).

J. Chaix-Ruy, "La création du monde d’après s. Augustin", RÉAug 11 (1965), pp. 85-88.

W. A. Christian, "Augustine on the Création of the World", HThR 46 (1953), pp. 1-25.

Ch. Couturier, "Structure métaphysique de l’être créé d’après s. Augustin" in Histoire de la philosophie et métaphysique [Recherches philosophiques 1] (Bruges 1955), pp. 57-84.

R. H. Cusineau, "Creation and Freedom", RÉAug 2 (1962), pp. 253-271.

J. de Blic, "Le processus de la création d’après s. Augustin", Mélanges Cavallera, Toulouse 1948, pp. 179-189.

J. de Blic, "Les arguments de s. Augustin contre l’éternité du monde", MSR 2 (1945), pp. 33-44.

R. E. de Roux, "El amor de Dios al hombre en S. Agustìn", Ecclesiastica Xaveriana 12 (1962), pp. 3-41.

A. di Giovanni, "Creazione ed essere nelle "Confessioni" di s. Agostino", RÉAug 20 (1974), pp. 285-312.

É. Gilson, Introduzione allo studio di S. Agostino [1983], trad. it. V. Venanzi Ventisette, Marietti, Genova 19892.

É. Gilson, "Notes sur l’être et le temps chez s. Augustin", RÉAug 2 (1962), pp. 205-223.

D. Günther, Schöpfung und Geist: Studien zum Zeitverständnis Augustins im XI. Buch der Confessiones, Amsterdam/Atlanta 1993.

C. Mayer, "Creatio, creator, creatura", AugLex 2 (1996 ff. ), pp. 56-116.

E. P. Meijering, Augustin über Schöpfung, Ewigkeit, Zeit, E. J. Brill, Leiden 1980.

U. Schulte-Klöcker, Das Verhältnis von Ewigkeit und Zeit als Widerspiegelung der Beiehung zwischen Schöpfer und Schöpfung. Eine textbegleitende Interpretation der Bücher XI-XIII der ‘Confessiones’ des Augustinus Hereditas. (Studien zur Alten Kirchengeschichte 18) Bonn, Borengasser 2000.

R. Sorabji, Time, Creation, and the Continuum: Theories in Antiquity and the Early Middle Ages, Duckworth, London 1983.

M. -A. Vannier, "Creatio", "conversio", "formatio" chez S. Augustin, Fribourg 1991, 1972.

T. Van Bavel, "The Creator and the Integrity of Creation in the Fathers of the Church, Especially in Saint Augustine", AugStud 21 (1990), pp. 1-33.

F. Von Rintelen, "Bonitas creationis", Giornale di metafisica 9 (1954), pp. 523-541.

R. Williams, ""Good for Nothing"? Augustine on Creation", AugStud 25 (1994), pp. 9-24.

E. Zum Brunn, Le dilemme de l’être et du néant chez s. Augustin, Paris 1969.

 

2. Creazione e tempo

L. Alici, "Genesi del problema agostiniano del tempo", StP 22 (1975), pp. 43-67.

L. Alici, "La funzione della "distentio" nella dottrina agostiniana del tempo", Aug 15 (1975), pp. 325-345.

A. J. Bucher, "Der Ursprung der Zeit aus dem Nichts", RÉAug 11 (1976), pp. 35-51.

L. Boros, "Les catégories de la temporalité chez saint Augustin", ArPh 35 (1958), pp. 323-85.

J. Chaix-Ruy, "Existence et temporalité selon s. Augustin", Augustinus 3 (1958), pp. 337-349.

J. Chaix-Ruy, "La cité de Dieu et la structure du temps chez s. Augustin", AugMag II, pp. 923-932.

J. Chaix-Ruy, "La perception du temps chez s. Augustin", in S. Augustin [Cahiers de la nouvelle journée 17] (Paris 1930), pp. 73-93.

J. Chaix-Ruy, "Le problème du temps dans les "Confessions" et dans la "Cité de Dieu"", Giornale di metafisica 9 (1954), pp. 464-477.

J. Chaix-Ruy, S. Augustin, Temps et histoire, Paris 1956.

J. F. Callahan, Augustine and the Greek Philosophers, Villanova University Press 1967, pp. 74-93.

J. F. Callahan, Four Views of Time in Ancient Philosophy, Cambridge 1948.

J. F. Callahan, Four Views of Time in Ancient Philosophy, Cambridge, Mass., 1948.

K. Cho, Zeit als Abbild der Ewigkeit, Frankfurt am Mainz, 1999.

P. R. Corkum, Et mirum si non ipsius animi: on Augustine’s Confessions, Book XI, Ann Arbor 1994.

R. Corradini, Zeit und Text. Studien zum tempus-Begriff des Augustinus, München, Wien 1997.

S. Caramella, "Validità scientifica della concezione agostiniana del tempo", in S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Tolentino 1956, pp. 335-340.

K. Flasch, Was ist Zeit? Augustinus von Hippo. Das XI Buch der Confessiones, Frankfurt am Mainz, 1993.

K. Flasch, Was ist Zeit? Augustinus von Hippo. Das XI. Buch der Confessiones. Historisch-philosophische Studie, Frankfurt, 1993.

D. Günther, Schöpfung und Geist: Studien zum Zeitverständnis Augustins im XI. Buch der Confessiones, Amsterdam/Atlanta 1993.

J. Guitton, Le temps et l’eternité chez Plotin et saint Augustin, Parigi 1959.

R. Gillet, "Temps et exemplarisme chez s. Augustin", AugMag II, 933-941.

W. B. Green, "S. A. on Time", The Scottish Journal of Theology 18 (1965), pp. 148-161.

P. Janich, "Augustins Zeitparadox und seine Frage nach einem Standard der Zeitmessung", AGP 54 (1972), pp. 168-186.

U. R. Jeck, Aristoteles contra Augustinum, Amsterdam 1993.

H. J. Kaiser, A. Zeit und "memoria", Bonn 1969.

A. Luneau, L’histoire du salut chez les Pères de l’Église, Parigi 1964.

E. Lampey, "Das Zeitproblem nach den Bekenntnissen Augustins", Wissenschaft und Weisheit 22 (1959), pp. 1-16. 109-118. 190-203.

G. Ladner, The Idea of Reform, Cambridge, Mass. 1959.

O. Lechner, Idee und Zeit in der Metaphysik Augustins, München 1964.

H. I. Marrou, L’ambivalence du temps de l’histoire chez s. Augustin, Paris 1950.

J. Moreau, "Le temps et la création selon s. Augustin", Giornale di metafisica 20 (1965), pp. 276-290.

P. Mazzeo, "Il problema agostiniano del tempo nelle "Confession" e nel "De civ. Dei"", Annali dell’Università di Bari 15 (1972), pp. 219-313.

G. J. P. O’Daly, Augustine’s Philosophy of Mind, Los Angeles, CA 1987.

J. Pegueroles, "El ser y el tiempo, la forma y la materia. Sìntesis de la metafìsica de S. Agustìn", Pensamiento 28 (1972), pp. 165-191.

J. M. Quinn, "Four Faces of Time in St. Augustine", RechAug 26 (1992), pp. 181-231.

J. M. Quinn, "The Concept of Time in St. Augustine", Aug 5( 1965), pp. 5-57.

A. Rigobello, ""Intentio-extensio-distentio", modello ermeneutico dell’antropologia agostiniana", in Scritti C. Giacon, Padova 1972, pp. 135-146.

C. Romano, L’événement et le temps, Parigi 1999.

E. Ravicz, "Time and Eternity", The Thomist 22 (1959), pp. 542-554.

A. Solignac, "La conception du temps chez Augustin", BA 14, pp. 581-591.

A. Solignac, "Les Confessions", BA 14, Parigi, 1963), pp. 581-91.

R. Sorabji, Time, Creation, and the Continuum, Ithaca 1983.

R. Suter, "El concepto del tiempo segùn S. Agustìn", Convivium 19-20 (1965), pp. 97-111.

R. J. Teske, "The World-Soul and Time in St. Augustine", AugStud 14 (1983), pp. 75-92.

R. J. Teske, Paradoxes of Time in Saint Augustine, Marquette University Press, Milwaukee 1996.

W. G. Von Jess, "Augustine: A Consistent and Unitary Theory of Time", The New Scholasticism 46 (1972), pp. 337-351.

 

3. Il male

AA. VV., Il mistero del male e la libertà possibile. Lettura dei Dialoghi di Agostino. Atti del V Seminario del Centro di Studi Agostiniani di Perugia, a cura di L. Alici, R. Piccolomini, A. Pieretti, Studia Ephemeridis Augustinianum 45, Roma 1994.

AA. VV., Il mistero del male e la libertà possibile: Linee di antropologia agostiniana. Atti del VI Seminario del Centro di Studi Agostiniani di Perugia, a cura di L. Alici, R. Piccolomini, A. Pieretti, Roma 1995.

AA. VV., Il mistero del male e la libertà possibile (III), Lettura del De civitate Dei di Agostino, Atti del VII Seminario del Centro di Studi Agostiniani di Perugia, a cura di L. Alici, R. Piccolomini, A. Pieretti, Roma 1996.

AA. VV., Il mistero del male e la libertà possibile (IV), ripensare Agostino. Atti dell’VIII Seminario del Centro Studi Agostiniani di Perugia, a cura di L. Alici, R. Piccolomini, A. Pieretti, Roma 1997.

L. Alici, "La morte, il male e le ragioni della speranza. Una rilettura di Agostino", in AA. VV., La domanda di Giobbe e la razionalità sconfitta, a cura di C. Gianotto, Trento 1995, pp. 77-101.

J. N. Bezançon, "Le mal et l’existence temporelle chez Plotin et s. Augustin", RÉAug 3 (1965), pp. 133-160.

F. Chatillon, Regio dissimilitudinis, en Mélanges Podechard (Lyon 1945), pp. 85 -102.

V. Capànaga, "Materia y espìritu en el problema del mal segùn S. Agustìn", Augustinus 6 (1961), pp. 169-178.

F. de Capitani, Concetti presupposti alla definizione del male in alcuni scritti contro i Manichei di S. Agostino, Diss. (Milano 1971).

R. Jolivet, Le problème du mal d’après St. Augustin, Parigi 1936.

L. Macali, Il problema del dolore secondo s. Agostino, Roma 1943.

G. Philips, La raison d’étre du mal d’après St. Augustin, Lovanio 1927.

L. Pelloux, "Riflessi della soluzione agostiniana del problema del male nella filosofia contemporanea", in S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Tolentino 1956, pp. 3 3-49.

A. Solignac, "La condition de l’homme pécheur d’après s. Augustin", NRTh 68 (1950), pp. 359-387.

G. Soleri, "Il Problema metafisico del male", Sapienza 5 (1952), pp. 289-306,415-442.

G. Soleri, "La soluzione agostiniana del problema del male", in S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Tolentino 1956, pp. 341-48.

C. Vaca, "El pecado y los pecados en las "Confesiones" de S. Agustìn", Revista Calasancia 1 (1955), pp. 67-72.

F. M. Verde, "Il problema del male da Plutarco a S. Agostino", Sapienza 11 (1958), pp. 231-268.

 

4. Rationes seminales

A. Solignac, "Le double moment de la création et les raisons causales", BA 48. 653-668.

P. Galtier, "S. Augustin et l’origèn de l’homme", Greg 11 (1930), pp. 5-31.

 

5. Miracolo

P. de Vooght, "La notion philosophique de miracle chez s. Augustin", RTAM 10 (1938), pp. 317-343.

P. de Vooght, "La théologie du miracle selon s. Augustin", RTAM 11 (1939), pp. 197-222.

F. Brazzale, La dottrina del miracolo in s. Agostino, Roma 1964.

 

ILLUMINAZIONE, CONOSCENZA

R. Ackworth, "God and Human Knowledge", Downside Review 75 (1957), pp. 207-14.

R. Allers, "St. Augustine’s Doctrine on Illumination", Franciscan Studies 12 (1952), pp. 27-46.

C. Boyer, L’Idée de vérité dans la philosophie de s. Augustin, Parigi 1921.

C. Boyer, "La philosophie angustinienne ignore-t-elle l’abstraction?", NRTh 57 (1930), pp. 817-830 (= Essais sur la doctrine de s. Augustin [Paris 1932] pp. 166-183).

Ch. Boyer, "S. Agostino e il neo-tomismo", in S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Tolentino 1956, pp. 119-140.

G. Bracci, "Tentativo di una nuova interpretazione dell’illuminazione agostiniana", Rivista Rosminiana 58 (1964), pp. 35-50.

B. Bubacz, St. Augustine’s Theory of Knowledge: A contemporary Analysis, Edwin Mellen Press, New York 1981.

F. Cayré, Initiation à la philosophie de St. Augustin, Parigi 1947, pp. 209-243.

F. Cayré, "Contuition et vision médiate de Dieu d’après St. Augustin", Ephem. Theol. Lov., 1929, pp. 29-39. 205-229.

G. Capone Braga, "Il significato della teoria dell’illuminazione di s. Agostino", in S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Tolentino 1956, pp. 306-311.

F. Copleston, A History of Philosophy, vol. 2 (Augustine to Scotus), Newman Press, Westminster, MD 1962.

S. T. Georgiou, The Last Transfiguration: The Quest for Spiritual Illumination in the Life and Times of Saint Augustine, Grand Rapids 1994.

É. Gilson, Introduzione allo studio di S. Agostino [1983], trad. it. V. Venanzi Ventisette, Marietti, Genova 19892.

É. Gilson, The Christian Philosophy of Saint Augustine, Random House, New York 1960.

J. Gonzàlez-Quevedo, Ideas innatas e iluminación divina, Comillas 1951.

R. Jolivet, Dieu soleil des ésprits, Paris 1934.

R. Jolivet, "L’homme et la connaissance", AugMag III, 169-192.

I. Sestili, Thomae Aquinatis cum Augustino de illuminatione concordia, Isola del Liri 1929 (già in Divus Thomas Pl. 1928).

B. Kälin, Die Erkenninislehre des hl. Augustinus, Sarnen 1920.

R. A. Markus, "Augustine: Reason and Illumination", in The Cambridge History of Later Greek and Early Medieval Philosophy, (ed.) A. H. Armstrong, Cambridge University Press, Cambridge 1967, pp. 362-73.

R. H. Nash, "Some Philosophic Sources of Augustine’s Illumination Theory", AugStud 2 (1971), pp. 47-66.

R. Nash, The Light of the Mind: St. Augustine’s Theory of Knowledge, Lexington: University Press of Kentucky 1969.

R. Nash, The Word of God and the Mind of Man, Phillipsburg, N. J., Presbyterian and Reformed, 1992.

F. Piemontese, La veritas agostiniana e l’agostinismo perenne, Milano 1963.

I. Quiles, "Para una interpretación integral de la "iluminación agustiniana"", Augustinus 3 (1958), pp. 255-268.

J. Oroz Reta, "De l’illumination à la déification de l’âme selon saint Augustin", SP 27 (1993), pp. 364-82.

A. Sage, "La dialectique de l’illumination", RÉAug 2 (19 2), pp. 111-123.

C. E. Scheutzinger, The German Controversy on Saint Augustine’s Illumination Theory, New York, Pageant Press 1960. I. Sestili, Thomae Aquinatis cum A. de illuminatione concordia, Isola de’ Liri 1929.

H. Somers, "Image de Dieu et illumination divine", AugMag I, 451-462.

F. J. Thonnard, "La notion de lumière en philosophie augustinienne", RÉAug 2 (1962), pp. 125-175.

V. Warnach, "Erleuchtung und Einsprechung bei Augustinus", AugMag I, 429-450.

 

CONOSCERE E AMARE

AA. VV., Agostino e la conversione cristiana, a cura di A. Caprioli e L. Vaccaro, Palermo 1987.

L. Alici, "La funzione della "distentio" nella dottrina agostiniana del tempo", Augustinianum 15 (1975), pp 325-345.

L. Alici, Il linguaggio come segno e come testimonianza. Una rilettura di S. Agostino, Roma 1976.

G. Beschin, S. Agostino. Il significato dell’amore, Roma 1983.

S. Biolo, La coscienza nel "De Trinitate" di S. Agostino, Roma 1969.

S. Biolo, "La struttura dinamica della coscienza religiosa in S. Agostino", in Atti (Congresso internazionale su S. Agostino nel XVI centenario della conversione, Roma 15-20 settembre 1986), 3 voll., Roma 1987, II, pp. 571-598.

S. Biolo S., "L’amore umano come ponte sull’eterno secondo S. Agostino", in AA. Vv., L’umanesimo di Sant’Agostino (Atti del Congresso Internazionale Bari 28-30 ottobre 1986), Bari 1988, pp. 69-87.

F. Chierighin, Fede e ricerca filosofica nel pensiero di s. Agostino, Padova 1965.

M. Comeau, "Le commentaire augustinien de la "Prima Joannis"", AugMag I, pp. 161- 167.

P. Courcelle, Connais-toi toi-même. De Socrate à Saint Bernard, Paris 1974.

S. J. Cuesta, "La concepción augustiniana del mundo a través del amor", AugMag I, pp. 347-356.

I. J. De Alcorta, "El mensaje agustiniano del amor", AugMag III, pp. 357364.

A. De Giovanni, L’inquietudine dell’anima. La dottrina dell’amore nelle "Confessioni" di sant’Agostino, Roma 1964.

O. Du Roy (J.B.), "L’expérience de l’amour et l’intelligence de la foi trinitaire selon saint Augustin", Recherches Augustiniennes 2 (1963), pp. 415-445.

O. Du Roy (O.B.), L’intelligence de la foi en la Trinité selon S. Augustin. Genèse de la théologie trinitaire jusqu’en 391, Paris 1966.

E. Gilson, Introduction à l’étude de Saint Augustin, Paris 1949.

J. Gallay, "Dilige et quod vis fac. Notes d’exégèse augustinienne", Recherches des Sciences Religieuses (1955), pp. 545-555.

J. Gallay, "La conscience de la charité fraternelle d’après le "Tractatus in Primam Jo." de S. Augustin", RÉAug 1 (1955), pp. 1-20.

B. Gaybba, Love and Know What You Will: The Epistemological Role of Love in Augustine (Windows on Origins: Oorsprone in oenskou. Edit by C. Landman and D. P. Whitelaw, Pretoria, University of South Africa 1985), pp. 108-133.

N. Hartmann, "Ordo Amoris. Zur augustinischen Wesenbestimmung des Sittlichen", Wissenschaft und Weisheit 18 (1955), pp. 1-33 e 108-121.

R. Holte, Béatitude et sagesse. Saint Augustin et le problème de la fin de l’homme dans la philosophie ancienne, Paris 1962.

M.A. Macnamara, L’amitié chez saint Augustin, Paris 1961.

T. Manferdini, Unità del vero e pluralità delle menti in S. Agostino. Un saggio sulle condizioni della comunicazione, Bologna 1960

A. Maxsein, ""Philosophia cordis" bei Augustinus", AugMag I, pp. 357-371.

A. Maxsein, Philosophia cordis. Das Wesen der Personalität bei Augustinus, Salzburg 1966.

G.B. Mondin, Il pensiero di Agostino, Roma 1988.

M. Nedoncelle, "L’intersubjectivité humaine est-elle pour saint Augustin une image de la Trinité?", AugMag I, pp. 595-607.

S. Nicolosi, "La filosofia dell’amore in Sant’Agostino", Rivista Rosminiana 78 (1984), pp. 366-376.

S. Nicolosi, "La filosofia dell’amore in S. Agostino. Carità e verità" in AA. Vv., L’umanesimo di Sant’Agostino, (Atti del Congresso Internazionale Bari 28-30 ottobre 1986), Bari 1988, pp. 553-572.

J. Oroz Reta, El combate cristiano segùn san Agustìn, in Atti, (Congresso internazionale su S. Agostino nel XVI centenario della A. conversione, Roma 15-20 settembre 1986), 3 voll., Roma 1987, III, pp. 103-122

J. Oroz Reta, "Dall’interiorità dell’anima alla contemplazione di Dio nel "De Trinitate"", in AA. Vv., Interiorità e intenzionalità nelle "Confessiones" e nel "De Trinitate" (Atti del Secondo Seminario del "Centro di studi agostiniani", 14-15 novembre, Perugia 1989).

Rigobello, Linee per una antropologia protoscolastica, Padova 1972.

G. Santi, Dio e l’uomo. Conoscenza, memoria, linguaggio, ermeneutica in Agostino, Roma 1989, 19902.

M.F. Sciacca, S. Agostino, Brescia 1949.

M.F., Sciacca, "Trinité et unité de l’ésprit" in AA. Vv., AugMag I, pp. 521-533.

G. Sjewerth, Der Mensch und sein Leib, in Erbe und Entscheidung, Aachen 1953.

R.J. Teske, Love of Neighbor in St. Augustine, in Atti, (Congresso internazionale su S. Agostino nel XVI centenario della conversione, Roma 15-20 settembre 1986), 3 voll., Roma 1987, III, pp. 81-102.

F.J. Thonnard, "La vie affective de l’âme selon saint Augustin", L’Année théologique augustinienne 13 (1953), pp. 33-55.

R. Tremblay, "La théorie psichologique de la Trinité chez Saint Augustin", Études et Recherches, 8 (1952), pp. 83-109.

T.J. Van Bavel, The Double Face of Love in St. Augustine. The Daring Inversion: Love is God, in Atti, cit., III, pp. 69-80.

T.J. Van Bavel, "De la raison à la foi. La conversion d’Augustin", Augustiniana 36, (1986), pp. 5- 27.

S. Vanni Rovighi, "La fenomenologia della sensazione in San’Agostino" in Studi di filosofia medievale, 2 voll., Milano 1978, I, pp. 3-21.

G. Verbeke, "Spiritualité et immortalité de l’âme chez Saint Augustin", AugMag I, pp. 329-334.

 

LA SAPIENZA

H. Arendt, Il concetto d'amore in Agostino. Saggio di interpretazione filosofica, Milano 1992.

Aristotele, Etica Nicomachea, a cura di A. Plebe, Bari 1973.

Aristotele, Metafisica, a cura di G. Reale, con saggio introduttivo e commentario, Milano 1993.

A.H. Armstrong, St. Augustine and Christian Platonism, Villanova 1967.

W. Beierwaltes Identità e differenza, Milano 1989.

W. Beierwaltes Pensare l'Uno, Milano 1992.

W. Beierwaltes, Plotino, Milano 1993.

W. Beierwaltes, Agostino e il neoplatonismo cristiano, Milano 1995.

M. Bettetini, La misura delle cose. Struttura e modelli dell'universo secondo Agostino d'Ippona, Milano 1994.

R. Bode, "Ordo amoris". Conflitti terreni e felicità celeste, Bologna 1991.

F. Decret, "Introduzione generale" a Sant'Agostino, Polemica con i manichei, NBA, XIII/1, Città Nuova Ed., Roma 1997, pp. VII-CXXVII.

A. Di Giovanni, "Introduzione" a Sant'Agostino, La Genesi, NBA, IX/1, Città Nuova Ed., Roma 1988, pp. VII-XLIX.

A. Di Giovanni, Verità, parola, immortalità in Sant'Agostino, Palermo 1979.

G. Girgenti, Il pensiero forte di Porfirio, Milano 1996.

G. Girgenti, Introduzione a Porfirio, Bari 1997.

P. Hadot, Numerus intelligibilis infinite crescit, in AA. VV, Miscellanea André Combes, Roma 1967.

P. Hadot, "L'image de la Trinité dans l'âme chez Victorinus et chez Saint Augustin", Studia Patristica 81 (1962), pp. 409-442.

P. Hadot, Porfirio e Vittorino, Milano 1993.

T. Holte, Béatitude et sagesse. Saint Augustin et le problème de la fin de l'homme dans la philosophie ancienne, Paris 1962.

K. Jaspers, I grandi filosofi, Milano 1973.

B. Lonergan, Conoscenza e interiorità, Bologna 1984.

G. Madec, La patria e la via. Cristo nella vita e nel pensiero di sant'Agostino, Roma 1993.

T. Manferdini, Unità del vero e pluralità delle menti in sant'Agostino. Saggio sulle condizioni della comunicazione, Bologna 1960.

O'Daly, La filosofia della mente in Agostino, Palermo 1988.

W. Pannenberg, "Christentum und Platonismus. Die Kritische Platonrezeption Augustins in ihrer Bedeutung für das gegenwärtige christliche Denken", Archives de Philosophie 53 (1985), pp. 307-325.

J. Pépin, "Ex platonicorum persona". Études sur les lectures philosophiques de S. Augustin, Amsterdam 1977.

A. Pieretti, "Interiorità e intenzionalità: la dignità delfinito", in AA. VV., Ripensare Agostino: interiorità e intenzionalità, Roma 1993, pp. 99-120.

A. Pieretti, "Introduzione generale" a Sant'Agostino, La vera religione, NBA, VI/I, Città Nuova Ed., Roma 1995, pp. VII-LXXIV.

Plotino, Enneadi, a cura di G. Faggin, Milano 1992.

Porfirio, Commentario al "Parmenide" di Platone, a cura di P. Hadot, Milano 1993.

Porfirio, Vangelo di un pagano, Milano 1993.

Porfirio, Isagoge, a cura di G. Girgenti, Milano 1995.

Porfirio, Sentenze sugli intelligibili, a cura di G. Girgenti, Milano 1996.

G. Reale, Il concetto di filosofia prima e l'unità della metafisica di Aristotele, Milano 1961.

G. Reale, Per una nuova interpretazione di Platone, Milano 1991.

G. Reale, Platone, Milano 1998.

G. Santi, Dio e l'uomo. Conoscenza, memoria, linguaggio, ermeneutica in Agostino, Roma 1990.

G. Santi, "Agostino: La verità della religione e il compito della filosofia", Aquinas 2, Roma 1997, pp. 255-272.

G. Santi, "Dire l'essere: La sapienza in Agostino", Doctor Seraficus 47, Roma 1999, pp. 13-38.

G. Santi, "La memoria e l'ermeneutica del segno in sant'Agostino", in AA. VV., Congresso internazionale su S. Agostino nel XVI centenario della conversione, vol. 2, Roma 1987, pp. 433-447.

G. Santi (a cura di), Sant’Agostino, La sapienza, PBA 33, Roma 2001.

M.F. Sciacca, "Introduzione" a Sant'Agostino, La Trinità, NBA, IV, Città Nuova Ed., Roma 1973, pp. LXVII-CXJV.

A. Trapè, "Introduzione" a Sant'Agostino, La città di Dio, NBA, V/1, Città Nuova Ed., Roma 1978, pp. IX-XCVIII; V/2, Città Nuova, Roma 1988, pp. 7-57.

A. Trapè, "Introduzione" a Sant'Agostino, La Trinità, NBA, IV, Città Nuova Ed., Roma 1973, pp. VII-LXV.

M. Vittorino, Adversus Arium, a cura di P. Henry e P. Hadot, Paris 1960.

 

LA BEATITUDINE, LA MORALE

L. Alici (a cura di), Sant’Agostino, La natura del bene, PBA 26, Roma 1998.

G. Balido (a cura di), Sant’Agostino: La felicità, PBA 37, Roma 2003.

A. Becker, De l’instinct du bonheur à l’extase de la béatitude, Paris 1967.

A. Becker, L’appel des béatitudes. A l’écoute de s. Augustin, Paris 1977.

W Beierwaltes, "Regio Beatitudinis, zu Augustins Begriff des glücklichen Lebens", Sitzungsberichte der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Historische Klasse 6 (1981), pp. 1-44.

I. Bochet, Saint Augustin et le désìr de Dieu, Paris 1982.

R. Bodei, Ordo amoris. Conflitti terreni e felicità celeste, Bologna 1991.

V. J. Bourke, Augustine’s Quest of Wisdom, Milwaukee 1945.

Ch. Boyer, Saint Augustin, Parigi 19322 (Les moralistes chrétiens).

A. Brucculeri, Il pensiero sociale di s. Agostino, Roma 1952.

F. Campo del Pozo, Filosofìa del derecho segùn s. Agustìn, Valladolid 1968.

F. Cavalla, Scientia, sapientia ed esperienza sociale, Padova 1974.

G. Combes, La doctrine politique de St. Augustin, Parigi 1927.

K. Forster, "Metaphysische und heilsgeschichtliche Betrachtungsweise in Augustins Weisheitsbegriff", AugMag III, 381-389.

M.T. Fumagalli Beonio Brocchieri, Sant'Agostino - La felicità, la libertà, Milano 1997.

V. Giorgianni, Il concetto del diritto e dello stato in S. Agostino, Padova 1951.

V. Grossi, "L’antropologia agostiniana. Note previe", Augustinianum 22 (1982), pp. 457-467.

R. Holte, Béatitude et sagesse, Paris 1963.

J. Martin, La doctrine sociale de s. Augustin, Paris 1912.

Jo. Mausbach, Die Ethik des hl. Augustinus, 2 voll., Friburgo in Br. 1929.

E. L. Miller, "The Fundamental Option in the Thought of St. Augustine", DR 95 (l977), pp. 271-283.

R. Piccolomini, La filosofia di sant'Agostino, Palermo 1991.

A. Pieretti, In cammino verso la patria, Roma 1993.

L.F. Pizzolato, "Il ‘De beata vita’ o la possibile felicità nel tempo", in L’opera letteraria di Agostino tra Cassiciacum e Milano, Palermo 1987, pp. 31-112.

B. Roland-Gosselin, La morale de s. Augustin, Waris 1925.

J. Rohmer, La finalité morale chez les théologiens de s. Augustin à Duns Scot, Paris 1919.

A. Vecchi, "Filosofia e teologia nella morale agostiniana", Giornale di metafisica 9 (1954), pp. 555-574.

B. Roland-Gosselin, La morale de s. Augustin (Paris 1925).

A. Vecchi, "Filosofia e teologia nella morale agostiniana", Giornale di metafisica 9 (1954), pp. 555-574.

 

MUTABILE E IMMUTABILE

AA. VV., S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Atti del Congresso di filosofia agostiniana, Roma 1954, Tolentino 1954.

Ch. Cayré, Initiation à la philosophie de St. Augustin, Parigi 1947.

M. T. Clark, "Augustine and Human Existence ", in AA. VV., Congresso internazionale su S. Agostino nel XVI centenario della sua conversione, Roma 1987, II, 445-465.

A. Di Giovanni, Mortalità e essere in S. Agostino, Palermo 1975.

É. Gilson, Introduzione allo studio di S. Agostino [1983], trad. it V. Venanzi Ventisette, Marietti, Genova 19892.

Ch. Boyer, L’idée de vérité dans la philosophie de St. Augustin, 2a ed., Parigi 1941.

J. -M. Girard, La mort chez saint Augustin, Fribourg 1992.

S. Grabowski, The All Present Cod. A Study in St. Augustine, St. Louis - Londra 1954. M. Huftier, Le tragique de la condition humaine et chrétienne chez saint Augustin, Tournai 1964.

R. Holte, Béatitude et sagesse. Saint Augustin et le problème de la fin de l’homme dans la philosophie ancienne, tr. fr., Parigi, 1962, pp. 233-250.

M. Huftier, Le tragique de la condition humaine et chrétienne chez saint Augustin, Tournai 1964 .

D. W. Polk, "Temporal Impermanence and the Disparity of the Time and Eternity ", Augustinian Studies 22 (1991), pp. 63-82.

M. F. Sciacca, S. Agostino. L’itinerario della mente, Brescia 1949.

A. Trapè, La nozione del mutabile e dell’immutabile secondo S. Agostino, Tolentino 1959.

E. Zum Brum, Le dilemme de l’etre et du néant chez saint Augustin. Des premiers dialogues aux ‘Confessions’, Amsterdam 1984

 

 

 

TEOLOGIA

1) Metodo teologico

Ch. Boyer, "Philosophie et Théologie chez St. Augustin", Revue de philosophie (1930), riprodotto in Essais sur la doctrine de St. A., Parigi 1932, pp. 184-205.

Ch. Boyer, Philosophie et théologie chez s. Augustin, en Essais sur la doctrine de s. Augustin, Paris 1932, pp. 184-205.

P. Th. Camelot, "Quod intelligimus debemus rationi. Note sur la méthode théologique de s. Augustin", HJG 77 (1958), pp. 397-402.

É. Gilson, Idée de philosophie chez St. A. et chez St. Thomas, in Acta hebd. augustinianae-thomisticae, Torino 1931.

E. Gonzàlez, "El concepto y método de la teologìa en el "De Trinitate" de s. Agustìn", Augustinus 1 (1950), pp. 379-398.

M. Grabmann, Die Geschichte der scholastischt. Methode I, Friburgo in Br. 1909, pp. 125-43.

D. J. Hassel, "Conversion-Theon and Scientia in "De Trinitate"", RÉAug 2(1962), pp. 383-401.

D. J. Hassel, Method and Scientia in St. Augustine, (diss.) S. Louis 1963.

H. I. Marrou, St. Augustin et la fin de la culture antique, Parigi 1949.

P. Muñoz, "Psicologìa de la conversión en San Augustìn", Gregorianum (1941), pp. 9-24.

B. M. G. Reardon, "The Relation of Philosophy to Faith in the Teaching of St. Augustine", SP II [TU 64] (Berlin 1957), pp. 288-294.

B. Romeyer, "Trois problèmes de philosophie augustinienne", Archives de philosophie 7 (1930).

M. Schmaus, Die psychologische Trinitätslehre des hl. Augustinus, Münster in W. 1927, pp. 162-190.

M. Schmaus, S. Augustini ad Consentium epistula, Bonn 1933.

 

2) Dottrina trinitaria

AA. VV., Gott und sein Bild-Augustins De Trinitate im Spiegel gegenwärtiger Forschung (Johannes Brachtendorf, ed. ), Paderborn/München/Wien/Zürich 2000.

J. Arnold, "Begriff und heilsökonomische Bedeutung der göttlichen Sendungen in Augustinus De Trinitate", RechAug 25 (1991), pp. 3-69.

L. Ayres, "The Discipline of Self-Knowledge in Augustine’s De Trinitate Book X", in The Passionate Intellect, ed. L. Ayres, Rutgers University Studies in the Classical Humanities, vol. 7, Transaction, Brunswick, N. J. 1995, pp. 261-96.

C. Boyer, "L’image de la Trinité, synthèse de la pensée augustinienne", Gregorianum 27 (1946), pp. 173-219, 333-352.

E. Bailleux, "La sotériologie de s. Augustin dans le "De Trinitate"", MSR 23 (1966), pp. 149-173.

E. Bailleux, "Dieu Trinité et son oeuvre", RÉAug 7 (1971), pp. 189-218.

E. Bailleux, "La christologie de s. Augustin dans le "De Trinitate"", RÉAug 7 (1971), pp. 219-243.

E. Booth, "St. Augustine’s ‘Notitia Sui’ Related to Aristotle and the Early Neo-Platonists", Augustiniana 27 (1977), pp. 70-132, 364-401; 28 (1978), pp. 183-221; 29 (1979), pp. 97-124.

F. Bourassa, "Théologie trinitaire chez s. Augustin", Gregorianum 58 (1977), pp. 675-725.

F. Bourassa, "Appropriation ou "propriété"", Sciences ecclésiastiques 7 ( 1955), pp. 5-85.

F. Bourassa, Questions de théologie trinitaire, Roma 1970.

J. Brachtendorf, Die Struktur des menschlichen Geistes nach Augustinus. Selbstreflexion und Erkenntnis Gottes in "De Trinitate", (Paradeigmata 19), Hamburg 2000.

M. Barnes, "The Arians of Book V, and the Genre of De Trinitate", JThS, n.s., 44 (1993), pp. 185-95.

M. Barnes, "Augustine in Contemporary Trinitarian Theology", Theological Studies 56 (1995), pp. 237-50.

M. L. Carreker, A Commentary on Books Five, Six and Seven of the "De Trinitate" of Saint Augustine of Hippo, Ann Arbor 1996.

J. Cavadini, "The Structure and Intention of Augustine’s De Trinitate", AugStud 23 (1992), pp. 103-23.

F. Cavallera, "Les premières formules trinitaires de s. Augustin", BLE 31 (1930), pp. 97-123.

I. Chevalier, "La théorie augustinienne des relations trinitaires. Analyse explicative des textes", DT 18 (1940), pp. 317-384.

I. Chevalier, S. Augustin et la pensée grecque, les relations trinitaires, Friburgo in Br. 1940.

I. Chevalier, S. Augustin et la pensée grecque. Les relations trinitaires (Fribourg 1940).

B. de Margerie, "La doctrine de s. Augustin sur l’Ésprit-saint comme communion et source de communion", Aug 12 (1972), pp. 107-119.

B. de Margerie, La trinité chrétienne dans l’histoire, Parigi 1975.

J. B. Du Roy, "L’expérience de l’amour et l’intelligence de la foi trinitaire selon s. Augustin", RÉAug 2 (1962), pp. 415-445.

O. Du Roy, L’intelligence de la foi en la Trinité selon S. Augustin: Génèse de la théologie trinitaire jusqu’en 391, Paris 1966.

G. Ferraro, Lo Spirito Santo e Cristo nel Commento al quarto Vangelo e nel Trattato trinitario di Sant’Agostino, Città del Vaticano 1997.

A. Gardeil, La striteture de l’âme et l’experience mystique I, Parigi 1927, pp. 21-352.

E. Hendrikx, "La Trinité: Le mystère", introduction to BA 15, Desclée de Brouwer, Parigi 1955.

E. Hill, The Mystery of the Trinity, London 1985.

P. Hadot, "La structure de l’âme, image de la Trinité chez Victorinus et chez Augustin", SP VI [TU 81] (Berlin 1962), pp. 409-442.

J. Lebreton, St. Augustin theologien de la Trinité. Son exégèse des theophanies, in Miscellanea Agostiniana II, pp. 821-836.

Lope Cilleruelo, "La "Memoria Dei" segùn San Augustìn", AugMag I (Parigi), pp. 499-509.

M. Lohrer, "Glaube und Heilsgeschichte im "De Trinitate" Augustins", Freiburger Zeitschrift für Philosopie und Theologie 4 (1954), pp. 385-419.

G. Mascia, La teoria della relazione nel "De Trinitate" di S. Agostino, Napoli 1955.

J. Moràn, "Las relaciones divinas segùn s. Agustìn", Augustinus 4 (1959), pp. 353-372.

J. Moràn, "Acción y contemplación en el libro XII "De Trinitate" de s. Agustìn", SP IX [TU 94] (Berlin 1966), pp. 451-468.

M. Nédoncelle, "L’intersubjectivité humaine est-elle pour s. Augustin: une image de la Trinité?", AugMag I, 595-602.

B. Studer, "La teologia trinitaria in Agostino d’Ippona: continuità della tradizione occidentale?" in Cristianesimo e specificità regionali nel mediterraneo Latino (sec. IV-VI), StEphAug 46 = Roma, Augustinianum, (1994), pp. 161-77.

B. Studer, "History and Faith in Augustine’s "De Trinitate"", AugStud 28 (1997), pp. 7-50.

B. Studer, Theologia-Oikonomia: zu einem traditionellen Thema in Augustins "De Trinitate", Roma 1999.

M. F. Sciacca, "Trinité et unité de l’esprit", AugMag I, Parigi 1954, pp. 521-33.

M. F. Sciacca, Introduzione a "La Trinità": NBA 4, pp. VII-CXXVII.

M. Schmaus, Die psychologische Trinitätslehre des hl. Augustinus, Münster 1927.

M. Schmaus, Die psychologische Trinitätslehre des Heiligen Augustinus, Münster Beitr. zur Theologie 11, Aschendorf, Münster 1967.

M. Simonetti, "La processione dello Spirito Santo nei Padri latini", Maia 7 (1954), pp. 201-217.

M. Simonetti, "S. Agostino e gli Ariani", RÉAug 13 (1967), pp. 55-84.

P. Smulders, "Esprit Saint chez les Pères latins", DSp IV (1960), pp. 1272-1283.

A. Trapè, Introduzione a "La Trinità": NBA 4, pp. VII-CXXVII.

A. Trapè, "Nota sulla processione dello Spirito santo nella teologia trinitaria di S. Agostino", Studi tomistici 1 (Roma 1974), pp. 119-125.

R. Tremblay, "La théorie psychologique de la Trinité chez s. Augustin", Études et recherches VIII (Paris-Ottawa 1952), pp. 83-109.

R. Tremblay, "Les processions du Verbe et de l’amour humain chez s. Augustin", RUO 24 (1954), pp. 93-117.

F. Van Fleteren, "Per Speculum et in Aenigmate: I Corinthians 13:12 in the Writings of St. Augustine", AugStud 23 (1992), pp. 69-102.

J. Verhees, "Augustins Trinitätsverständnis in den Schriften aus Cassiciacum", RÉAug 10(1975), pp. 45-75.

R. Williams, "Sapientia and the Trinity: Reflections on "De Trinitate"", Augustiniana (1990), pp. 317-32.

 

3) Cristologia

L. Ayres, "The Christological Context of Augustine’s De Trinitate XIII", AugStud 29, no. 1 (1998) 111-39.

R. Arbesmann, "Christ the Medicus Humilis in St. Augustine", Traditio 10 (1954) 1-28.

W. S. Babcock, The Christ of the Exchange: A Study in the Christology of Augustine’s "Enarrationes in Psalmos", Ann Arbor: University Microfilms, 1972.

G. Bavaud, "Un thème augustinien: Le mystère de l’incarnation à la lumière de la distinction entre le verbe intérieur et le verbe proféré", RÉAug 9 (1963), pp. 95-101.

M.-F. Berrouard, "Saint Augustin et le mystère du Christ chemin, vérité et vie: la méditation théologique du Tractatus 69 in Iohannis Evangelium sur Io. 14, 6a", Augustiniana 1990, 431-449.

O. Brabant, Le Christ, centre et source de la vie morale chez s. Augustin (Gembloux 1971).

E. Braem, "Christus als model en genadebron van onze predestinatie volgens s. Augustinus", AugL 4 (1954), pp. 356-361.

J. M. Cuenca, El cristocentrismo de san Agustìn, Valladolid, Estudio Agustiniano 1986; 1.

B. E. Daley, "A Humble Mediator: The Distinctive Elements in Saint Augustine’s Christology", Word and Spirit 9 (1987) 100-117.

B. E. Daley, "The Giant’s Twin Substances: Ambrose and the Christology of Augustine’s "Contra Sermonem Arianorum"", CollAug 1993, 477-95.

H. M. Diepen, "L’"Assumptus homo" patristique", RT 64 (1964), pp. 32-52.

H. R. Drobner, Person-Exegese und Christologie bei Augustinus. Zur Herkunft der Formel Una Persona, E. J. Brill, Leiden,1986.

G. Ferraro, Lo Spirito Santo e Cristo nel Commento al quarto Vangelo e nel Trattato trinitario di Sant’Agostino, Libreria Editrice Vaticana 1997.

Filippo da Cagliari, Cristo glorificato datore di Spirito santo nel pensiero di s. Agostino e di s. Cirillo Alessandrino, Grottaferrata 1961.

L. Galati, Cristo la Via nel pensiero di s. Agostino (Roma 1956).

W. Geerlings, Christus exemplum. Studien zur Christologie und Christusverkündigung Augustins, Mainz 1978 (cfr. B. Studer: Aug 19 [1979] 539-546).

W. Geerlings, "Die Christologie Augustins. Zum Stand der Forschung", in Internationales Symposium über den Stand der Augustinus-Forschung, ed. C. P. Mayer e K. H. Chelius, Augustinus-Verlag, Würzburg 1989, pp. 219-30.

W. Geerlings, "Die Belehrung eines Heiden: Augustins Brief über Christus an Volusianus", Augustiniana 41 (1991) 451-68.

P. Grelot, Le mystère du Christ dans les Psaumes, Desclée de Brouwer, Parigi 1998.

A. Grillmeier, Christ in Christian Tradition, trans. John Bowden, John Knox, Atlanta 1975, pp. 319-328, 389-92.

G. Madec, "Christus, scientia et sapientia nostra". Le principe de cohérence de la doctrine augustinienne", RÉAug 10 (1975), pp. 77-85.

G. Madec, La Patrie et la Voie. Le Christ dans la vie et la pensée de saint Augustin, Desclée de Brouwer, Parigi 1989; trad. it., La patria e la via: Cristo nella vita e nel pensiero di Sant’Agostino, tr. G. Lettieri e S. Leoni, Borla, Roma 1993.

G. Madec, "Christus", AugLex 1:845-908.

W. Mallard, "The Incarnation in Augustine’s Conversion", RechAug 15 (1980) 80-98.

W. Mallard, Language and Love: Introducing Augustine’s Religious Thought through the Confessions Story, University Park, Pennsylvania State University Press 1994.

J. E. McWilliam, "Augustine’s Developing Use of the Cross, 387-400", AugStud 15 (1984) 15-33.

J. E. McWilliam, "Patristic Scholarship in the Aftermath of the Modernist Crisis", Anglican Theological Review 68 (1986) 106-23.

J. E. McWilliam, "The Study of Augustine’s Christology in the Twentieth Century", in Augustine: From Rhetor to Theologian, Waterloo, Ont.: Wilfrid Laurier University Press 1992, pp. 183-205.

D. V. Meconi, S.J., "The Incarnation and the Role of Participation in St. Augustine’s Confessions", AugStud 29, no. 2 (1998) 61-75.

H. Paissac, Théologie du Verbe. S. Augustin et S. Thomas, Paris 1951.

G. Philips, "L’influence du Christ-Chef sur son Corps mystique suivant s. Augustin", AugMag II, pp. 805-815.

G. Philips, "La mystère du Christ", AugMag III, pp. 213-229.

A. Piolanti, "Il mistero del ‘Cristo totale’ in s. Agostino", AugMag III, 453-469.

G. Rémy, Le Christ médiateur dans l’oeuvre de s. Augustin, Lille, Paris 1979.

E. Scano, Il cristocentrismo e i suoi fondamenti dommatici in s. Agostino, Torino 1951.

O. Scheel, Die Anschauung as über Christi Person und Werk, Tübingen 1901.

T. J. Van Bavel, "L’humanité du Christ comme "lac parvulorum" et comme "via" dans la spiritualité de s. Augustin", AugL 7 (1957), pp. 245-281.

T. J. Van Bavel, Recherches sur la christologie de s. Augustin [Paradosis 9], Fribourg 1954.

A. Verwilghen, "Christologie et spiritualité selon saint Augustin. L’hymne aux Philippiens", Théologie historique 72, Beauchesne, Parigi 1985.

 

4) Mariologia

Agterberg M., "S. Augustin exégète de l'Ecclesia-Virgo", Augustiniana 8 (1958), pp. 237-266.

H. Barré, "Le culte marial en Afrique", RÉAug 13 (1967) 285-317.

Ch. Boyer, "La controverse sur l’opinion de s. Augustin touchant la conception de la Vierge", in Essais anciens et nouveaux sur la doctrine de s. Augustin, Milano 1970, pp. 345-359.

B. Buby, Mary of Galilee, vol. 3, The Marian Heritage of the Early Church, Alba House, New York 1997, 140-203.

V. Capànaga, La Virgen Marìa segùn S. Agustìn, Roma 1956.

Y. Congar, "Marie et l’Église dans la pensée patristique", RSPT 38 (1954), pp. 3-38.

R. Culhane, "St. Augustine on the Immaculate Conception", The Irish Theological Quarterly 22 (1955), pp. 530-554.

C. Del Rio C., "La mariologìa en las obras de san Agustìn. Absoluta pureza de Marìa en la doctrina agustiniana", in Contribución española a una misionologìa agustiniana, Burgos 1955, pp. 182-190.

I. Dietz, "Ist die hl. Jungfrau nach Augustins ‘immaculata ab initio’?", Virgo Immaculata 4 (Roma 1955), pp. 61-112 (= AugL 5 [1954], pp. 362-411).

I. Dietz, "Maria und die Kirche nach dem hl. Augustinus", Maria et Ecclesia 3 (Roma 1959), pp. 201-239.

R. Eno, "Mary and Her Role in Patristic Theology", in The One Mediator, the Saints and Mary, Augsburg, Minneapolis 1992, pp. 159-176.

A. Eramo, Mariologia del Vaticano II vista in S. Agostino, Roma 1973.

I. Falgueras Salinas, La contribución de S. Agustìn al dogma de la inmaculada Concepción de Marìa (Scripta theologica 4, Pamplona 1972, pp. 355-433).

Ph. Friedrich, Die Mariologia des hl. Augustinus, Köln 1907.

P. Frua, L’immacolata concezione e S. Agostino, Saluzzo 1960.

F. Hofmann, Mariens Stellung in der Erlösungsordnung nach dem hl. Augustinus, Düsseldorf 1952.

F. Hoffman, "Augustinus", Marienlexikon, vol. 1, St. Ottilien, 1988), 294-98.

J. Huhn, "Maria est typus Ecclesiae, imprimis secundum S. Ambrosium et S. Augustinum", in Maria et Ecclesia. "Acta Congressus Mariologici-Mariani in civitate Lourdes anno MCMLVIII celebrati", III, Roma 1959, pp. 163-192.

Janez Barrio T., "Marìa y la Iglesia segùn el pensamiento agustiniano", Revista agustiniana de espiritualidad 3 (1962), pp. 22-47.

É. Lamirande, "En quel sens peut-on parler de dévotion mariale chez s. Augustin" in De primordiis cultus mariani 3 (Roma 1970), pp. 17-35.

É. Lamirande, "Marie, l'Église et la maternité dans un nouveau sermon de saint Augustin", Ephemerides Mariologicae, 1978, pp. 253-263.

J.M. Leonet, "Marìa "virgo perpetua" segùn san Agustìn", Revista agustiniana de espiritualidad 8 (1967), pp. 256-274.

G. Madec, "Marie, vierge et mére, selon saint Ambroise et saint Augustin", La virginité de Marie, (éd.) J. Longère, Parigi 1998, 71-83.

J. Moràn, "La mariologìa de s. Agustìn a través de la bibliografìa (1900-1950)", RET 23 (1963), pp. 333-366.

J. Moràn, "¿Puede hablarse de culto a Marìa en S. Agustìn?", Aug 7 (1967), pp. 514-521.

F. S. Muller, "Augustinus amicus an adversarius immaculatae conceptionis?", MSCA II, pp. 885-914.

M. Pellegrino, S. Agostino, La Vergine Maria. Pagine scelte, Roma 1954.

J. Pintard, "La fin des temps et Marie chez saint Augustin", Études Mariales 42 (1985), pp. 59-75.

J. G. Roten, "Mary and Woman in Augustine", University of Dayton Review 22, no. 3 (summer 1994) 31-51.

Sage A., "Saint Augustin et l'Immaculée Conception", RÉAug 11 (1965), pp. 305-306.

G. Söll, Mariologie, Handbuch der Dogmengeschichte, Herder, Freiburg 1978, 40-99.

B. Studer, "Maria nel pensiero teologico di Cirillo di Alessandria e di Agostino d’Ippona", in Atti del III Simposio di Efeso su s. Giovanni Apostolo [Turchia: la Chiesa e la sua storia], Roma 1993, 183-99.

A. Trapè, Introduzione, in S. Agostino, Maria "Dignitas terrae", PBA 12, Roma 19952, pp. 7-69.

 

5) Soteriologia

R. Arbesmann, "The Concept of ‘Christus medicus’ in St. Augustine", Traditio 10 (1954), pp. 1-28.

P. C. J. Eukenboom, Het Christus-medicus motief in den Preeken van s. A., Assen 1960.

A. F. Krueger, Synthesis of Sacrifice according to St. Augustine, Mundelem 1950.

J. Lécuyer, "Le sacrifice selon s. Augustin", AugMag II, pp. 905-914.

J. Kremer, Was an den Leiden Christi noch mangelt, Bonn 1956.

J. P. Jossua, Le salut, incarnation ou mystère pascal, Paris 1968.

G. Madec, La patria e la via, Cristo nella vita e nel pensiero di S. Agostino, Roma 1993.

F. Nikolash, Das Lamm als Christussymbol in den Schriften der Väter, Wien 1963.

J. Riviëre, Le dogme de la rédemption chez s. Augustin, Paris 1933.

O. Scheel, "Zu Augustins Anschauung von Erlösung durch Christus", ThStK 77 (1904), pp. 401-433. 491-554.

R. Schneider, "Was hat uns Augustins ‘Theologia medicinalis’ heute zu sagen", Kerygma und Dogma 3 (1957), pp. 307-315.

B. Speekenbrink, "Christ the ‘medicus humilis’ in St. Augustine", AugMag II, pp. 623-629.

B. Speekenbrink, De heilsbetekenis van Christus’ verrijzenis. Formulering en betekenis van een verrijzenis-adagium vanaf s. A. tot s. Thomas: StC 30 (1955), pp. 1-34. 81-98. 161-184.

H. E. W. Turner, The Patristic Doctrine of Redemption, London 1952.

C. Van Crombrugge, "La doctrine christologique et sotériologique de s. Augustin et ses rapports avec la neo-platonismo", RHE 5 (1904), pp. 237-257. 477-503.

 

6) Peccato originale

G. Armas, "Teologìa agustiniana del pecado", Augustinus 1 (1956), pp. 169-186.

Ch. Boyer, "Le péché originel", in Théologie du Péché, Tournai 1960, pp. 243-29l.

E. Buonaiuti, "Agostino e la colpa ereditaria", RR 2 (1926), pp. 401-427.

V. Capànaga, "Tres adjetivos en la antropologìa religiosa agustiniana", Augustinus 22 (1977), pp. 3-37.

J. Clémence, S. Augustin et le péché originel (NRTh 700948), pp. 727-754.

G. Diaz, De peccati originalis essentia in schola augustiniana praetridentina, El Escorial 1961.

A. M. Dubarle, "La pluralité des péchés héréditaires dans la tradition augustinienne", RÉAug 3 (1957), pp. 113-136.

F. Floëri, "Le Pape Zosime et la doctrine angustinienne du péché original", AugMag II, pp. 755-761.

F. Floëri, "Remarques sur la doctrine augustinienne du péché original", SP IX [TU 94] (Berlin 1966), pp. 416-421.

J. Gross, "Das Wesen der Erbsünde nach Augustinus", AugMag II, pp. 773-787.

J. Gross, Entstehungsgeschichte des Erbsündendogmas. I. Von der Bibel bis Augustinus (München-Basel 1960), (cf. RÉAug 9 [1963] 383-387).

V. Grossi, La liturgia battesimale in s. Agostino, Roma 1970.

S. Lyonnet, "Augustin et Rom 5, 12 avant la controverse pélagienne", NRTh 89 (1967), pp. 842-849.

F. Refoulé, "Misère des enfants et péché original d’après s. Augustin", RT 63 (1963), pp. 341-362.

H. Rondet, Le péché originel dans la tradition patristique et théologique, Paris 1967.

A. Sage, "Péché originel. Naissance d’un dogme", RÉAug 13 (1967), pp. 211-248.

A. Sage, "Le péché originel dans la pensée de s. Augustin de 412 à 430", RÉAug 15 (1969), pp. 75-112.

A. Solignac, "La condition de l’homme pécheur d’après s. Augustin", NRTh 78 (1956), pp. 359-387.

H. Staffner, "Die Lehre des hl. Augustinus über das Wesen der Erbsünde", ZKTh 79 (1957), pp. 385-416.

A. Vanneste, "Saint Paul et la doctrine augustinienne du péché original", in Studiorum Paulinorum congressus II, Roma 1963), pp. 513-522.

 

7) Grazia

a) Fonti e studi

W. M. Alexander, "Sex and Philosophy in Augustine" in Augustinian studies 5 (1974), pp. 197-208.

St. C. Alexe, "Conceptia Fericitului Augustin despre Pâcat si har. "Studii teologice"", Revista institutelor teologice din Patrarhia Romina 2 (1956), pp. 30-348, Bucarest 1956.

Z. Alszeghy, Nova creatura. La nozione della grazia nei commentari medievali di S. Paolo, Roma 1956.

L. Arias, "La gracia en San Pablo y en San Agustìn", Salmanticensis 11 (1964), pp. 97-145 1964.

W. Babcock, "Augustine’s Interpretation of Romans (a.d. 394-396)", AugStud 10 (1979) 55-74.

C. Baumgartner, El pecado original, Barcelona 1971.

J. Bardy, "Divinisation" in Dictionnaire de spiritualité, III, fasc. 22-23, coll. 1395-2397.

G. Bavaud, "La doctrine de la justification d’après saint Augustin et la Réforme", RÉAug 5 (1959), pp. 21-32.

J. N. Bezançon, "Le mal et l’existence temporelle chez Plotin et Augustin", Recherches augustiniennes 3 (1965), pp. 133-160.

J. Bochet, S. Augustin et le désir de Dieu, Paris 1982.

G. I. Bonner, Augustine and Modern Research on Pelagianism ("The Saint Augustine Lecture 1970"), Villanova 1972.

Ch. Boyer, Essais sur la doctrine de saint Augustin, Paris 1932.

Ch. Boyer, "Concupiscence et nature innocente", AugMag 3 (Paris 1954), pp. 309-316.

Ch. Boyer, "La concupiscence est-elle impossible dans un état d’innocence?", AugMag 2 (Paris 1954), pp. 737-744.

Ch. Boyer, "La notion de nature chez S. Augustin", Doctor communis 8 (1955), pp. 65-76.

Ch. Boyer, "Luther et le "De spiritu et littera" de saint Augustin", Doctor Communis 21 (1968), pp. 167-187.

E. Braem, "Augustinus’leer over de heiligmakende genade", Augustiniana 1 (1951), pp. 7-20, 77-90, 153-174; 2 (1952), pp. 201-204; 3 (1953), pp. 5-20, 328-340.

E. Braem, "Christus als model en genadebron van onze praedestinatie volgens Sint-Augustinus", Augustiniana 4 (1954), pp. 353-361.

P. Brown, Religion and Society in the Age of Saint Augustine, London 1972.

E. Buonaiuti, "Manicheism and Augustine’s Idea of "massa perditionis"", The Harvard Theological Review 20 (1927), pp. 117-127.

J. P. Burns, "Augustine’s Role in the Imperial Action Against Pelagius", The Journal of Theological Studies 30 (1979), pp. 67-83.

J. P. Burns, The Development of Augustine’s Doctrine of Operative Grace, Paris 1980.

C. Butti, "Il dottore della grazia", Vita e pensiero 21 (1930), pp. 515-520.

V. Capànaga, "Agustìn de Hipona, maestro de la conversión cristiana" in Biblioteca de Autores Cristianos, Madrid 1974.

V. Capànaga, "La deificación en la soteriologìa agustiniana", AugMag 2 (Paris 1954), pp. 745-754.

V. Capànaga, La teologìa agustiniana de la gracia y la historia de las conversiones, El Escorial 1933.

F. Capponi, ""Insuperabiliter" o "inseparabiliter"? (Aug. "De corr. et gr.")", Latomus 28 (1969), pp. 681-684.

A. Casamassa, Il pensiero di S. Agostino nel 396-397, Roma 1919.

F. Cayré, Les sources de l’amour divin. La divine présence d’après S. Augustin, Paris 1933.

F. Cayré, Les trois Personnes. La dévotion fondamentale d’après S. Augustin, "Textes et introductions", Paris 1959.

F. Chatillon, "Mélanges ‘etiam... ’. Animadversiones augustinianae", Revue du moyen âge latin 9 (1953), pp. 267-342.

L. Cilleruelo, "El cristocentrismo de S. Agustìn", Estudio agustiniano 16 (1981), pp. 449-467; 17 (1982), pp. 53-94; 18 (1983), pp. 313-342.

N. Cipriani, "La morale pelagiana e la retorica", Aug 31 (1991), pp. 309-327.

T. M. Clark, S. Agustìn, filósofo de la libertad, Madrid 1961.

N. Concetti, Esame della genesi della dottrina agostiniana intorno al peccato originale, Roma 1922.

C. Crevola, "La interpretación dada a san Agustìn en las disputas de auxiliis", Archivo Granadino 13 (1950), pp. 5-171.

A. D’Alès, "Doctor gratiae", Studien 113 (1930), pp. 317-338.

A. D’Alès, Priscillien et l’Espagne chrétienne à la fin du IVe siècle, Paris 1936.

J. A. Davids, De Orosio et S. Augustino Priscillianistarum adversariis, Den Haag 1930.

J. M. Dalmau, "San Agustìn en la teologìa de la gracia de Suàrez", Estudios eclesiàsticos 22 (1948), pp. 339-374.

J. de Blic, "Le péché original selon St. Augustin", Recherches de sciences religieuses (1926).

G. de Broglie, "Pour une meilleure intelligence du "De correptione et gratia"", AugMag 3 (Paris 1955), pp. 317-337.

J. de Fraine, Adamo e la sua discendenza, trad. ital., Roma 1968.

M. de Lama, "Doctrina de San Agustìn sobre la gracia", Religión y Cultura 16 (1931), pp. 242-254.

J. Delazer, "Zum Begriff von Natur und Gnade" in Fünfte Lektorenkonferenz der deutschen Franziskaner für Philosophie und Theologie", Hohenzollern 1930, pp. 19-33.

Th. Deman, "La théologie de la grâce", AugMag III, Paris 1955, pp. 247-257, 257-263 (discussione).

G. de Plinval, "Corrections aux "De gestis Pelagii" et "De natura et gratia"", RÉAug 2 (1965), pp. 291-292.

G. de Plinval, Pour connaitre la pensée de St. Augustin, Parigi 1954.

A. C. de Veer, "Aux origines du ‘De natura et origine animae’ de saint Augustin", RÉAug, 19 (1973), pp. 121-157.

A. de Villalmonte, El pecado original. Veinticinco años de controversia: 1950-1975, Salamanca 1978.

L. Duchesne, Histoire ancienne de l’Église, III, Paris 1929.

P. Dumont, "Le surnaturel dans la théologie de saint Augustin", Revue des sciences religieuses 11 (1931), pp. 513-542; 12 (1932), pp. 29-55, 194-219.

Y. -M. Duval, "La date du ‘De natura’ de Pélage. Les premières étapes de la controverse sur la nature de la grâce", RÉAug 36 / 2 (1990).

P. C. J. Eijkenboom, Het Christus-Medicusmotief in de Preken von Sint Augustinus, Assen 1960.

E. Elorduy, "El pecado original. Estudio de su proyección en la historia" in Biblioteca de Autores Cristianos, Madrid 1977.

H. H. Esser, "Thesen und Anmerkungen zum exegetischen Paulusverständnis des Pelagius", in Svrischenstation, "Festschrift für Karl Kupisch zum 60 Geburtstag ", München 1963, pp. 27-42.

R. Evans, "Neither a Pelagian nor a Manichee", Vigiliae christianae 35 (1981), pp. 232-244.

G. Favara, "Chiesa e grazia in Sant’Agostino", Divus Thomas 55 (1952), pp. 375-395.

D. Fernandez, El pecado original, ¿mito o realidad?, Madrid 1973.

M. Flick - Z. Alszeghy, El hombre bajo el signo del pecado. Teologìa del pecado original, Salamanca 1972.

R. Florez, Las dos dimensiones del hombre agustiniano, Madrid 1958.

E. L. Fortin, Christianisme et culture philosophique au cinquième siècle. La querelle de l’âme humaine en Occident, Paris 1959.

E. L. Fortin, "Saint Augustin et la doctrine néoplatonicienne de l’âme", AugMag 3 (Paris 1955), pp. 371-380.

M. -A. Fracheboud, "L’influence de saint Augustin sur le cistercien Isaac de l’Étoile" in Collectanea Ordinis Cisterciensis Reformatorum 11 (1949), pp. 1-17, 264-278, 12 (1950), pp. 5-16.

H. J. Frede, Ein neuer Paulustext und Kommentar. Band I: Untersuchungen. Vetus Latina. "Die Reste der altlateinischen Bibel", Freiburg 1973.

A. Guzzo, Agostino contro Pelagio, Torino 19583.

A. J. Geiger, The Origin of the Soul. An Augustinian Dilemma (diss., Angelicum), Roma 1957.

É. Gilson., Introduzione allo studio di S. Agostino [1983], trad. it. V. Venanzi Ventisette, Marietti, Genova 19892

C. Garcia-Sànchez, "Pelagius and Christian Initiation. A Study in Historical Theology" (diss. ), The Catholic University of America, Washington 1978 (Dissertation Abstracts International 39 [1978-1979]).

R. Garrigou-Lagrange, De natura creata per respectum ad supernaturalia secundum sanctum Augustinum, "Acta Hebdomadae augustinianae-thomisticae ab Academia romana sancti Thomae Aquinatis indictae, recurrente XV centenario anno a felici transitu S. Augustini ac simul quinquagesimo anno a creatione eiusdem academiae", Romae 1931, pp. 223-240.

R. Garrigou-Lagrange, "La grâce efficace et la grâce suffisante selon saint Augustin", Angelicum 31 (1954), pp. 243-251.

W. Geerlings, Christus Exemplum. Studien zur Christologie und Christusverkündigung Augustins, Mainz 1978.

A. Graham, "St. Augustine’s Doctrine of Grace", Eastern Church Quarterly 6 (1946), pp. 228-247.

P. A. Gramaglia, ll battesimo dei bambini nei primi quattro secoli, Brescia 1973.

G. Greshake, Geschenkte Freiheit. Einführung in die Gnadenlehre, Freiburg-Basel-Wien 1977.

J. Gross, Entwicklungsgeschichte des Erbsündendogmas im nachaugustinischen Altertum und in der Vorscholastik (5. -11. Jahrhundert), München-Basel 1963.

V. Grossi, "Il battesimo e la polemica pelagiana negli anni 411-413", Augustinianum 9 (1969), pp. 30-61.

V. Grossi, "Il peccato originale nella catechesi di S. Agostino prima della polemica pelagiana", Augustinianum 10 (1970), pp. 325-359. 458-492.

J. Guitton, Le temps et l’éternité chez Plotin et Saint Augustin, Paris 1933.

A. Guzzo, Agostino e il sistema della grazia, Torino 1930.

B. Hamm, "Unmittelbarkeit des göttlichen Gnadenwirkens und kirchliche Heilsvermittlung bei Augustin", Zeitschrift für Theologie und Kirche 78 (1981), pp. 409-441.

B. Harbert, "Romans 5, 12: Old Latin and Vulgate in the Pelagian Controversy", Studia patristica 22.

H. Häring, Die Macht des Bösen. Das Erbe Augustinus, Zürich-Köln-Gütersloh 1979.

W. Heinzelmann, Augustins Lehre vom Wesen und Ursprung der menschlichen Seele, Halberstadt 1868.

F. Henninger, Sanctus Augustinus et doctrina de duplici iustitia, Mödling 1935.

P. Hervé, "La grâce dans l’oeuvre de saint Léon le Grand", Recherches de théologie ancienne et médiévale 22 (1955), pp. 17-55.

J. Hessen, "Zur Methode der Augustinusforschung" in Miscellanea Augustiniana, Amsterdam 1930, pp. 374-381.

S. Iodice, Legge e grazia in S. Agostino, Napoli 1977.

R. Jacob, "La véritable solidarité humaine selon Romains 5, 12-21" in La culpabilité fondamentale: Péché et anthropologie moderne, Gembloux 1975, pp. 26-33.

R. Jolibet, Le problème du mal d’après S. Augustin, Paris 19363.

A. M. La Bonnardière, "Quelques remarques sur les citations scripturaires du "De gratia et libero arbitrio"", RÉAug 9 (1963), pp. 77-85.

J. Laporte, Le problème de l’origine de l’âme chez saint Augustin, Diss., Paris 1961.

J. Leal, "La alegorìa de la vida y la necesidad de la gracia", Estudios eclesiasticos 26 (1952), pp. 5-38.

B. Leeming, "Augustine, Ambrosiaster and the "massa perditionis"", Gregorianum 11 (1930), pp. 58-91.

M. Löhrer, Der Glaubensbegriff des hl. Augustinus in seinen ersten Schriften bis zu den Confessiones, Einsiedeln 1955.

J. R. Lucas, Freedom and Grace Essays, London 1976.

S. Lyonnet S., "Péché (IV: Dans le Nouveau Testament)" in Supplément au Dictionnaire de la Bible, VII, coll. 486-567.

P. Machaux, "La nécéssité de la grâce d’après saint Augustin", La vie spirituelle 15 (1927), pp. 679-692); 16 (1927), pp. 5-24.

G. Madec, "Christus, scientia et sapientia nostra", Recherches augustiniennes 10 (Paris 1975), pp. 77-85.

D. Marafioti, L’uomo tra legge e grazia. Analisi teologica del De spiritu et littera di S. Agostino, Brescia 1983.

P. O. Marheinecke, Gespräche über des Augustinus Lehre von der Freiheit des Willens und der göttlichen Gnade, Berlin 1821.

G. Maschio, "L’argomentazione patristica di S. Agostino nella prima fase della controversia pelagiana (412-418)", Augustinianum 26 (1986), pp. 459-479.

G. Martinetto, "Les premières réactions antiaugustiniennes de Pélage", RÉAug 17 (1971), pp. 83-117.

Z. Martìnez Nuñez, "Las profundas doctrinas de San Agustìn sobre la gracia y las grandes necesidades espirituales de la sociedad contemporànea", Religión y Cultura 15 (1931), pp. 11-88.

Jo. Mausbach, Die Ethik des hl. Augustinus, II, Friburgo in Br. 1929, pp. 1-387.

F. K. Mayr, "Trinitätstheologie und theologische Anthropologie", Zeitschrift für Theologie und Kirche 68 (1971), pp. 427-477.

N. Merlin, Saint Augustin et les dogmes du péché originel et de la grâce, Paris 1931.

Th. J. Mc Kugo, De relatione inter caritatem augustinianam et gratiam actualem. Diss., Mundelein (Illinois), 1936.

N. Moereels, "Sint Augustinus en het Probleem der Voorkopmende Genade", Ons geloof 16 (1930), pp. 193-209.

L. Moretti, "Sant’Agostino", Giornale di metafisica 10 (1955), pp. 294-306.

Y. Miyatani, "Spiritus und littera bei Augustin", Kwansei Gakuin Univ. Annual Studies 22 (Giappone1973), pp. 1-16.

A. Neibergall, Augustins Anschauung von der Gnade. Ihre Entstehung und Entwicklung vor dem pelagianischen Streit (bis zum Abschluss der Confessiones), Göttingen 1951.

E. Neveutr, "Rôle de saint Augustin dans les controverses pélagiennes", Divus Thomas 33 (1930), pp. 29-50.

G. Nygren, "The Augustinian Conception of Grace", Studia Patristica 2 (Berlin 1957), pp. 258-269.

J. Ongay, Semblanzas de san Agustìn o el hombre màs humano y màs divino, Manizales 1955.

R. Orbe, "San Agustìn y el problema de la concupiscencia", Rev. española de teologìa (1940).

S. Otto, "Natura" und "dispositio". Untersuchung zum Naturbegriff und zur Denkform Tertullians, München 1960.

E. Pagels, Adam, Eve and the Serpent, New York 1988.

E. Pagels, "The Politics of Paradise: Augustine’s Exegesis of Genesis 1-3 versus that of John Chrysostom", Harvard Theological Review 78 (1985), pp. 67-99.

Fr. Pelluzza, "La causalità della grazia efficace nel pensiero di s. Agostino", Rivista di filosofia neoscolastica. Supplemento speciale al n. 23 (1931), pp. 167-181.

A. Pincherle, La formazione teologica di s. Agostino, Roma 1948.

J. Plagnieux, "Influence de la lutte antipélagienne sur le "De Trinitate" ou christocentrisme de saint Augustin", AugMag II, Paris 1954, pp. 817-826.

J. Plagnibux, "Le Chrétien en face de la Loi d’après le ‘De spiritu et littera’ de saint Augustin", Theol. in Geschichte und Gegenwart, München 1957, pp. 725-754.

G. de Plinval, "L’heure est-elle venue de redécouvrir Pélage?", RÉAug 19 (1973), pp. 158-162.

Ph. Platz, Der Römerbrief in der Gnadenlehre Augustins, Würzburg 1938.

É. Portalié, "Augustin" in Dict. de théol. catholique, I, coll. 2268-2472.

J. Ratzinger, "Der Heilige Geist als communio. Zum Verhältnis von Pneumatologie und Spiritualität bei Augustinus" in AA. VV., Erfahrung und Theologie des Heiligen Geistes, München 1974, pp. 223-238.

J. -P. Rezette, "Grâce et similitude de Dieu chez saint Bonaventure", Ephemerides theologiae lovanienses 32 (1956), pp. 46-64.

J. Ritter, Mundus intelligibilis. Eine Untersuchung zur Aufnahme von der Hauchseele zur Geistseele. Ein Beitrag zur Geschichte der antiken Pneumalehre, Paderborn 1933.

J. Rivière, "Contribution au "cur Deus homo" de St. Augustin", Miscellanea Agostiniana 2 (Roma 1931), pp. 837-51.

J. Rivière, Le dogme de la rédemption chez St. Augustin, Parigi 1933.

K. Romeis, "Zum Begriff des Übernatürlichen in der Lehre des hl. Augustins" in Aurelius Augustinus. Festschrift der Görres-Gesellschaft zum 1500. Jubiläum des Todestages Augustins, Köln 1930, pp. 225-241.

H. Rondet, Gratia Christi. Essai d’histoire du dogme et de théologie dogmatique, Paris 1948.

H. Rondet., "La théologie de la grâce dans la correspondance de saint Augustin", Recherches augustiniennes 1 (Paris 1958), pp. 303-315.

O. Rottmanner, Der Augustinismus, München 1892.

O. Rousseau, "Incarnation et anthropologie en Orient et en Occident", Irénikon 26 (1953), pp. 363-375.

A. Sage, "Augustinisme et Théologie moderne" in RÉAug 12 (1966), pp. 137-156.

A. Sage, "De la grâce du Christ, modèle et principe de la grâce", RÉAug 7 (1961), pp. 17-34.

A. Sage, "La volonté salvifique universelle de Dieu dans la pensée de saint Augustin", Recherches augustiniennes 3 (Paris 1965), pp. 107-131.

A. Sage, "Le péché originel dans la pensée de saint Augustin, de 412 à 430", RÉAug 15 (1969), pp. 75-112.

A. Sage, "Péché originel. Naissance d’un dogme", RÉAug 13 (1967), pp. 211-248.

O. Sagaert, "S. Augustinus’leer over natuur en genade in de Franciskaansche School" in Natuur en bovennatuur (Collectanea Francisc. Neerlandica III, 7), Hertogenbosch 1937, pp. 19-45.

T. Salgueiro, La doctrine de saint Augustin sur la grâce d’après le "Traité à saint Simplicien", Strasbourg 1925.

L. Scheffczyk, "Urstand, Fall und Erhsünde. Von der Schrift bis Augustinus" in AA. VV., Handbuch der Dogmengeschichte. Bd. II: Der Trinitärische Gott Die Schöpfung. Die Sünde, Fasz. 3a (1. Teil), Freibürg-Basel-Wien 1981.

K. H. Schelkle, "Erwählung und Freiheit im Römerbrief nach der Auslegung der Väter", Theologische Quartalschrift 131 (1951), pp. 17-31, 189-207.

E. Schmitt, Le marriage chrétien dans l’oeuvre de saint Augustin, Paris 1983.

J. Schmucker, Die Gnade des Urstandes und die Gnade der Auserwählten in Augustins "De correptione et gratia". Diss. Metten 1940.

M. Seybold, Sozialtheologische Aspekte der Sünde bei Augustinus, Regensburg 1963.

C. Smits, "De hl. Augustinus als leeraar der genade", Studia catholica 6 (1930), pp. 231-252.

P. Smulders, "Die sakramentalkirchliche Struktur der christlichen Gnade", Bijdragen 118 (1957), pp. 333-341.

A. Solignac, "La préexistence des âmes" in BA 48, pp. 714-717.

A. Solignac A., "Origine des âmes singulières" in BA 49, pp. 530-534.

A. Solignac A., ""Spiritus" dans le livre XII du "De Genesi"", in BA 49, pp. 559-566.

A. Solignac A., "Intellectuel" et "intelligible" in BA 49, pp. 566-568.

A. Solignac A., "Les trois genres de visions" in BA 49, pp. 575-585.

G. Söhngen, Gesetz und Evangelium, Freiburg im Br. - München 1957.

Stapfner H., "Die Lehre des hl. Augustinus über das Wesen der Erbsünde", Zeitschrift für katholische Theologie 79 (1957), pp. 385-416.

E. Stakemeier, Der Kampf um Augustin. Augustinus und die Augustiner auf dem Tridentinum, Paderborn 1937.

F. Stegmüller, "Gratia sanans. Zum Schicksal des Augustinismus in der Salmantizenserschule" in Augustinus Festschrift der Görres-Gesellschaft zum 1500 (Köln 1930), pp. 395-409.

A. Stohr, "Hl. Augustinus, der Herold der göttlichen Gnade", Divus Thomas 9 (1931), pp. 117-145.

B. Studer, "Le Christ, notre justice, selon saint Augustin", Recherches augustiniennes 15 (Paris 1980), pp. 99-143.

E. Teselle, "Nature and Grace in Augustine’s Expositions of Genesis 1,1-5", Recherches augustiniennes 5 (1968), pp. 95-137.

E. Teselle, Augustine the Theologian, London 1970.

E. Teselle, "Rufinus the Syrian, Caelestius, Pelagius: Explorations in the Prehistory of the Pelagian Controversy", Augustinian Studies 3 (1972), pp. 61-95.

W. Thimme, Augustins erster Entwurf einer metaphysischen Seelenlehre, Berlin 1908.

J. F. Thomas, Saint Augustin s’est-il trompé? Essai sur la prédestination, Paris 1959.

F. -J. Thonnard, "Justice de Dieu et justice humaine selon saint Augustin", Augustinus 12 (1967), pp. 387-402.

A. Trapè, "De gratuitate ordinis supernaturalis...", Analecta Aug., 21 (1951), pp. 235-240.

A. Trapè, "S. Agostino e le correnti teologiche eterodosse" in S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Tolentino 1954, pp. 221-60.

A. Trapè, "S. Agostino e le correnti teologiche eterodosse" in S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Tolentino 1956, pp. 221-255.

A. Trapè, "A proposito di predestinazione ...", Divinitas, 7 (1963), pp. 243-284.

A. Trapè, Agostino in Patrologia, III, Torino 1978, pp. 325-434.

A. Trapè., Natura e grazia, Introduzione generale, NBA 17 / 1, Roma 1981.

A. Trapè, Grazia e libertà, Introduzione generale, NBA 20 / 1, Roma 1987.

A. Trapè, S. Agostino: l’uomo, il pastore e il mistico, Roma 2002.

J. Turmel, Histoire des dogmes, I, Le péché originel, Paris 1931.

A. Turrado, "La inhabitación de la Santissima Trinidad en los justos segùn la doctrina de san Agustìn", AugMag I, Paris 1954, pp. 583-593.

A. Turrado, "La S.ma Trinidad en la vida espiritual del justo, su templo vivo, segùn san Agustìn", RÉAug 5 (1959), pp. 129-151, 223-260.

A. Turrado, "Dios en el hombre. Plenitud o tragedia" in Biblioteca de Autores Cristianos, Madrid 1971.

A. Turrado, "Las teorìas modernas en torno al "pecado del mundo" y la teologìa de la redención", Revista Agustiniana de Espiritualidad 14 (1973), pp. 337-361.

A. Turrado, "Iglesia-Ideologias-Salvación. Cuerpo de Cristo y salvación en la doctrina de S. Agustìn y del Vaticano II", Estudios Eclesiàsticos 48 (1973), pp. 327-358; in italiano, in Chiesa e salvezza " Atti della Settimana Agostiniana Pavese 5 ", Pavia 1975, pp. 19-44.

A. Turrado, Antropologìa de la vida religiosa, Madrid 1975.

J. B. Valero, Las bases antropológicas de Pelagio en su tratado de las Exposiciónes, Madrid 1980.

L. J. Van Der Loft, "De invloed van Marius Victorinus Rhetor op Augustinus", Nederlands Theologisch 5 (1950-1951), 287-307.

J. Van Der Meersch, Tractatus de divina gratia, Bruges 21924.

Van Oort, "La concupiscencia sexual y el pecado original", Augustinus 36 (1991), pp. 337-342.

G. Verbeke, L’évolution de la doctrine du Pneuma du Stoïcisme à saint Augustin (Étude philosophique), Paris-Louvain 1945.

G. Verbeke, "Spiritualité et immortalité de l’âme chez saint Augustin", AugMag I, Paris 1955, pp. 329-334.

G. Verbeke, "Pensée et Discernement chez saint Augustin. Quelques réflexions sur le sens du terme "cogitare"", RechAug 2 (1962), pp. 59-80.

W. Von Loewenich, "Zur Gnadenlehre bei Augustin und bei Luther", Archiv. Reformationsgeschichte 44 (1953), pp. 52-63.

G. Vranken, Der göttliche Konkurs zum freien Willensakt des Menschen beim hl. Augustinus, Romae 1943.

J. Wang Tch’ang-tche, St. Augustin et les vertus des païens, Parigi 1938.

É. Weil, "Remarques sur le "matériatisme" des Stoïciens" in Mélanges Al. Koyré, II: L’aventure de l’esprit, Paris 1964, pp. 556-572.

O. Wermelinger, "Rom und Pelagius. Die theologische Position der römischen Bischöfe im pelagianischen Streit in den Jahren 411-432" in Päpste und Papsttum 7, Stuttgart 1975.

O. Wermelinger, "Das Pelagiusdossier in der Tractoria des Zosimus", Freiburger Zeitschrift für Philosophie und Theologie 26 (1979), pp. 336-368.

P. Wilson-Kastner, "Grace as Participation in the Divine Life in the Theology of Augustine of Hippo", Augustinian Studies 7 (1976), pp. 135-152.

D. Zhringer, "Zwischen Sünde und Gnade. Gedanken des hl. Augustinus zur Aufgabe des Priesters", Benediktinische Monatschrift 30 (1954), pp. 419- 426.

A. Zumkeller, Entstehungsgeschichte der Schrift "Die Gnade Christi und die Erbsünde", in Aur. Aug. Schriften gegen die Pelagianer, (ALG), II, Würzburg 1964, pp. 72-87.

A. Zumkeller, "Neuinterpretation oder Verzeichnung der Gnadenlehre des Pelagius und seines Gegners Augustinus?", Augustinian Studies 5 (1974), pp. 209-226.

 

b) Interpretazioni della grazia in S. Agostino

J. Amengual, La exégesis de Io. 6, 44-45 en el periodo del las controversias pelagiana y semipelagiana, Univ. Deusto, Bilbao 1973.

L. Arias, "Agustìn, doctor de la gracìa", Salmaticensis 2 (1955), pp. 3-41.

G. Bonnet, "Éthique et foi chrétienne dans la pensée de saint Augustin", RechAug 12 (1977), pp. 46-104.

P. Brown, Augustine of Hippo. A Biography, London 1967, trad. ital. Torino 1971.

Th. Deman, "La théologie de la grâce", AugMag III, Paris 1955, pp. 247-263.

P. Y. Emery, Le Christ notre récompense: Grâce de Dieu et résponsabilité de l’homme, Neuchâtel 1962.

H. Garcìa, Essai sur la grâce chez saint Auustin. et l’influence au concile de 418 (Diss. Angelicum), Roma 1960. Cfr. Augustinus, 10 (1965), pp. 25-80.

R. Garrigou-Lagrange, "L’équilibre supérieure de la pensée de saint Augustin dans la question de la grâce", AugMag II, Paris 1955, pp. 763-771.

A. Graham, St. Augustine’s Doctrine of Grace, London 1958.

B. Groethuysen, Antropologia filosofica (Platone-Aristotele-Plotino-Agostino), trad. di P. Doriano, Napoli, Guida, s. d.

V. Grossi, Baio e Bellarmino, interpreti di S. Agostino nelle questioni del soprannaturale, Roma 1968.

A. Guzzo, Agostino e Tommaso (sulla grazia e peccato originale), Torino 1958.

K. Janssen, Die Entstehung der Gnadenlehre Augustins, Rostock 1936.

K. Jaspers, Augustinus, München 1976.

H. Karpp, Probleme altchristlicher Anthropologie, Biblische Anthropologie und philosophische Psychologie bei den Kirchenväter des dritten Jahrhunderts, Gütersloh 1950.

A. F. N. Lekkerker, Römer 7 und Römer 9 bei Augustin, Amsterdam 1942.

L. Ligier, "Grâce III: S. Augustin", Catholicisme V, Paris 1957, coll. 147-156.

R. Lorenz, "Gnade und Erkenntnis bei Augustin", Zeitschr. für Kirchengeschichte, 75 (1964), pp. 21-78.

H. Lubac de, Surnaturel. Étude historique, Paris 1946.

H. Lubac de, "Rom 5, 12" chez saint Augustin, in L’homme devant Dieu (Mélanges - H. de Lubac), I, Paris 1963, pp. 327-339.

H. Lubac de, Augustinisme et Théologie moderne, Paris 1965.

H. Lubac de, "Augustin et Rom 5, 12 avant la controverse pélagienne. À propos d’un texte de saint Aug. sur le baptème des enfants", Nouvelle revue théol. 89 (1967), pp. 842-849.

G. Mathon, L’Anthropologie chrétienne en Occidente, de saint Augustin à Jean Scot Erigène, Lille 1964.

A. Niebergall, Augustins Anschauung von der Gnade. Ihre Entstehung und Entwicklung vor dem pelagianischen Streit, Göttingen 1951.

G. Nygren, "The Augustinian Conception of Grace", Studia Patristica 2 (1957), pp. 258-269.

G. Philips, L’union personelle avec le Dieu vivant, Gembloux 1974.

A. Pincherle, "Sulla formazione della dottrina agostiniana della grazia", Rivista di storia e letteratura religiosa 11 (1975), pp. 1-23.

Ph. Platz, Der Römerbrief in der Gnadenlehre Augustins, Würzburg 1938.

O. Rottmanner, "L’agostinisme. Études d’histoire doctrinale", trad. fr., in Mélanges de sciences religieuses 6 (1949), pp. 31-48.

H. Rondet, Gratia Christi, Paris 1948, 19582.

H. Rondet, "La théologie de la grâce dans la correspondance de saint Augustin", RechAug 1 (1958), pp. 303-315.

H. Rondet, Essais sur la théologie de la grâce, Paris 1964.

A. Sage, "Vie de perfection et conseils évangéliques dans la controverse pélagienne", in S. Augustinus, vitae spiritualis Magister, I, Roma 1959, pp. 195-220.

A. Sage, "De la grâce du Christ, modèle et principe de la grâce", RÉAug 7 (1961), pp. 17-34.

A. Sage, "Les deux temps de la grâce", RÉAug, 7 (1961), pp. 209-230.

A. Sage, "Praeparatur voluntas a Domino", RÉAug, 10 (1964), pp. 1-20.

A. Sage, "Augustinisme et théologie moderne", RÉAug, 12 (1966), pp. 137-156.

E. Scano, Il Cristocentrismo e i suoi fondamenti dogmatici in S. Agostino, Torino 1951.

O. Schaffner, Christliche Demut: Des hl. Augustinus Lehre von der "Humilitas", Würzburg 1959.

Ph. Sellier, Pascal et saint Augustin, Paris 1970.

E. Teselle, Augustine, the Theologian, London 1970 (cf. pp. 16-182. 310-338).

F. J. Thonnard, "La prédestination augustinienne et l’interprétation de O. Rottmanner", RÉAug, 9 (1963), pp. 259-287.

A. Trapè, "Un S. Agostino della storia?", August., 12 (1972), pp. 341-356.

V. Weber, Kritische Geschichte der Exegese des 9. Kapitels, resp. der Verse 14-23 des Römerbriefes bis auf Chrysostomus und Augustinus einschliesslich, Würzburg 1889.

A. Zeoli, La teologia agostiniana della grazia fino alle "Quaest. ad Simplicianum", Napoli 1963.

A. Zumkeller, "Johannes Klenkok OSA († 1374), im Kampf gegen ‘Pelagianismus’ seiner Zeit. Seine Lehre über Gnade, Rechtfertigung und Verdienst", RechAug 13 (1978), pp. 231-333.

 

c) La crisi pelagiana: studi e interpretazioni

B. Altaner, "Der ‘Liber de Fide’, ein Werk des Pelagianers Rufinus des Syrers", Theologische Quartalschrift 130 (1950), pp. 432-449.

E. Amann, "Les Conciles de Milève", DTC 10 (1929), coll. 1752-1758.

E. Amann - R. Hedde, "Pélagianisme", DTC 12 (1933), coll. 675-715.

G. Bardy, "Celestius", in Dict. d’Histoire et de Géographie ecclésiastique, XII, Paris 1953, coll. 104-107.

E. C. Blakman, Marcion and his influence, London 1948.

T. Bohlin, Die Theologie des Pelagius und ihre Genesis, Uppsala-Wiesbaden 1957.

G. I. Bonner, Augustine and Modern Research on Pelagianism (The Aug. Lecture 1970), Villanova Univ. 1972.

P. Brown, "Pelagius and his Supporters: Aims and Environment", JThS n. s. 19 (1968), pp. 93-114.

P. Brown, "Aspects of the Christianization of the Roman Aristocracy," The Journal of Roman Studies 51 (1961), pp. 1-11.

P. Brown, "The Patrons of Pelagius: The Roman Aristocracy between East and West", JThS n. s. 2 (1970), pp. 56-72.

A. Brückner, Iulian von Aeclan, sein Leben und seine Lehre, Leipzig 1893.

G. Cannone, "Sull’attribuzione del ‘De vita Christiana’ a Pelagio", Vetera Christianorum 9 (1972), pp. 219-231.

A. Corticelli, "Osservazioni su ‘Pelagio e il Pelagianesimo’ di Serafino Prete", Augustinianum 2 (1962), pp. 131-140.

E. Dinkler, "Pelagius", in Paul-Wissowa Real-Enzykl., XIX, Stuttgart 1938, coll. 226-242.

Y. M. Duval, "Julien d’Éclane et Rufin d’Aquilée. Du concile de Rimini à la répression pélagienne. L’intervention impériale en matière religieuse", RÉAug 24 (1978), pp. 243-271.

J. Ernst, "Pelagianische Studien. Kritische Randbemerkungen zu Klasen und Wörter", Der Katholik 64 (1884), pp. 225-259, e ibid., 65 (1885), pp. 241-269.

H. H. Esser, Das Paulusverständnis des Pelagius nach seinem Paulus-kommentar, Bonn 1961.

R. F. Evans, Four Letters of Pelagius, London 1968.

R. F. Evans, Pelagius, Inquiries and Reappraisals, New York 1968.

J. Ferguson, Pelagius, A Historical and Theological Study, Cambridge 1956.

H. J. Frede, Pelagius, Der irische Paulustext, Sedulius Scottus, Freiburg i. B. 1961.

E. Florkowski, Soteriologia Pelagiana. Studio storico-dogmatico (in Polacco), Krakau 1949.

F. E. Fox, "Biblical Theology and Pelagianism", The Journal of Religion 40 (1960), pp. 169-181.

P. Fransen, "Was Pelagius werkelijk pelagiaans?", Bijdragen 37 (1976), pp. 86-93.

A. P. Frutaz, "Demetrias", in Lex. für Theologie und K., III, 19592, col. 215.

G. Gallo, "Uno scritto filo-pelagiano attribuibile a Ilario di Arles", Aevum 51 (1977), pp. 333-348.

M. Gonsette, "Les directeurs spirituels de Démétriade. Épisode de la lutte antipélagienne", Nouvelle revue théologique 60 (1933), pp. 783-801.

G. Greshake, Gnade als konkrete Freiheit. Eine Untersuchung zur Gnadenlehre des Pelagius, Mainz 1972.

P. Grosjean, "Notes d’hagiographie cettique: 34: S. Jérôme, Pélage et Gildas", Analecta Bollandiana 75 (1957), pp. 206-211.

V. Grossi, v. Pelagio, in Patrologia, III, Torino 1978, pp. 437-464.

R. D. Haight, "Notes on the Pelagian Controversy", Philippine Studies 22 (1974), pp. 26-48.

C. P. Hammond, "The Last Ten Years of Rufinus’ Life and the Date of His Move South from Aquileia", JThS 28 (1977), pp. 372-429.

M. Hervé, Paulin de Nole et le pélagianisme (Diss. ), Paris 1967.

J. L. Jacobi, Die Lehre des Pelagius. Ein Beitrag zur Dogmengeschichte, Leipzig 1842.

I. Kirmer, Das Eigentum des Fastidius im pelagian. Schriftum, Würzburg 1938.

F. Klasen, Die innere Entwicklung des Pelagianismus. Beitrag zur Dogmengeschichte, Freiburg im Br. 1882.

U. Koch, "La distinzione prepelagiana tra vita eterna e regno celeste. Contributo alla storia della escatologia cristiana", Ricerche religiose 9 (1933), pp. 44-62.

H. Leclercq, Melania, in Dict. d’archéologie chrétienne et de liturgie, XI, Paris 1933, coll. 209-230.

S. Lenain de Tillemont, Mémoires pour servir à l’histoire ecclésiastique, XIII, Paris 1710.

J. H. Lentzen, De Pelagianorum doctrinae principiis. Dissertatio historico-critica, Köln 1833.

Fr. Loofs, "Pelagius und der pelagianische Streit", in Realencyklopädie für protest. Theologie und Kirche 15 (Leipzig 1904), coll. 747-774.

H. -I. Marrou, "Les attaches orientales du pélagianisme", in Comptes rendus de l’Académiedes Inscriptions et Belles Lettres, Paris 1968, pp. 459-472.

Fr. Loofs, Patristique et Humanisme. Mélanges, Paris 1976.

W. Marschall, Karthago und Rom. Päpste und Papsttum, I, Stuttgart 1971.

J. Mesnage, Évangélisation de l’Afrique. Part que certaines familles romano-africaines yont prise, Alger-Paris 1914.

T. Morris, "Pelagian litterature", JThS n. s. 16 (1965), pp. 25-60.

M. Michalski, "La doctrine christologique de Pélage", Collectanea theologica 17 (1936), pp. 143-164.

J. N. L. Myres, "Pelagius and the End of Roman Rule in Britain", Journal of Roman Studies 50 (1960), pp. 21-36.

C. Nicosia, L’Epistula ad Demetriadem di Pelagio, Catania 1964.

E. Noris, Historia Pelagiana, Padova 1673.

E. Noris, Vindiciae Augustinianae quibus S. Doctoris scripta adversus Pelagianos... recentiorum censuris asseruntur, Padova 1673.

E. Noris, Dissertatio historica de Synodo V oecumenica in qua... Pelagiani erroris Auctorum iusta damnatio exponitur, Padova 1673.

Peters, "Pelagius", in Kirchenlexicon, IX, Freiburg i. B. 1895, coll. 1756-1769.

B. Piault, "Autour de la controverse pélagienne: Le troisième lieu", Rech. des sciences religieuses 44 (1956), pp. 481-514.

R. Pirenne, "Les luttes pélagiennes", in Fliche-Martin, Histoire de l’Église, Paris 1939, pp. 77-128.

R. Pirenne, Pélage. Ses écrits, sa vie et sa riforme. Étude d’histoire littéraire et religieuse, Lausanne 1943.

R. Pirenne, Essai sur le style et la langue de Pélage, Fribourg 1947.

R. Pirenne, "Vue d’ensemble sur la littérature pélagienne", Revue des Études Latines 29 (1951), pp. 284-294.

R. Pirenne, "Pelagio e il Pelagianesimo", in Encicl. Cattolica, IX, Firenze 1952, coll. 1071-1077.

R. Pirenne, "La resistencia a lo sobrenatural. Pelagianismo, humanismo, ateìsmo", Augustinus 1 (1956), pp. 581-600.

R. Pirenne, "Points de vue récents sur la théologie de Pélage", Rech. des sciences religieuses 46 (1958), pp. 227-236.

R. Pirenne, La morale de Pélage, Roma 1961.

R. Pirenne, "L’heure est-elle venue de redécouvrir Pélage?", RÉAug 19 (1973), pp. 158-162.

G. Plinval de, "Recherches sur l’oeuvre littéraire de Pélage", Revue de Philologie 60 (1934), pp. 9-42.

S. Prete, Pelagio e il Pelagianesimo, Brescia 1961.

A. Primmer, "Die Originalfassung von Anianus "Epistula ad Orontium"", in Antidosis,Wien-Köln-Graz 1972, pp. 278-289.

P. Quesnell, Diss. XIII. De conciliis africanis in pelagianorum causa celebratis ab obitu Innocentii Papae I usque ad Zosimi adversus eosdem sententiam, PL 56, coll. 959-1042.

M. Rampolla del Tindaro, Santa Melania giuniore, senatrice romana. Documenti e note, Roma 1905.

F. Refoulé, "La distinction ‘Royaume de Dieu-Vie éternelle’, est-elle pélagienne?", Rev. des sciences religieuses 51 (1963), pp. 247-254.

F. Refoulé, "Datation du premier concile de Cartage contre les Pélagiens et du ‘Libellus fidei’ de Rufin", RÉAug 9 (1963), pp. 41-49.

E. Riggenbach, Unbeachtet gebliebene Fragmente des Pelagius-Kommentar zu den paulinischen Briefen, Gütersloh 1905.

E. Riggenbach, "Eine wichtige Entdeckung für die Pelagiusforschung", Theol. Literaturblatt 28 (1907), pp. 73-75.

J. Rivière, "Hétérodoxie des Pélagiens en fait de redemption?", Rev. hist. eccl. 41 (1946), pp. 5-43.

H. Rondet, "Rufin le Syrien et de Liber de fide", Augustiniana 22 (1972), pp. 531-539.

A. Souter, "Prolegomena to the Commentary of Pelagius on the Epistles of St. Paul", JThS 7 (1906), pp. 568-575.

J. Speigl, "Das Hauptgebot der Liebe in den pelagianischei Schriften", in Scientia Augustiniana, Würzburg 1975, pp. 137-154.

B. Studer, "Greshake Gisbert: Gnade als konkrete Freiheit. Eine Untersuchung zur Gnadenlehre des Pelagius", Freiburger Zeitschr. für Philosophie und Theologie 21 (1974), pp. 459-467.

E. Teselle, "Rufinus the Syrian, Caelestius, Pelagius: Explorations in the Prehistory of the Pelagian Controversy", Augustinian Studies 3 (1972), pp. 61-95.

A. Trapè, "Verso la riabilitazione del pelagianesimo?", Augustinianum 3 (1963), pp. 482-516.

C. H. Turner, "Pelagius’ Commentary on the Pauline Epistles and its History", JThS 4 (1903), pp. 132-141.

J. B. Valero, Las bases antropológicas de Pelagio en su tratado de las Expositiones (Diss. ), Madrid 1980.

A. C. Veer de, "Une édition nouvelle des Conciles africains", RÉAug 22 (1976), pp. 186-190.

O. Wermelinger, Rom und Pelagius. Die theologische Position der römischen Bischöfe im pelagianischen Streit in den Jahren 411-432, Stuttgart 1975.

F. Wörter, Der Pelagianismus nach seinem Ursprung und seiner Lehre. Ein Beitrag zur Geschichte des Dogmas von der Gnade und Freiheit, Freiburg i. B. 18742.

H. A. Wolfson, "Philosophical Implications of the Pelagian Controversy", Proceedings of the American Philosophical Society 103 (1959), coll. 554-562.

A. Zumkeller, "Neueinterpretation oder Verzeichnung der Gnadenlehre des Pelagius und seines Gegners Augustinus?", Augustinian Studies 5 (1974), pp. 209-226.

 

d) Agostino e la crisi pelagiana

A. Adam, "Das Fortwirken des Manichäismus bei Augustin", Zeitschrift für Kirchengeschichte 69 (1958), pp. 1-25.

S. Alvarez Turienzo, "Entre Maniqueos y Pelagianos. Iniciación al problema del mal en San Agustìn", La Ciudad de Dios 156 (1954), pp. 87-125.

P. Batiffol, "Saint Augustin, Pélage et la Siège apostolique (411-417)", Revue Biblique 15 (1918), pp. 5-58.

G. Bonner, St. Augustine of Hippo. Life and Controversies, London 1963 (cf. pp. 317-393).

P. Brown, Religion and Society in the Age of Saint Augustine, London 1972 (cf. pp. 161-226), trad. ital., Torino 1975.

E. Demougeot, "À propos des interventions du pape Innocent Ier dans la politique séculière", Revue historique 212 (1954), pp. 23-38.

V. Grossi, "La formula ‘credo (in) remissionem peccatorum’ agli inizi della polemica pelagiana", Studia Patristica 14 (1976), pp. 428-442.

V. Grossi, "Il battesimo e la polemica pelagiana negli anni 411-413 (De pecc. meritis et remissione - Ep. 98 ad Bonif.)", Augustinianum 9 (1969), pp. 30-61.

V. Grossi, "La crisi antropologica nel monastero di Adrumeto", Augustinianum 19 (1979), pp. 103-133.

A. Guzzo, "Agostino e Pelagio", Giornale di Metafisica 9 (1954), pp. 516-522.

A. Guzzo, Agostino contro Pelagio, Torino 19583.

D. Gorce, Les voyages, l’hospitalité et le port des lettres dans le monde chrétien des IVe et Ve siècles, Paris 1925.

J. H. Koopmans, "Augustine’s First Contact with Pelagius and Dating of the Condemnation of Caelestius at Carthage", Vigiliae christianae 8 (1954), pp. 149-153.

P. Lehmann, "The Anti-Pelagian Writings", in Roy Wesley Battenhouse, A Companion to the Study of St. Augustine, New York 1955.

G. Martil, La traducción en San Agustìn a través de la controversia pelagiana, Madrid 1942.

O. Perler, Les voyages de saint Augustin, Paris 1969.

J. Plagnieux, "Influence de la lutte antipélagienne sur le ‘De Trinitate’, ou Christocentrisme de saint Augustin", AugMag II, Paris 1955, pp. 817-826.

W. Schneider, "Augustinus und Pelagius", Christengemeinschaft 28 (1956), pp. 212-215.

H. Ulbrich, Augustins Briefe zum pelagianischen Streit (Diss. ), Göttingen, 1953.

G. F. Wiggers, Versuch einer pragmatischen Darstellung des Augustinismus und Pelagianismus von dem Anfange der pelagianischen Streitigkeiten bis zur dritten oecumenischen Synode, Berlin 1821.

 

e) S. Agostino e la teologia della grazia

1) Il peccato originale

M. E. Alflatt, "The Responsability for Involuntary Sin in St. Augustine", RechAug 10 (Paris 1975), pp. 171-186.

U. Alonso del Campo, "Sentimiento de culpabilidad en la experiencia religiosa de San Agustìn", Augustinus 22 (1977), pp. 301-321.

R. Arbesmann, "Christ the ‘Medicus humilis’ in St. Augustine", AugMag II (Paris 1954), pp. 623-629.

G. Armas, "Teologìa agustiniana del pecado", Augustinus 1 (1956), pp. 169-186.

U. Baumann, Erbsünde?, Freiburg 1970.

Ch. Baumgartner, Le péché originel, Paris-Tournai 1969.

P. F. Beatrice, "Tradux peccati". Alle fonti della dottrina agostiniana del peccato originale, Milano 1978.

J. Billicsich, Das problem des Übels in der Philosophie des Abendlandes 1, Wien, 1955.

J. Blic de, "Le péché original selon St. Augustin", Rech. des sciences religieuses (1926-27).

A. M. La Bonnardière, "Le verset paulinien Rom. 5, 5 dans l’oeuvre de saint Augustin", AugMag II (Paris 1955), pp. 657-665.

G. I. Bonner, ""Libido" and "Concupiscentia" in St. Augustine", Studia Patristica 6 (1962), pp. 303-314.

G. I. Bonner, "Les origines africaines de la doctrine aug. sur la chute et le péché originel", Augustinus 12 (1967), pp. 97-116.

Ch. Boyer, Le péché originel, in Théologie du péché, Tournai 1960.

E. Buonaiuti, Agostino e la colpa ereditaria, Venezia, 1957 (Rist. dell’omonimo art. apparso in Ricerche religiose 2 (1926), pp. 401-427).

B. Busch, "De initiatione christiana secundum sanctum Augustinum", Ephemerides liturgicae 52 (1938), pp. 159-178.

385-483.

V. Capànaga, "Tres adjectivos en la antropologìa religiosa agustiniana", Augustinus 22 (1977), pp. 3-37.

A. Casamassa, Il pensiero di S. Agostino nel 396-397, Roma 1929.

F. Cayré, "Une rétractation de Saint Augustin: Les enfants morts sans baptême", L’Année théol. aug. 12 (1952), pp. 131-143.

J. Clémence, "St. Augustin et le péché originel", Nouvelle Rev. théologique 70 (1948), pp. 727-754.

G. Dìaz, De peccati originalis essentia in Schola Augustiniana praetridentina, Madrid 1961.

J. C. Didier, "Saint Augustin et le baptême des enfants", RÉAug 2 (1956), pp. 109-129.

J. C. Didier J. C., Le baptême des enfants dans la tradition de l’Église, Tournai 1959.

V.H. Drecoll, Die Entstehung der Gnadenlehre Augustins, Tübingen 1999.

A. M. Dubarle, "La pluralité des pechés héréditaires dans la tradition augustinienne", RÉAug 3 (1957), pp. 113-136.

E. F. Durkin, The Theological Distinction of Sins in the Writings of St. Augustin, Mundelein 1952.

G. J. Dyer, The Denial of Limbo and the Jansenist Controversy (Diss. ), Mundelein (Illinois), 1955.

Aug., pp. 1-37.

W. Eborowicz, ""Ad Romanos 9, 11" et la critique augustinienne de la théorie du péché de l’âme préexistente", Studia Evangelica 5 (1968), pp. 272-276.

W. Eborowicz W., "La misère des enfants d’après les ‘Confessions’ de saint Augustin et ses écrits antipélagiens", Studia Patristica 14 (1976), pp. 410-416.

C. G. Ferlisi, "Memoria metafisica" e peccato. Tre quesiti sulla "memoria agostiniana" e sua utilizzazione per una riflessione su Dio e sul peccato (Diss. ), Roma 1974.

M. Flick - Z. Alszeghy, Il peccato originale, Brescia 1972.

F. Floëri, "Le Pape Zosime et la doctrine augustinienne du péché originel", AugMag II (Paris 1955), pp. 755-761.

F. Floëri, "Remarques sur la doctrine augustinienne du péché originel", Studia Patristica 9 (1966), pp. 416-421.

Ph. Friedrich, Die Mariologie des hl. Augustinus, Köln 1907.

M. Gervais, "Le péché originel selon A. Vanneste", Laval théol. et philos. 31 (1975), pp. 75-84.

J. Gross, "Theodor von Mopsuestia, ein Gegner der Erbsündenlehre", Zeitschrift für Kirchengesch 65 (1953/54), 1-15.

J. Gross, "Das Wesen der Erbsünde nach Augustinus", AugMag II (Paris 1955), pp. 773-787.

J. Gross, Entstehungsgeschichte des Erbsündendogmas, München-Basel 1960.

cf. REA, 9 (1963), pp. 383-387.

J. Gross, Entwicklungsgeschichte des Erbsündendogmas seit der Reformation, München-Basel 1972.

V. Grossi, La liturgia battesimale in S. Agostino. Studio sulla catechesi del peccato originale negli anni 393-412, Roma 1970.

P. Hombert, Gloria Gratiae. Se glorifier en Dieu. Principe et fin de la théologie augustinienne de la grâce, Parigi 1996.

J. Huhn, "Der dogmatische Sinn des Ambrosius-wortes: "Planta Petri abluitur, ut hereditaria peccata tollantur ..."", Münchener theol. Zeitschrift, 2 (1951), pp. 377-389.

J. Huhn, Ursprung und Wesen des Bösen und der Sünde nach der Lehre des Kirchenvaters Ambrosius, Paderborn 1933.

T.R. Kaufman, The Joy of a Dynamic Grace: A Contemporary Study in the Theologies of Paul and Augustine, Ann Arbor 1998.

J. Lebourlier, "Essai sur la responsabilité du pécheur dans la réflexion de st. Augustin", AugMag III (Paris 1955), pp. 287-300.

B. Leeming, "Augustine, Ambrosiaster and the "massa perditionis"", Gregorianum 11 (1930), pp. 58-91.

J. Liébaert, La tradition patristique jusqu’au Ve siècle, in La culpabilité fondamentale. Péché originel et anthropologie moderne, Gembloux 1975.

G. M. Lukken, Original Sin in the Roman Liturgy (Research into the Theology of Original Sin in the Roman Sacramentaria and the Early Baptismal Liturgy), Leiden 1973.

N Merlin., Saint Augustin et les dogmes du péché originel et de la grâce, Paris 1931.

J. Moràn, "Sexualidad, humanización y pecado original. A propósito del libro XIV "De Civ. Dei"", Archivo teológico agustiniano 1 (1966), pp. 215-244.

J. Moràn, "Presupuestos filosóficos del pecado original en San Agustìn", Estudio agustiniano 4 (1969), pp. 497-518.

A. Müller, Die Lehre des hl. Augustinus von der Paradiesesehe und ihre Auswirkung, Regensburg 1954.

J. Ntedika, L’évolution de la doctrine du purgatoire chez saint Augustin, Paris 1966.

W. J. O’Brien, "Toward Understanding Original Sin in Augustine’s Confessions", Thought 49 (1974), pp. 436-446.

A. Orbe, "San Agustìn y el problema de la concupiscencia en su marco histórico", Revista española de Teologìa 1 (1940/41), pp. 313-337.

G. Pelland, Cinq études d’Augustin sur le début de la Genèse, Montreal-Tournai-Paris 1972.

J. M. Pinell, "La fé de l’Iglésia en el baptisme dels infants", Quest. de vida cristiana 2 (1958), p. 39.

J. Plagnieux, "À propos du ‘monogénisme’ de saint Augustin. Esquisse d’une introduction doctrinale pour une lecture moderne du "De pecc. originali"", RÉAug 22 (1976), pp. 254-261.

J. G. Prendiville, "The Development of the Idea of Habit in the Thought of St. Augustine", Traditio 28 (1972), pp. 29-99.

J. Quasten, "Ein Taufexorzismus bei Augustinus", RÉAug 2 (1956), pp. 101-108.

F. Refoulé, "Misère des enfants et péché originel, d’après saint Augustin", Revue thomiste 63 (1963), pp. 341-362.

A. Rigobello, "Problema del male ed esistenza di Dio in Agostino", in Atti settimana Pavese III (Pavia 1972), pp. 29-43.

H. Rondet, "Le Christ, nouvel Adam, dans la théologie de saint Augustin", Études mariales (Paris 1955), pp. 25-41.

H. Rondet H., Le péché originel dans la tradition patristique et théologique, Paris 1967.

Ed. ingl.: Original Sin: The Patristic and Theological Background, Shannon 1972.

A. Sage, "Le péché originel. Naissance d’un dogme", RÉAug 13 (1967), pp. 211-248.

A. Sage, "Le péché originel dans la pensée de saint Augustin de 412 à 430", RÉAug 15 (1969), pp. 75-112.

W. Simonis, "Heilsnotwendigkeit der Kirche und Erbsünde bei Augustinus", Theologie und Philosophie 43 (1968), pp. 481-501.

A. Solignac, "La condition de l’homme pécheur d’après saint Augustin", Nouvelle revue théologique 78 (1956), pp. 359-387.

A. Solignac, "Origine des âmes et péché originel", BA 49, pp. 534-541.

H. Staffner, "Die Lehre des hl. Augustinus über das Wesen der Erbsünde", Zeitschrift für katholische Theologie 75 (1957), pp. 385-616.

W. Stockums, Das Los der ohne Taufe sterbenden Kinder, Freiburg 1923.

B. Stoeckle, Die Lehre von der erbsündlichen Konkupiszenz in ihrer Bedeutung für das christliche Leibethos, Ettal 1954.

B. Studer, "Le Christ, notre justice, selon st. Augustin", RechAug 15 (1980), pp. 99-143.

B. Studer, Gratia Christi-Gratia Dei bei Augustinus von Hippo: Christozentrismus oder Theozentrismus, Studia Ephemeridis Augustinianum 40), Roma, 1993.

G. Teichtweier, Die Sündenlehre des Origenes, Regensburg 1958.

E. Testa, Il peccato di Adamo nella Patristica (Gen. III), Gerusalemme 1970.

F. -J. Thonnard, "Prétendues contradictions dans la doctrine de saint Augustin sur le péché originel", RÉAug 10 (1964), pp. 370-374.

F. -J. Thonnard, "La notion de concupiscence en philosophie augustinienne", RechAug 3 (1965),pp. 59-105.

A. Trapè, ""Tradux peccati". A proposito di un libro recente", August. 19 (1979), pp. 531-538.

A. Trapè, Grazia e libertà, Introduzione generale, NBA 20 / 1, Roma 1987.

A. Vanneste, "Saint Paul et la doctrine augustinienne du péché originel", Analecta Biblica 18(1963), pp. 513-522.

A. Vanneste, "Le péché originel. Réponse à certaines questions et difficultés", Revue du Clergé africain 27 (1972), pp. 249-276.

A. Vanneste, The Dogma of Original Sin, Bruxelles-Paris-Louvain 1975.

J. Vives, "El pecado original en San Gregorio de Nisa", Estudios ecclesiàsticos 45 (1970), 203-235.

P. Watté, Structures philosophiques du péché originel. S. Augustin, S. Thomas, Kant, Gembloux, 1974.

 

2) La giustificazione

- "Justification", in DTC (1963), Tables Genér., II, col. 2782-2796.

J. Baur, Salus christiana. Die Rechtfertigungslehre in der Geschichte des christlichen Heilsverständnisses, Gütersloh 1968.

G. Bavaud, "La doctrine de la justification d’après saint Augustin et la Réforme", RÉAug 5 (1959), pp. 21-32.

G. Bavaud, "Le mystère de la justification", Freiburger Zeitschrift für Philosophie und Theologie 19 (1972), pp. 127-143.

E. Braem, "Augustinus Leer over de heiligmakende Genade", Augustiniana (Lovain) 1 (1951), pp. 7-20; 77-90; 153-174; 2 (1952), pp. 201-204; 3 (1953), pp. 5-20; 328-340.

E. Braem E., "Ons Goddelijk Kindschap volgens Sint Aug. "Filii in Filio"", Augustiniana (Lovain ) 4 (1954), pp. 196-204.

J. Cadièr, "Calvin et saint Augustin", AugMag II (Paris 1955), pp. 1039-1056.

V. Capànaga, "La deificación en la soteriologìa augustiniana", AugMag II (Paris 1955), pp. 745-754.

V. Carbone, La inabitazione dello Spirito S. nelle anime dei giusti secondo la dottrina di S. Agostino, Roma 1961.

L. Cristiani, "Luther et Saint Augustin", AugMag II (Paris 1955), pp. 1029-1038.

W. Löwenich von, "Zur Gnadenlehre bei Augustin und bei Luther", Archiv für Reformationsgeschichte 44 (1953), pp. 52-63.

W. Löwenich von, Von Augustin zu Luther, Witten 1959.

A. Nygren, Simul iustus et peccator bei Augustin und Luther, Berlin 1958.

Ph. Platz, Der Römerbrief in der Gnadenlehre Augustins, Würzburg 1938.

G. Ru de, De rechtvaardiging bij Aug. verleken met de leer der iustificatio bij Luther en Calvin, Wageningen 1966.

U. Saarnivaara, "Die Rechtfertigung nach Augustinus und nach Luther", Luther. Rundblick 3 (1955), pp. 164-172.

A. Turrado, "La inhabitación de la Sma. Trinidad en los justos segùn la doctrina de S. Augustìn", AugMag I, pp. 583-593.

A. Turrado, Dios en el hombre, BAC, Madrid 1961.

P. Wilson-Kastner, "Grace as Participation in the Divine Life in the Theology of Augustine", AugStud 7 (1976), pp. 135-152.

 

3) Necessità e gratuità della grazia

R. Arbesmann, "The Concept of ‘Christus medicus’ in St. Augustine", Traditio 10 (1954), pp. 1-28.

R. Arbesmann, "Christus the Medicus humilis in St. Augustine", in AugMag II (Paris 1955), pp. 623-629.

J. Auer, Il vangelo della grazia. Il nuovo ordine salvifico realizzato da Cristo nella Chiesa, Assisi 1971.

Ch. Boyer, "Adiutorium sine quo non", Doctor Communis 13 (1960), pp. 5-18.

V. Capànaga, "La doctrina agustiniana de la gracia en los Salmos", Studia Patristica 6 (1962), pp. 315-349.

J. Chéné, La theologie de st. Augustin: Grâce et prédestination, Lyon 1962 (cf. pp. 17-72).

F. A. Cusimano, "Il problema del male e della grazia in S. Agostino", Iustitia 26 (1973), pp. 146-164.

M. Flick - Z. Alszeghy, Il Vangelo della grazia, Firenze 1964.

P. Fransen, La grazia: realtà e vita, Assisi 1972.

H. Garcìa Ochoa, Hacia una sìntesis de la "Gracia agustiniana", Madrid 1965.

R. Garrigou-Lagrange, "La grâce efficace et la grâce suffisante selon saint Augustin", Angelicum 31 (1954), pp. 243-251.

P. Letter de, ""Gratia generalis" in the "De vocatione omnium gentium" and in St. Augustine", Studia Patristica 14 (1976), pp. 393-401.

H. Lubac de, Die Freiheit der Gnade: 1. Das Erbe Augustins (trad. di H. U. von Balthasar), Einsiedeln 1971.

G. Maertens, "Augustine’s Image of Man", in Images of Man in Ancient and Medieval Thought..., Louvain 1976, pp. 175-198.

J. H. Nicolas, Les profondeurs de la grâce, Paris 1969.

G. Payot, Dieu ne commande pas l’impossible. Le principe chez saint Augustin et au Concile de Trente (Diss. Angelicum), Roma 1958.

J. Perrodon, Pages dogmatiques de st. Augustin, I - La Grâce, Orleans 1936.

G. Philips, L’Union personelle avec le Dìeu vivant. Essai sur l’origine et le sens de la grâce crée, Gembloux 1974.

P. J. Riga, "Created Grace in St. Augustine", Augustinian Studies 3 (1972), pp. 113-130.

H. Rondet, La grazia di Cristo, trad. ital., Città Nuova, Roma 1966.

A. Sage, "De la grâce du Christ, modèle et principe de la grâce", RÉAug 7 (1961), pp. 17-34.

A. Sage, "Praepartur voluntas a Domino (Prov. 8, 33)", RÉAug 10 (1964), 1-20.

A. Sage, "La volonté salvifique universelle de Dieu, dans la pensée de saint Augustin", RechAug 3 (1965), pp. 107-131.

O. Schaeffer, "Das Sinn der Rede Jesu von den vielen Wohnungen in seines Vaters Hause und von dem Weg zu ihm", Zeìtschrift für neutest. Wissenschaft 32 (1933), pp. 210-217.

D. C. Shipley, "Grace and Spirit in the Augustinian Tradition", Anglican Theological Review 37 (1955), pp. 241-249.

J. Singer, Der psychologische Aspekt der Gnade nach dem hl. Augustinus (Diss. ), Roma 1953/54.

F. -J. Thonnard, "La notion de lumière en philosophie augustinienne", RechAug 2 (1962), pp. 125-175.

A. Trapè, "S. Agostino e le correnti teologiche eterodosse", in S. Agostino e le grandi correnti..., Roma 1954, pp. 221-260.

J. A. Weishepl, "Saint Augustine’s Doctrine of Sanctifying Grace", Theologica 2 (1958), pp. 83-102.

P. Wilson-Kastner, "Grace as Participation in the Divine Life in the Theology of Augustine of Hippo", Augustinian Studies 7 (1976), pp. 135-152.

C. W. Wolfskeel, "Some Remarks with Regard to Augustine’s Conception of Man as the Image of God", Vigiliae Christianae 30 (1976), pp. 63-71.

 

4) Natura e grazia

J. L. Bonnefoy, "L’idée de chrétien dans la doctrine augustinienne de la grâce", RechAug 5 (1968), pp. 41-66.

E. Dinkler, Die Anthropologie Augustins, Stuttgart 1934.

W. Heinzelmann, Augustins Lehre von der Unsterblichkeit und Immaterialität der menschlichen Seele, Jena 1874.

H. Hornstein, "Immaterialität und Reflexion. Eine Studio zur Geistphilosophie des hl. Augustinus", in Erkennen und Verantwortung, Düsseldorf 1960, pp. 285-300.

J. J. Hugo, Saint Augustine on Nature, Sex and Marriage, Chicago 1969.

R. Lorenz, "Gnade und Erkenntnis bei Augustin", Zeitschrift für Kirchengeschichte 75 (1964), pp. 21-78.

V. Masino, "Antropologia agostiniana", Augustinus 19 (1974), pp. 54-66.

J. Mausbach, Die Ethik des hl. Augustinus, Freiburg i. B. 1929.

L. Merino, "La Immaculada en el libro ‘De natura et gratia’ de san Agustìn, Casiciaco 22 (1968), pp. 243-249.

St. Otto, "Natura" und "Dispositio". Untersuchung zum Naturbegriff und zur Denkform Tertullians, München 1960.

J. Pépin, "Une nouvelle source de saint Augustin, le zétema de Porphyre "sur l’union de l’âme et du corps"", Revue des études anciennes 66 (1964), pp. 53-107.

J. Rohmer, "L’intentionnalité des sensations chez saint Augustin", in AugMag I (Paris 1954), pp. 491-498.

W. A. Schumacher, Spiritus and spiritualis. A Study in the Sermons of St. Augustine (Diss. ), Mundelein (Illinois), 1957.

A. Solignac, "Augustin et la science médicale", in BA 48, pp. 710-714.

M. Spanneut, Le Stoïcisme des Pères de l’Église. De Clément de Rome à Clément d’Alexandrie, Paris 1957.

R. Strauss, Der neue Mensch innerhalb der Theologie Augustins, Zürich 1967.

M. Strohm, "Der Begriff der ‘natura vitiata’ bei Augustin", Theolog. Quartalschrift 135 (1955), pp. 184-203.

F. -J. Thonnard, "La notion de ‘nature’ chez saint Augustin. Ses progrès dans la polémique antipélagienne", RÉAug 11 (1965), 239-265.

A. Trapè, "Un celebre testo di Sant’Agostino sull’ignoranza e la difficoltà", in AugMag II (Paris 1955), pp. 795-803.

A. Trapè., Natura e grazia, Introduzione generale, NBA 17 / 1, Roma 1981.

C. Vaca, "La antropologìa religiosa en San Agustìn", Religión y cultura 18 (1972), pp. 475-481.

T. J. Van Bavel, "The Anthropology of Augustine", Louvain Studies 5 (1974), pp. 34-47.

A. Vanneste, "Nature et grâce dans la théologie de saint Augustin", RechAug 10 (1975), pp. 143-169.

 

5) Grazia e libertà

AA. VV., Il mistero del male e la libertà possibile. Lettura dei Dialoghi di Agostino. Atti del V Seminario del Centro di Studi Agostiniani di Perugia (a cura di L. Alici, R. Piccolomini, A. Pieretti, Studia Ephemeridis Augustinianum 45), Roma 1994.

AA. VV., Il mistero del male e la libertà possibile: Linee di antropologia agostiniana. Atti del VI Seminario del Centro di Studi Agostiniani di Perugia (a cura di L. Alici, R. Piccolomini, A. Pieretti), Roma 1995.

AA. VV., Il mistero del male e la libertà possibile (III) Lettura del De civitate Dei di Agostino, Atti del VII Seminario del Centro di Studi Agostiniani di Perugia (a cura di L. Alici, R. Piccolomini, A. Pieretti), Roma 1996.

AA. VV., Il mistero del male e la libertà possibile (IV) ripensare Agostino, Atti dell’VIII Seminario del Centro Studi Agostiniani di Perugia (a cura di L. Alici, R. Piccolomini, A. Pieretti), Roma 1997.

M. E. Alflatt, "The Responsibility for Involuntary Sin in Saint Augustine", RechAug 10 (1975), pp. 171-186.

Z. Alszeghy, "Il peccato originale nelle professioni di fede luterane", Gregorianum 47 (1966), pp. 86-100.

S. Alvarez Turienzo, "La libertad como implicación ética", Revista de humanidades 6 (1966), pp. 89-130.

G. Armas, "Tergiversaciones en la soteriologìa agustiniana", Augustinus 6 (1961), pp. 499-512.

E. Bailleux, "La liberté augustinienne et la grâce", in Mélanges des sciences religieuses 19 (1962), pp. 30-48.

J. Ball, "Les développements de la doctrine de la liberté chez saint Augustin", 7 (1946) 400-430.

J. Ball, "Libre arbitre et liberté dans saint Augustin", L’année théologique 6 (1945) 368-82.

H. Barth, "Die Bedeutung der Freiheit bei Epiktet und Augustinus", in Festschrift E. Brunner, Zürich 1950, pp. 49-64.

G. Bavaud, "Les rapports de la grâce et du libre arbitre. Un dialogue entre saint Bernard, saint Thomas d’Aquin et Calvin", Verbum Caro 56 (1960), pp. 328-338.

L. Bovy, Grâce et liberté chez saint Augustin, Montréal 1938.

Ch. Boyer, "Le système de saint Augustin sur la grâce. Paraphrase du "De corruptione et gratia"", Recherches des sciences religieuses 20 (1930), pp. 481-505.

Ch. Boyer, "Dieu pouvait-il créer l’homme dans l’état d’ignorance et de difficulté? Étude de quelques textes augustiniens", Gregorianum 1 (1930), pp. 32-57.

Ch. Boyer, "L’adiutorium sine quo non. Sa nature et son importance dans la doctrine de saint Augustin", Doctor communis 13 (1960), pp. 5-18.

T.D.Chappell, Aristotle and Augustine on Freedom. Two Theories of Freedom, Voluntary Action and Akrasia, Houndmills, Basingstoke 1995.

M. T. Clark, Augustine Philosopher of Freedom, New York-Paris 1958.

H. Daudin, La liberté et la volonté, Paris 1950, pp. 19-40.

G. de Ru, De rechtvaardiging bij Augustinus vergeleken met de leer der iustificatio bij Luther en Calvijn, Wageningen 1966.

N. W. den Bok, "Freedom of the Will: A Systematic and Biographical Sounding of Augustine’s Thoughts on Human Willing", Augustiniana 44 (1994) 237-70.

H. Mcw. Dewart, "The Christology of the Pelagian Controversy", Studia Patristica 17 (Oxford 1982), pp. 1221-1244.

A. Dihle, "Liberté et destin dan l’antiquité tardive", Revue de Théologie et de Philosophie 121/2 (1989) 129-47.

M. Djuth, "The Hermeneutics of De libero arbitrio III: Are There Two Augustines?", SP 27 (1993) 281-89.

M. Djuth, "Augustine’s Freedom of the Will and the Monastic Tradition", CollAug (2001), 129-143.

S. Dotai, "Libertas voluntatis in St. Augustine’s Thought", Journal of Religious Studies 59 (1986) 149-52.

E. Frutos Cortés, "Destino y libertad del hombre en el providencialismo agustiniano", Augustinus 1 (1956), pp. 225-233.

J. A. Galindo Rodrigo, "Libertad y libre abbedrio en san Agustìn", Augustinus 31 (1986), pp. 123-24 e 343-55.

J. Gerven Van, "Liberté humaine et prescience divine d’après saint Augustin", Revue philosophique de Louvain 55 (1957), pp. 317-330.

G. Gherardini, "Grazia e libertà in S. Agostino", Divinitas 34 (1990/91) 183-86.

É. Gilson., Introduzione allo studio di S. Agostino [1983], traduzione di V. Venanzi Ventisette, Marietti, Genova 19892

G. Greshake, Gnade als konkrete Freiheit. Eine Untersuchung zur Gnadenlehre des Pelagius, Mainz 1972.

V. Grossi, "L’antropologia cristiana negli scritti di Agostino ( "De gratia et libero arbitrio", "De correptione et gratia")", Studi storico-religiosi 4 (Roma 1980), pp. 89-113.

V. Grossi V., "Baio e Bellarmino interpreti di S. Agostino nelle questioni del soprannaturale", Augustinianum 3, Roma 1968.

V. Grossi V., "La antropologia cristiana en los escritos de san Agustìn", Augustinus 26 (1981), pp. 59-82.

V. Grossi V., "La crisi antropologica nel monastero di Adrumeto", Augustinianum 19 (1979), pp. 103-133.

A. Guzzo, "Agostino contro Pelagio", Studi e ricerche di storia della filosofia 25, Torino 1930, [+]3[+]1958.

F. Haider, "Augustinus und das psychologische Problem des freien Willens", in Gedenkschrift I. Bertschart (München 1963), pp. 231-255.

C. Harrison, "Delectatio Victrix: Grace and Freedom in St. Augustine", SP 28 (1993) 298-302.

N. Hens, "Die Augustinusinterpretation des hl. Robert Bellarmin bezüglich der wirksamen Gnade und der Vorherbestimmung nach der Kontroverse "De gratia et l. a."". (Diss. Pont. Univ. Gregoriana), Krefeld 1949.

J. Hopkins, "Augustine on Foreknowledge and Free Will", International Journal for Philosophy of Religion 8 (1977), pp. 111-126.

M. Huftier, "Libre arbitre, liberté et péché chez saint Augustin", Recherches de Théologie ancienne et médiévale 33 (1966), pp. 187-281.

H. Jonas, Augustin und das paulinische Freiheitsproblem. Eine philosophische Studie zum pelagianischen Streit II (neubearbeitete und erweiterte Auflage mit einer Einleitung von James M. Robinson), Göttingen 1965.

E. Katayani, "Die erste Freiheit des Suchens (prima quaerendi libertas) Augustine in Cassiciacum", Atti 2, 371-79.

W. Kelly, "Augustine’s Early "Bona voluntas"". (Diss. Pont. Univ. Gregoriana), Romae 1939.

S. Kopp, „Entstehungsgeschichte der Schriften "Gnade und freier Wille" und "Zurechtweisung und Gnade"", in Aurelius Augustinus. Schriften gegen die Semipelagianer, pp. 30-57, Wurzburg 1954.

J. Lebourlier, "Grâce et liberté chez saint Augustin. La grâce d’Adam dans le "De correptione et gratia"", AugMag II (Paris 1955), pp. 789-793.

J. Lebourlier, "Essai sur la responsabilité du pécheur dans la réflexion de saint Augustin", AugMag III (Paris 1955), pp. 287-300.

P. Lenicque, "La liberté des enfantes de Dieu selon saint Augustin", L’Année Théologique Augustinienne 13 (1953), pp. 110-144.

X. Léon-Dufour, "Grâce et libre arbitre chez saint Augustin. À propos de "consentire vocationi Dei ... propriae voluntatis est"", Recherches des sciences religieuses 33 (1946), pp. 129-163.

J. Loncke, "S. Augustinus de gratia et libertate", Collationes Brugenses 48 (1952), pp. 32-36.

G. Mannelli, "Il problema del libero arbitrio nel Commento all’Ecclesiaste di S. Gregorio d’Agrigento", Miscellanea di studi di letteratura cristiana antica III (1951), pp. 185-194.

V. Melchiorre, Sartre, Spinoza, Sant’Agostino. Libertà e responsabilità, Padova 1967, pp. 14-28.

A. Mengarelli, "La libertà cristiana in Agostino e Pelagio", Augustinianum 15 (1975), pp. 347-366.

A. Mengarelli, "La libertà nelle opere antipelagiane di S. Agostino", Sapienza 29 (1976), pp. 73-81.

A. Mengarelli, "La libertà cristiana in Agostino e Pelagio", Augustinianum 15 (1975), pp. 347-366.

B. Mondin, "Libero arbitrio e libertà secondo sant’ Agostino", Atti 2:553-61.

Y. Montcheuil, "La polémique de saint Augustin contre Julien d’Eclane d’après l’"Opus imperfectum"", Recherches des sciences religieuses 54 (1956), pp. 193-218.

A. Muñoz Alonso, "La libertad en san Agustìn", Revista Calasancia 1 (1955), pp. 127-136.

E. Mühlenberg, "Synergism in Gregory of Nyssa", Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft 68 (1977), pp. 93-122.

P. Palmieri, "La persona umana nel pensiero di Sant’Agostino", Studia Patavina 1 (1954), pp. 270-399.

A. Pastore, "Il principio d’amore di s. Agostino nel problema del rapporto fra la libertà e la grazia", Rivista di filosofia 21 (1930), pp. 345-368.

J. Pegueroles, "La libertad y la gracia en San Agustìn", Estudios eclesiàsticos 46 (1971), pp. 207-231.

J. Pegueroles, "Libertad como possibilidad, libertad como necesidad: Juliano y San Agostin", Espiritu 36/96 (1987) 109-24.

A. Peñamaria, "Libertad, mérito y gracia, en la soteriologìa de Hilario de Poitiers. Precursor de Pelagio o Agustìn?", RÉAug 20 (1974), pp. 234-250.

G. Philips, "L’Union personelle avec le Dieu vivant. Essai sur l’origine et le sens de la grâce créée", Bibl. Eph. Th. Lovaniensium 36, Gembloux 1974.

B. Piault, "Autour de la controverse pélagienne. Le "troisième lieu"", Recherches des sciences religieuses 54 (1956), pp. 481-514.

G. Plinval de, "La resistencia a lo sobrenatural. Pelagianismo, humanismo, ateìsmo", Augustinus 1 (1956), pp. 581-600.

G. Plinval de, "Aspects du déterminisme et de la liberté dans la doctrine de saint Augustin", RÉAug 1 (1955), 345-378.

G. Plinval de, "Mouvement spontané ou mouvement imposé? Le ‘feror’ augustinien", RÉAug 5 (1959), 13-19.

E. Rannikko, Liberum Arbitrium and Necessitas. A Philosophical Inquiry into Augustine’s Conception of the Will, Helsinki 1997.

P. J. Riga, "Created Grace in St. Augustine", Augustinian Studies 3 (1972), pp. 113-130.

H. Rondet, "La liberté et la grâce dans la théologie augustinienne", in Saint Augustin parmi nous, Le Puy 1954, pp. 199-222.

A. Sage, "Praeparatur voluntas a Domino", RÉAug 10 (1964), pp. 1-20.

A. Schindler, "Gnade und Freiheit. Zum Vergleich zwischen den griechischen und lateinischen Kirchenvätern", Zeitschrift für Theologie und Kirche 62 (1965), pp. 178-195.

F. Sontag, "Augustine’s Metaphysics and Free Will", Harvard Theological Review 60 (1967), pp. 297-306.

H. V. Steinnordh, Placita Pelagii, Augustini et Cassiani de peccato originali, libero arbitrio et gratia divina, Upsalae 1842.

B. Stoeckle, ""Gratia supponit naturam". Geschichte und Analyse eines theologischen Axioms, unter besonderer Berücksichtigung seines patristischen Ursprunges, seiner Formulierung in der Hochscholastik und seiner zentralen Position in der Theologie des 19. Jahrhunderts, Studia Anselmiana 49, Romae 1962.

F. J. Thonnard, "La notion de liberté en philosophie augustinienne", RÉAug 16 (1970), pp. 243-270.

C. Tibiletti, "La teologia della grazia in Giuliano Pomerio. Alle origini dell’agostinismo provenzale", Augustinianum 25 (1985), pp. 489-506.

C. Tibiletti, "Rassegna di studi e testi sui "semipelagiani"", Augustinianum 25 (1985), pp. 507-522.

A. Trapè, "Libertà e grazia nella storia della salvezza", in Provvidenza e storia (Atti della Settimana agostiniana Pavese 1972), Pavia 1974, pp. 45-57.

A. Trapè, Grazia e libertà, Introduzione generale, NBA 20 / 1, Roma 1987.

J. Van Greven, "Liberté humaine et prescience divine d’après Augustin", Revue Philosophique de Louvain 55 (1957) 317-30.

H. A. Wolfson, "St. Augustine and the Pelagian Controversy", in Religious Philosophy: A Group of Essays, Cambridge, Mass.: The Belknap Press of Harvard University Press 1961), 158-76.

A. Zeoli, La teologia agostiniana della Grazia fino alle "Quaest. ad Simpl.", Napoli 1963.

 

6) Grazia adiuvante

E. Bailleux, "La liberté augustinienne et la grâce", MSL 19 (1962), pp. 30-48.

Ch. Boyer, "L’auditorium sine quo non", Doctor communis 13 (1960), pp. 5-18.

Th. Deman, "La théologie de la grâce", AugMag III, pp. 247-263.

P. Y. Emery, Le Christ notre recompense. Grâce de Dieu et responsabilité de l’homme (Neuchâtel 1962).

H. Garcìa Ochoa, Hacia una sìntesis de la "gracia agustiniana" (Madrid 1965).

R. Garrigou-Lagrange, "La grâce efficace et la grâce suffisante selon s. Augustin", Ang 31 (1954), pp. 243-25 1.

R. Garrigou-Lagrange, "L’équilibre supérieur de la pensée de s. Augustin dans la question de la grâce", AugMag II, pp. 763-771.

G. Greshake, Gnade als konkrete Freiheit (Mainz 1972), (cfr. A. Zumkeller: Augustinian Studies 5 [1974], pp. 209-226 e B. Studer: Freiburger Zeitschreift für Theologie und Philosophie 21 [1974], pp. 459-467).

J. Lebourlier, "Grâce et liberté chez s. Augustin", AugMag II, pp. 789-793.

R. Lorenz, "Gnade und Erkenntnis bei Augustinus", ZKG 75 (1964), pp. 21-78.

G. Nygren, "The Augustinian Conception of Grace", SP II [TU 64] (Berlin 1957), pp. 258-269.

J. Pegueroles, "La libertad y la gracia en s. Agustìn", EE 46 (1971), pp. 207-231.

H. Rondet, Gratia Christi (Paris 1948).

H. Rondet, "La liberté et la grâce dans la théologie augustinienne", in S. Augustin parmi nous (Paris 1954), pp. 199-222.

H. Rondet, "La théologie de la grâce dans la correspondance de s. Augustin", RÉAug 1 (1958), pp. 303-315.

A. Sage, "Les deux temps de grâce", RÉAug 7 (1961), pp. 209-230.

A. Sage, "De la grâce du Christ, modèle et principe de la grâce", RÉAug 7 (1961), pp. 17-34.

A. Sage, "Praeparatur voluntas a Domino", RÉAug 10 (1964), pp. 1-20.

A. Sage, "Augustinisme et théologie moderne", RÉAug 12 (1966), pp. 137-156.

A. Trapè, "S. Agostino e le correnti teologiche eterodosse", in S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea (Tolentino 1956), pp. 221-260.

A. Trapè, "Verso la riabilitazione del pelagianesimo?", Aug 3 (1963), pp. 482-516.

A. Vanneste, "Nature et grâce dans la théologie de s. Augustin", RÉAug 10 (1975), pp. 143-169.

A. Zeoli, La teologia agostiniana della grazia fino alle "Quaest. ad Simpl." (Napoli 1963).

 

7) Semipelagianesimo

P. Albers, "Cassian", in Lexicon für Theologie und Kirche II, pp. 783 s.

É. Amann, "Semipélagiens", in Dictionnaire de théologie catholique XIV, coll. 1796-1850.

G. Bardy, "Vincent de Lérins", in Dictionnaire de théologie catholique XV, coll. 3045-3055.

G. Bardy, "Prosper", in Dictionnaire de théologie catholique XIII, 13, coll. 846-850.

H. Bouillard, "Saint Thomas d’Aquin et le Semipélagianisme", Bulletin de littérature ecclésiastique 43 (1942), pp. 181-209.

M. Cappuyns, "Cassien", in Dictionnaire d’histoire et de géographie ecclésiastique XI, coll. 1319-1349.

M. Cappuyns, "L’auteur du "De vocatione omnium gentium"", Revue bénédictine 39 (1927), pp. 198-226.

M. Cappuyns, "Le premier représentant de l’augustinisme médiéval, Prosper d’Aquitaine", Recherches de théologie ancienne et médiévale 1 (1929), pp. 309-337.

M. Cappuyns, "L’origine des ‘Capitula’ pseudo-célestiens contre le semipélagianisme", Revue bénédictine 41 (1929), pp. 165-170.

M. Cappuyns, "L’origine des ‘Capitula’ d’Orange 529", Recherches de théologie ancienne et médiévale 6 (1934), pp. 121-142.

O. Chadwick, "Eulalius of Arles", JThS 46 (1945), pp. 200-205.

O. Chadwick, John Cassien, Cambridge 1950.

J. Chéné, "Que signifiaient ‘initium fidei’ et ‘affectus credulitatis’ pour les semipélagiens", Recherches de science religieuse 35 (1948), pp. 566-588.

J. Chéné, "Les origines de la controverse semipélagienne", L’année théologique augustinienne 13 (1953), pp. 56-109.

J. Chéné, "Le semipélagianisme du midi de la Gaule, d’après les lettres de Prosper d’Aquitaine et d’Hilaire à saint Augustin", Recherches de science religieuse 43 (1955), pp. 321-341.

G. Fritze, "Orange (Deuxième Concile d’)", Dictionnaire de théologie catholique XI, coll. 1087-1103.

G. Godet, "Cassien, Jean", Dictionnaire de théologie catholique II, coll. 1823-1829.

É. Griffe, La Gaule chrétienne à l’époque romaine (Vol. II: L’Église des Gaules au V siècle, pp. 160-170, 196-201), Paris 1957.

M. Jacquin, "La question de la prédestination aux V et VI siècles", Revue d’histoire ecclésiastique 5 (1904), pp. 265-283, 725-754; 7 (1906), pp. 269-300.

M. Jacquin, "À quelle date apparaît le terme ‘Semipélagien’?", Revue des sciences philosophiques et théologiques 1 (1907), pp. 506-508.

M. Jacquin, "La prédestination d’après saint Augustin", in Miscellanea agostiniana II (Roma 1931), pp. 853-878.

J. Kraus, "Hilarius von Arles", in Lexicon für Theologie und Kirche V, p. 336.

J. Lebreton, "Saint Vincent de Lérins et saint Augustin", Recherches des sciences religieuses 30 (1940), pp. 368-369.

H. -I. Marrou, "Jean Cassien à Marseille", Revue du moyen âge latin 1 (1945), pp. 5-26.

L. Pelland, S. Prosperi Aquitani doctrina de praedestinatione et voluntate Dei salvifica, Montréal 1936.

J. Plagnieux, "Le grief de complicité entre erreurs nestorienne et pélagienne d’Augustin à Cassien par Prosper d’Aquitaine", RÉAug (Mémorial Bardy), 2 (1956), pp. 391-402.

K. Rahner, "Augustin und der Semipelagianismus", Zeitschrift für katholische Theologie 62 (1938), pp. 171-196.

G. Tibiletti, "Polemiche in Africa contro i teologi Provenzali", Augustinianum 26 (1986), pp. 499-517.

L. Valentin, Saint Prosper d’Aquitaine. Étude sur la littérature ecclésiastique au cinquième siècle en Gaule, Paris 1900.

F. Wörter, Beiträge zur Dogmengeschichte des Semipelagianismus, Münster 1899.

 

8) Grazia e fede

J. P. Burns, The Development of Augustine’s Doctrine of Operative Grace, Paris 1980.

M. Lods, "À propos de l’itinéraire spirituel de saint Augustin", Positions Luthériennes 2 (1954), pp. 49-69.

D. Marafioti, "Il problema dell’"initium fidei" in sant’Agostino fino al 397", Augustinianum 21 (1981), pp. 541-565.

E. Neveutr, "Formules augustiniennes: l’"initium fidei"", Divus Thomas 36 (1933), pp 39-44.

A. Sage, "Les deux temps de la grâce", RÉAug 7 (1961), pp. 209-230.

 

9) Predestinazione

A. Alès d’, "Prédestination", in Dictionnaire apologétique de la foi catholique IV, coll. 195-270.

J. P. Baltzer, Des heiligen Augustinus Lehre über Prädestination und Reprobation. Eine dogmengeschichtliche Abhandlung, Wien 1871.

G. Bavaud, "La doctrine de la prédestination et de la réprobation d’après saint Augustin et Calvin", RÉAug 5 (1959), 431-438.

R. Bernard, "La prédestination du Christ total selon s. Augustin", RÉAug 3 (1965), pp. 1-58.

W. Boublik, "La predestinazione in s. Agostino: una risposta al P. Sage", Divinitas 5 (1961), pp. 149-164.

V. Boublik, "La predestinazione. S. Paolo e S. Agostino", Corona Lateranensis 3 (Roma 1961).

Ch. Boyer, "Le système de St. Augustin sur la gràce", Recherches des sciences religieuses 20 (1930), riprodotto in Essais sur la doctrine de St. Augustin, Parigi 1932, pp. 206-36.

J. Cadier, "Calvin et saint Augustin", AugMag II (Paris 1954), pp. 1039-1056.

F. Cayré, Doctrine catholique de la prédestination, Paris 1941.

F. Cayré, "La prédestination dans saint Augustin", L’année théologique 2 (1941), pp. 42-63.

J. Chéné, La théologie de saint Augustin. Grâce et "prédestination, Le Puy-Lyon 1962.

J. Chéné, "S. Augustin enseigne-t-il dans le ‘De spiritu et littera’ l’universalité de la volonté salvifique de Dieu?", RSR 47 (1959), pp. 215-224.

L. Ciappi, "La predestinazione", Profili e sintesi 6 (Roma 1954).

J. M. Dalmau, ""Praedestinatio, Electio" en el libro "De praedestinatione Sanctorum". Contribución a un "Lexicon augustinianum"", in AugMag I (Paris 1954), pp. 127-136.

E. Elorduy, El plan de Dios en San Agustìn y Suàrez, Madrid 1969.

P. -Y. Émery, Le Christ notre récompense: Grâce de Dieu et responsabilité de l’homme, Neuchâtel 1962, pp. 140-161, 191-194.

M. J. Farrelly, Predestination, Grace and Free Will, Westminster, Mary. 1964.

R. Garrigou-Lagrange, "La prédestination selon saint Augustin d’après une thèse récente", Angelicum 8 (1931), pp. 34-52.

Garrigou-Lagrange, "L’équilibre supérieur de la pensée de saint Augustin dans les questions de la grâce", AugMag II (Paris 1954), pp. 763-771.

V. Grossi, "Il termine "praedestinatio" tra il 420-435: dalla linea agostiniana dei "salvati" a quella di "salvati e dannati"", Augustinianum 25 (1985), pp. 27-64.

J. Hohnjec, "Volja, Predestinacija, Odlomek iz Augustinove teologije", Bogoslovni Vestnik 10 (1930), pp. 201-235.

R. Holte, "Docent Nygrens Augustinustolkning". Svensk teologisk kvartalskrift 33 (1957), pp. 199-201.

R. Holte, "Res et verba. Slutreplik til Docent Nygren", Svensk teologisk kvartalskrift 34 (1958), pp. 69-77.

A. M. Jacquin, "La prédestination d’après St. Augustin", in Miscellanea Agostiniana II (Roma 1931), pp. 853-78.

Ch. Journet, "L’économie de la Loi de nature", Revue thomiste 61 (1961), pp. 325-351, 498-521.

A. Koch, "Die Auktorität des heiligen Augustin in der Lehre von der Gnade und Prädestination", Theologische Quartalschrift 73 (1891), pp. 95-136, 287-304, 455-487.

F. Körner, ""Deus in homine videt". Das Subjekt des menschlichen Erkennens nach der Lehre Augustins", Philosophisches Jahrbuch der Görres-Gesellschaft 64 (1956), pp. 166-217.

M. Lama de, S. Augustini doctrina de gratia et praedestinatione. Ex opere imperfecto contra Iulianum excerpta, Romae, Torino 1934.

J. Lebourlier, "Misère morale originelle et responsabilité du pécheur", in AugMag III (Paris 1954), pp. 301-308.

G. Leff, Bradwardine and the Pelagians, Cambridge 1957.

R. Lorenz, "Gnade und Erkenntnis bei Augustinus", Zeitschrift für Kirchengeschichte 75 (1964), pp. 21-78.

G. Mathon, "L’utilisation des textes de saint Augustin par Jean Scot Érigène dans son "De praedestinatione"", in AugMag III (Paris 1954), pp. 419-428.

J. Moràn, "El difìcil equilibrio en el problema de la predestinación", Augustinianum 2 (1962), pp. 323-350.

G. G. Most, Novum tentamen ad solutionem de Gratia et Praedestinatione, Romae 1963.

G. Nygren, Das Praedestinationsproblem in der Theologie Augustins (Göttingen 1956).

G. Nygren, "Res contra verba? Slutreplik till Licentiat Holte", Svensk teologisk kvartalskrift 34 (1958), pp. 77-80.

G. Nygren, "Ännu en Gâng till Tolkningen av Augustinus’ teologi", Svensk teologisk kvartalskrift 33 (1957), pp. 201-208.

G. Nygren, "Till tolkningen av Augustinus’ teologi", Svensk teologisk kvartalskrift 33 (1957), pp. 128-136.

W. Pannenberg, Die Prädestinationslehre des Duns Skotus, im Zusammenhang der Scholastischen Lehrentwicklung, Göttingen 1954.

O. Pfülf, "Zur Prädestinationslehre des heiligen Augustin", Zeitschrift für katholische Theologie 17 (1893), pp. 483-495.

A. D. R. Polman, De predestinatieleer van Augustinus, Thomas van Aquino en Calvijn. Een dogmahistorische studie, Wever 1936.

D. J. Mac Queen, "Augustine on Free Will and Predestination: A Critique of J. H. Rist", Museum Africum 3 (1974), pp. 17-27.

L. Rasolo, "La prédestination dans le mystère du Christ", Science et Esprit 33 (1981), pp. 215-243.

F. Refoule, "Situation des pécheurs dans l’Église d’après saint Augustin", Studia theologica 8 (1954), pp. 86-102.

J. M. Rist, "Augustine on Free Will and Predestination", JThS 20 (1969), pp. 420-447.

H. Rondet, Gratia Christi. Essai d’histoire du dogme, Parigi 1948.

H. Rondet, "La prédestination augustinienne. Genèse d’une doctrine", Sciences ecclésiastiques 18 (1966), pp. 229-251.

H. Rondet, Essais sur la théologie de la grâce, Paris 1964.

O. Rottmanner, "Der Augustinismus", in Geistesfrüchte aus der Klosterzelle, Monaco 1908, pp. 11-32.

A. Sage, "La prédestination chez s. Augustin d’après un thèse récent", RÉAug 6 (1960), pp. 31-40.

A. Sage, "Faut-il anathématiser la doctrine augustinienne de la prédestination?", RÉAug 8 (1962), pp. 233-242.

A. Sage, "La volonté salvifique universelle de Dieu dans la pensée de S. Augustin", RÉAug 3 (1965), pp. 107-131.

F. Saint-Martin, La pensée de saint Augustin sur la prédestination gratuite et infaillible des élus à la gloire, d’après ses derniers écrits, Paris 1930.

M. Schmaus, Die Kirchengliedschaft nach Honoré de Tournely, in: Festgabe Lortz, Baden-Baden 1957, pp. 447-468.

M. Schmidt, "John Wyclifs Kirchenbegriff. Der Christus humilis Augustins bei Wyclif. Zugleich ein Beitrag zur Frage: Wyclif und Luther", in Gedenkschrift für D. Werner Elert, Berlin 1955, pp. 72-108.

R. Scwager, "Unfehlbare Gnade gegen göttliche Erziehung. Die Erlösungsproblematik in der pelagianischen Krise", Zeitschrift für katholische Theologie 104 (1982), pp. 257-290.

F. J. Thonnard, "La prédestination augustinienne et l’interprétation de O. Rottmanner", RÉAug 9 (1963), pp. 259-287.

F. J. Thonnard, "La prédestination augustinienne. Sa place en philosophie augustinienne", RÉAug 10 (1964), pp. 97-123.

A. Trapè, "A proposito di predestinazione: S. Agostino e i suoi critici moderni", Divinitas 7 (1963), pp. 243-284.

A. Trapè, Grazia e libertà, Introduzione generale, NBA 20 / 1, Roma 1987.

A. Trapè, S. Ag. La predestinazione dei Santi, Introduzione particolare, NBA 20 / 1, Roma 1987.

C. Zimara, "Die Eigenart des göttlichen Vorherwissens nach Augustinus zum Gedenkjahr der Geburt des Heiligen (13 nov. 354)", Freiburger Zeitschrift für Philosophie und Théologie 1 (1954), pp. 353-393.

A. Zumkeller. "Hugolin von Orvieto über Prädestination, Rechtfertigung und Verdienst", Augustiniana 4 (1954), pp. 109-156; 5 (1955), pp. 5-51.

A. Zumkeller, "Augustinus über die Zahl der Guten bzw. Auserwählten". Augustiniana 10 (1970), 421-457.

 

10) Speranza

L. Alici, "Interiorità e speranza", in R. Piccolomini (a cura di), Interiorità e intenzionalità nel "De civitate Dei" di Sant’Agostino, Institutum Patristicum Augustinianum, Roma 1991, 54-73.

L. Alici, "La morte, il male e le ragioni della speranza. Una rilettura di Agostino", in C. Gianotto (a cura di), La domanda di Giobbe e la razionalità sconfitta, Università di Trento - Dipartimento di Scienze filologiche e storiche, Trento 1995, 77-101.

L. Ballay, Der Hoffnungsbegriff bei Augustinus. Untersucht in seinen Werken: "De doctrina christiana", "Enchiridion sive de fide, spe et caritate ad Laurentium" und "Enarrationes in Psalmos", 1-91, Max Hüber, München 1964.

I. Bochet, "Saint Augustin et le désir de Dieu", RÉAug, Parigi, 1982.

V. Capànaga, Agustìn de Hipona. Maestro de la conversión cristiana, Editorial Católica, Madrid 1974, 265-283.

Ph. Delhaye - J. Boulangé, Espérance et vie chretienne, Desclée, Tournai 1958.

R. Holte, "Béatitude et sagesse. S. Augustin et le problème de la fin de l'homme dans la philosophie ancienne", RÉAug, Parigi, 1962.

P. Laìn Entralgo, La espera y la esperanza. Historia y teorìa del esperar humano, Alianza, Madrid 19843, 54-85.

G. Lettieri, Il senso della storia in Agostino d’Ippona: il "saeculum" e la gloria nel "De civitate Dei", Borla, Roma 1988.

U. Occhialini, La speranza della chiesa pellegrina. Teologia della speranza nelle "Enarrationes in Psalmos" di S. Agostino, Studio teologico Porziuncola, Assisi 1965.

J. Oroz Reta, El combate cristiano, segun San Agustìn, in Congresso internazionale su s. Agostino nel XVI centenario della conversione, Institutum Patristicum Augustinianum, Roma 1987, vol. III, 103-122.

S. Pinckaers, "Peut-on espérer pour les autres?", Mélanges des sciences religieuses 16 (1959), 31-46.

S. Ramirez, La esencia de la esperanza cristiana, Punta Europa, Madrid 1960.

B. Studer, "Augustine and the Pauline Theme of Hope", in W.S. BABCOCK (ed.), Paul and the Legacies of Paul, Southern Illinois University Press, Dallas 1990, 201-221.

B. Studer, "Speranza", in Dizionario patristico e di antichità cristiane, vol. II, Piemme, Casale Monferrato 1984, coll. 3268-3278.

B. Studer, Hoffnung, in Reallexikon für Antike und Christentum, A. Hiersemann, Stuttgart 1991, pp. 1159-1250.

B. Studer B., "Augustine and the Pauline Theme of Hope", in W S. Babcock (ed.), Paul and the Legacies of Paul, Dallas 1990, pp. 201-221.

B. Studer, "Speranza e intenzionalità in Agostino d'Ippona", in L. Alici - R. Piccolomini - A. Pieretti (a cura di), Ripensare Agostino: interiorità e intenzionalità, Institutum Patristicum Augustinianum, Roma 1993, pp. 71-86.

T.J. Van Bavel, "Hoffen für andere bei Augustinus", in A. Zumkeller - A. Krümmel (hrsg.), Traditio Augustiniana. Studien über Augustinus und seine Rezeption, Augustinus-Verlag, Würzburg 1994, 19-37.

 

CHIESA

D.C. Alexander, The Emergence of Augustine’s Early Ecclesiology (386-391), (Diss.) Edinburgh University 1995.

M. Agterberg, Ecclesia-Virgo, Louvain 1960.

P. Batiffol, Le catholicisme de St. Augustin, 4a ed., Parigi 1929.

G. Bavaud, "Le pécheur n’appartient pas à l’Église", Orpheus 10 (1963), pp. 187-193.

E. Benz, A.s Lehre von der Kirche, Wiesbaden 1954.

J. Beumer, "Die Idee einer vorchristlichen Kirche bei Augustinus", MTZ 3 (1952), pp. 161-175.

P. Bertocchi, Il simbolismo ecclesiologico della Eucaristia in S. Agostino, Bergamo 1937.

P. Borgomeo, L’Église de ce temps dans la prédication de s. Augustin, Paris 1972.

P. Brezzi, Analisi e interpretazione del " De civitate Dei " di S. Agostino, Tolentino 1960.

D. X. Burt, "Teorìa agustiniana sobre la tolerancia en materia de religión", Augustinus 5 (1960), pp. 369-404.

T. Calvo Madrid, "La Iglesia segùn San Agustìn", Revista Agustiniana 34 (1993), pp. 943-1033.

T. Calvo Madrid, La Iglesia católica segùn San Agustìn: Compendio de eclesiologìa, Revista Agustiniana, Madrid 1994.

A. Clerici (a cura di), Sant’Agostino: La Chiesa, PNBA 29, Roma 2000.

Y. M. Congar, Ecclesia ab Abel, in Festschrift K. Adam, Düsseldorf 1952, pp. 79-108.

Y. M. Congar, ""Civitas Dei" et Ecclesia chez s. Augustin", RÉAug 3 (1957), pp. 1-14.

Congar Y. M.-J., Traités anti-donatistes (introduction), Desclée de Brouwer, Paris 1963, pp. 9-133.

R. Crespin, Ministère et sainteté, Paris 1965.

P. Dabin, Le sacerdoce royale des fidèles dans la tradition ancienne et moderne, Paris 1950.

U. Duchrow, "Reino de Dios", Augustinus 12 (1967), pp. 139-160.

H. Eibl, Vom Götterreich zum Gottesstaat, Freiburg 1951.

N. Escobar, "Donatismo y santidad de la Iglesia", Augustinus 22 (1977), pp. 323-330.

M. A. Fahey, "Augustine’s Ecclesiology Revisited", in Augustine from Rhetor to Theologian, J. McWilliam (ed.), Waterloo, Ont., Wilfred Laurier University Press 1992, pp. 173-81.

D. Faul, "Sinners in the Church", SP IX [TU 94] (Berlin 1966), pp. 404-415.

G. Favara, "Chiesa e grazia in s. Agostino", DT 55 (1952), pp. 375-395.

G. Favara, La necessità della Chiesa secondo s. Agostino (Acireale 1950).

M. Figura, "Ausserhalb der Kirche kein Heil?", Theologie und Philosophie 59 (1984), pp. 560-72.

S. Folgado, "Principios de eclesiologìa agustiniana", Aug 10 (1970), pp. 285-324.

S. Folgado, "Sentido eclesial católico de la "Civitas Dei"", Aug 14 (1974), pp. 91-146.

S. Folgado, Dinamismo católico de la Iglesia en S. Agustìn (El Escorial 1977).

K. Forster, "Der ekklesiologische Bedeutung des corpus-Begriffes im "Liber regularum" des Tyconius", MTZ 7 (1956), pp. 173-183.

É. Gilson, "Église et "Cité de Dieu" chez s. Augustin", AHD 20 (1953), pp. 5-23.

J. Garcìa Centeno, "La dimensión sacramental de la Iglesia segùn S. Agustìn", Estudio agustiniano 3 (1968), pp. 191-503.

S. J. Grabowski, "La Iglesia y la predestinación en los escritos de S. Agustìn", Augustinus 4 (1959), pp. 329-352.

S. J. Grabowski, The Church. An Introduction to the Theology of St. Augustine, St. Louis-London 1957.

E. Hendrikx, "Die Bedeutung von A. "De civitate Dei" für Kirche und Staat", Aug 1 (1961), pp. 79-93.

F. Hofmann, Der Kirchenbegriff des hl. Augustinus in seinem Grundlagen und seiner Entwicklung, München 1933.

F. Hofmann, Die Bedeutung der Konzilien für die kirchliche Lehrentwicklung nach dem hl. Augustinus, in Kirche und Überlieferung, Freiburg-Basel-Wien 1960.

H. Holstein, "Le peuple de Dieu d’après la "Cité de Dieu"", Augustinus 12 (1967), pp. 193-208.

E. Kinder, Reich Gottes und Kirche bei Augustinus, Berlin 1954.

H. M. Klinkenberg, ""Unus Petrus-generalitas Ecc1esiae" bei Augustinus", in Miscellanea Mediaevalia V (Berlin 1968), pp. 216-242.

W. Kamlah, Christentum und Geschichtlichkeit. Untersuchungen zur Entstehung des Christentums und zu Augustins "Bürgerschaft Gottes", Stuttgart-Köln 19512.

A. M. La Bonnardière, "Marthe et Marie, figures de l’Eglise d’après s. Augustin", VS 34 (1952), pp. 404-427.

E. Lamirande, "Un siècle et demi d’études sur l’ecclésiologie de s. Augustin", RÉAug 8 (1962), pp. 1-125.

E. Lamirande, L’Église céleste selon s. Augustin, Paris 1963.

E. Lamirande, Études sur l’ecclésiologie de s. Augustin, Ottawa 1969.

N. Lanzi, La Chiesa nella conversione di S. Agostino, Libreria Editrice Vaticana, Vaticano 1989.

N. Lanzi, La Chiesa Madre in sant'Agostino, Pontificia Universitas Lateranensis, Roma 1993.

Lanzi N., "La Chiesa-comunione in S. Agostino", Doctor Communis 46 (1993), pp. 132-149.

T.C. Madrid, La Iglesia católica segùn San Agustìn, Editorial Revista Agustiniana, Madrid 1994.

A. Müller, Ecclesia-Maria, Fribourg 1951.

E. Mersch, Le corps mystique du Christ. Études de theologie historique, 2a ed., II, Bruxelles 1936, pp. 35-138.

K. Müller, "Kirche und Reich Gottes bei Augustinus", ZNW 27 (1928), pp. 202-211.

Th. Michels, Das Heilswerk der Kirche. Ein Beitrag zu einer Theologie der Geschichte, Salzburg 1935.

A. Oepke, Das neue Gottesvolk in Schrifttum, Gütersloh 1950.

A. Piolanti, Il mistero della comunione dei santi nella rivelazione e nella teologia, Paris-Roma 1957.

A. Poppi, "Lo Spirito santo e l’unità del Corpo mistico in Agostino", Miscellanea francescana 54 (1954), pp. 345-398.

M. Pellegrino, "Chiesa e martirio in s. Agostino", RSLR 1 (1965), pp. 191-227.

M. Pellegrino, "Espìritu e institución en la eclesiologìa de S. Agustìn", CD 171 (1958), pp. 444-469.

Pellegrino M., "La Chiesa in S. Agostino: istituzione o mistero?", in AA.VV., Chiesa e salvezza (Atti della Settimana Agostiniana Pavese), Pavia 1975, pp. 63-80.

R. Palmero Ramos, "EccIesia Mater" en S. Agustìn, Madrid 1970.

A. Pollastri, "La ecclesiologia di s. Agostino", Dizionario di spiritualità biblico-patristica 8, Roma, Borla 1994, pp. 308-342.

Th. Parker, "St. Augustine and the Concepcion of Unitary Sovereignty", AugMag II, pp. 951-955.

F. Refoulé, "Situation des pécheurs dans l’Église d’après s. Augustin", STh 8 (1954), pp. 86-102.

Rahner H., Simboli della Chiesa. L'ecclesiologia dei Padri, San Paolo, Milano 1971.

J. Ratzinger, Popolo e casa di Dio in S. Agostino, Milano 1971.

J. Ratzinger, "Beobachtungen zum Kirchenbegriff des Tyconius im "Liber regularum"", RÉAug 2 (1956), pp. 173-185.

J. Ratzinger, "Die Kirche in der Frömmigkeit des hl. Augustinus", in Sentire Ecclesiam. Festschrift H. Rahner (Freiburg 1961), pp. 152-175.

J. Ratzinger, "Herkunft und Sinn der "Civitas-Lebre" Augustins", AugMag II, pp. 965-979.

J. Ratzinger, Popolo e casa di Dio in Sant’Agostino, Jaca Book, Milano 1971.

M. Reveillaud, "Le Christ-Homme, tête de l’Église", RÉAug 5 (1968), pp. 67-94.

P. Rinetti, "S. Agostino e 1’"Ecclesia Mater"", AugMag II, pp. 827-834.

W. Rambach, ""Ecclesia und Regnum Dei" bei Augustinus", Phil 93 (1938), pp. 248-265.

E. Sauser, "Zum Bild der unselbständigen Kirche in der Theologie des hl. Augustinus", CD 181 (1968), pp. 747-801.

E. Staehlin, Die Verkündigung des Reiches Gottes in der Kirche Jesu Christi, Basel 1951.

G. Spanedda, Il mistero della Chiesa nel pensiero di S. Agostino, Sassari 1944.

H. J. Sieben, "Zur Entwicklung der Konzilsidee. IV. Konzilien in Leben und Lehre des Augustinus von Hippo", Theologie und Philosophie 46 (1971), pp. 496-528.

J. Salaverri, "Presencia dinàmica de Jesucristo en la Iglesia segùn S. Agustìn", Miscelànea Comillas 24 (1976), pp. 125-143.

W. Simonis, Ecclesia visibilis et invisibilis, Frankfurt 1970.

W. Simonis, "Heilsnotwendigkeit der Kirche und Erbsünde bei Augustinus", Theo1ogie und Philosophie 3 (1968), pp. 481-501.

A. Trapè, La "Sedes Petri" in S. A., in Miscellanea A. Piolanti, Roma 1964, pp. 57-75.

H. A. Van Bakel, ""Tyconius, A. ante A. "", NTT 19 (1930-31), pp. 36-57.

T. J. Van Bavel - B. Bruning, Die Einheit des "totus Christus" bei Augustinus, in Scientia augustiniana. Festschrift A. Zumkeller, Würzburg 1975, pp. 43-75.

J. Verhees, "Heiliger Geist und Gemeinschaft bei Augustinus", RÉAug 23 (1977), pp. 245-264.

S. Vergés, La Iglesia, esposa de Cristo, Barcelona 1969.

H. U. Von Balthasar, A. Das Anlitz der Kirche, Einsiedeln-Zürich-Köln 1955 (trad. francese, Paris 1958).

H. B. Weijland, A. en de kerkelijke tucht, Kampen 1965.

P. Zmire, "Recherches sur la collégialité épiscopale dans l’Église d’Afrique", RÉAug 7 (1971), 3-72.

 

SACRAMENTI IN GENERALE

B. Bobrinskov, "L’Esprit du Christ dans les sacrements chez Jean Chrysostome et Augustin", in Jean Chrysostome et Augustin, Paris 1975, pp. 247-279.

P. Th. Camelot, ""Sacramentum": Notes de théologie sacramentaire augustinienne", RT 57 (1957), pp. 429-449.

C. Couturier, "Sacramentum et mysterium dans l’oeuvre de St. Augustin", in H. Rondet (ed.), Études augustiniennes, Paris, 1953, pp. 161-332

R. Crespin, Ministère et sainteté, Paris 1965.

J. Gaillard, "S. Augustin et les sacrements de la foi", RT 59 (1959), pp. 664-703.

N. M. Haring, "The Augustinian Axiom: Nulli sacramento iniuria facienda est", MS 16 (1954), pp. 87-117.

E. Hocedez, "La conception augustinienne du sacrement dans le Tr. 80ème in Io.", RSR 2 (1913), pp. 1-29.

D. De Lubac, Agostinismo e teologia moderna, Milano 1968.

P. V. Kornyljak, S. Augustinus: De efficacitate sacramentorum doctrina contra donatistas, Roma 1953.

J. Moràn, "La concepción de sacramento en S. Agustìn", Estudio agustiniano 4 (1969), pp. 321-364.

E. Neveut, "La théologie sacramentaire de s. Augustin", DT 34 (1931), pp. 3-27.

B. Studer, ""Sacramentum et exemplum" chez saint Augustin", SP 16 (Berlin 1985), pp. 578-83.

A. Vanneste, "La sainteté et la foi du ministre et du sujet des sacrements", ETL 39 (1963), pp. 5-29.

L. Villette, Foi et sacrement (I. Du Nouveau Testament à S. Augustin), Paris 1959.

a) Battesimo

P. Th. Camelot, "Sacramentum fidei", AugMag II, pp. 891-896.

J. C. Didier, "S. Augustin et le baptême des enfants", RÉAug 2 (1956), pp. 109-129.

J. C. Didier, Le baptême des enfants dans la tradition de l’Église, Tournai 1959.

J. C. Didier, Faut-il baptiser les enfants? La réponse de la tradition, Paris 1967.

E. R. Fairweather, "St. Augustine’s Interpretation of Infant Baptism", AugMag II, pp. 897-903.

J. Fernàndez Gonzàlez, "Antropologìa y sacramentos en S. Agustìn: Bases para la renovación del orden sacramental", RÉAug 17 (1976), pp. 193-216.

B. Leeming, "Is Their Baptism Really Necessary?", The Clergy Review 39 (1954), pp. 66-85. 193-212. 321-340.

E. Sauser, "Baptismus - baptismus cottidianus - und Sündenvergebung in der Theologie des hl. Augustinus", in Zeichen des Glaubens. Studien B. Fischer (Freiburg Einsiedeln 1972), pp. 83-94.

 

b) Penitenza

K. Adam, Die kirchliche Sündenvergebung nach dem hl. Augustinus, Paderborn 1917.

K. Adam, Die geheime Kirchenbusse nach dem hl. Augustinus, Paderborn 1921.

P. Batiffol, Études d’histoire et de théologie positive. Les origines de la pénitence, Paris 19268.

P. Galtier, "S. Augustin a-t-il confessé?", RAp 32 (1921), pp. 65-80. 212-224. 257-275.

P. Galtier, "Comment on écarte la pénitence privée", Greg 21 (1940), pp. 183-202.

F. Hünermann, Die Busslehre des hl. Augustinus, Paderborn 1913.

A. M. La Bonnardière, "Pénitence et réconciliation de pénitents d’après s. Augustin", RÉAug 13 (1967), pp. 31-53. 249-283. 14 (1968), pp. 181-204.

B. Poschmann, Kirchenbusse und correptio secreta bei Augustinus, Braunsberg 1925.

J. Vermeylen, "Le cheminement de la pénitence selon s. Augustin", Collectanea Mechlinensia 51 (1966), pp. 514-546.

 

c) Eucaristia

K. Adam, Die Eucharistielehre des hl. Augustinus, Paderborn 1908.

K. Adam, "Zur Eucharistielehre des heiligen Augustinus", Theologische Quartalschrift 112 (1931), pp. 490-536.

G. Arias, "La eucaristìa signo y causa de la unidad y de la paz católica segùn san Agustìn", in Actas de XXV Congreso Eucaristico Internacional. La Eucaristìa y la Paz. Sesiones de Estudio I, Barcelona 1952, pp. 258-274.

P. Batiffol, Études d’histoire et de théologie positive. L’Eucharistie, Paris 1930.

R. Bergeron, "La doctrine eucharistique de l'Enarratio in Ps. 33 d'Augustin", RÉAug 19 (1973), pp. 101-120.

F. Berrouard, "Pour une réfléxion sur le ‘sacramentum’ augustinien. La manne et l'Eucharistie in Io. ev. 26, 11-12", in Forma futuri (Studi M. Pellegrino), Torino 1975, pp. 830-844.

P. Bertocchi, Il simbolismo ecclesiologico della eucaristia in s. Agostino, Bergamo 1937.

O. Blank, Die Lehre des hl. Augustinus vom Sakramente der Eucharistie. Dogmengeschichtliche Studie, Paderborn 1907.

M. Blein, Le sacrifice de l’eucharistie d’après s. Augustin, Lyon 1906.

Ch. Boyer, "L’Eucaristia e i Padri africani", in A. Piolanti, L’Eucaristia (Roma 1957), pp. l65-l71.

Ch. Boyer, "L’Eucharistie selon saint Augustin", Augustinus 12 (1967), pp. 125-138.

P. -T. Camelot, "Réalisme et symbolisme dans la doctrine eucharistique de S. Agostino", RSPhTh 31 (1947), pp. 394-410.

E. Dekkers, "La codification des prières liturgìques. Le rôle de Saint Augustin", in Forma futuri (Studi M. Pellegrino), Torino 1975, pp. 845-855.

R. Lawson (= Joseph Turmel), "L’Eucharistie dans saint Augustin", Revue d'histoire et de littérature religieuse n.s. 6 (1920), pp. 99-152, 472-525.

G. Lecordier, La doctrine de l’eucharistie chez s. Augustin, Paris 1930.

W. Gessel, Eucharistische Gemeinschaft bei Augustinus, Würzburg 1966.

M. Giustozzo, Il nesso tra il culto e la grazia eucaristica..., (diss.) Pontificia università Gregoriana, Roma 2000.

V. Grossi, "Note al binomio ‘sangue sparso e remissione dei peccati’ sino a sant'Agostino", in Atti della V Settimana di Studi "Sangue e antropologia. Riti e culto", Roma 1984, pp. 1221-1231.

V Grossi, "Cristo autore dei sacramenti nella patristica. L’apporto di sant'Agostino", Rivista liturgica 81 (1994), pp. 21-59.

V Grossi, "Gv 20-21 nella catechesi della Chiesa d'Ippona al tempo di sant'Agostino", in Luigi Padovese (a cura di), Atti del IV Simposio di Efeso su san Giovanni apostolo, Ed. Antonianum, Roma 1994, pp. 175-189.

V Grossi, "L’eucaristia in sant'Agostino", in Dizionario di spiritualità biblico-patristica, vol. 20 (L’eucaristia nei Padri della Chiesa), Borla, Roma 1998, pp. 261-270.

V. Grossi (a cura di), Sant’Agostino: L’Eucaristia, PBA 30, Roma 2000.

G. Madec, "Connaissance de Dieu et action de gràces. Essai sur les citations de l'Épître aux Romains 1, 18-25 dans l’oeuvre de saint'Augustin", RechAug 11 (1962), pp. 273 -309.

G. Madec, ""Panis angelorum" (selon les Pères de l'Église surtout sant'Augustin)", in Forma futuri (Studi M. Pellegrino), Torino 1975, pp. 818-829.

G. Mizzi, "La formula della consacrazione eucaristica in una citazione di sant'Agostino", Ephemerides liturgicae 67 (1963), pp. 210-222.

Chr. Mohrmann, "Sur quelques interdictions de vocabulaire", Vigiliae christianae 1 (1947), pp. 247-248.

G. Di Nola, La dottrina Eucaristica di S. Agostino, Libreria Editrice Vaticana, Roma 1997.

O. Pasquato, "Eucaristia e Chiesa in Agostino", Ephemerides liturgicae 102 (1988), pp. 46-63.

B. Quinot, "L’influence de l’Épître aux Hébreux dans la notion augustinienne du vrai sacrifice", RÉAug 8 (1962), pp. 129-168.

A. Sage, "L’eucharistie dans la pensée de s. Augustin", RÉAug 15 (1969), pp. 209-240.

V. Saxer, ""Figura Corporis et sanguinis Domini". Une formule eucharistique des premiers siècles chez Tertullien, Hyppolite et Ambroise", Rivista di archeologia cristiana 47 (1971), pp. 65-90.

L. Tarchier, Le sacrement de l’eucharistie d’après s. Augustin, Lyon 1904.

J.M.R. Tillard, "L’Eucharistie purification de l’Église pérégrinante", Nouvelle Revue théologique 84 (1962), pp. 449-474, 579597.

A. Toro Esteban, "La eucaristìa en san Agustìn", Teologìa y vida 29 (1988), pp. 171-198.

A. Trapè, "La manducazione spirituale nella dottrina eucaristica di S. Agostino", in Parole spirito e vita, EDB 7, Bologna 1980, pp. 232-243.

L. J. Van Der Lof, "Eucharistie et présence réelle selon s. Augustin", RÉAug 10 (1964), pp. 295-304.

J. Vetter, Der hl. Augustinus und das Geheimnis des Leibes Christi, Mainz 1929.

J.A. Vinel, "L’argument liturgique opposé par s. Augustin aux Pélagiens", Questions liturgiques 68 (1987), pp. 209-241.

 

d) Matrimonio

 

1) Matrimonio e sessualità

N. L. Adomerszky, S. Augustin, docteur du manage chrétien, Roma 1942.

B. Alves Pereira, La doctrine du mariage selon s. Augustin, Paris 1930.

J.C. Bauerschmidt, Sexual Difference and the Relation of the Sexes in the Theology of Saint Augustine, Oxford University 1994.

J.J. Bavel Van, "Augustine's View on Women", Augustiniana 39 (1989), pp. 5-53.

T.G. Belmans, "Le ‘remedium concupiscentiae’ comme fin du mariage", Revue thomiste 93 (1993), 289-303.

M.-F. Berrouard, "Saint Augustin et l’indissolubilité du mariage. Evolution de sa pensée", RechAug 5 (1968) 139-55.

N. Blazquez, "Psicoética de la intimidad conyugal segùn san Agustìn", Augustinus 15 (1970), pp. 113 -150.

N. Blazquez, "Feminismo agustiniano", Augustinus 27 (1982), pp. 3 -53.

G. Bonner, ""Libido" and "Concupiscentia" in St. Augustine, SP VI [TU 81] (Berlin 1962), pp. 303-314.

G. Bonner, "Augustine's Attitude to Women and "Amicitia"", in AA.VV., Homo Spiritalis (Cassiciacum XXX-VIII), Festgabe für L. Verheijen, Würzburg 1987, pp. 259-275.

K.E. Børresen, "Equivalencia y subordinación segùn san Agustìn", Augustinus 30 (1985), pp. 97-195.

K.E. Børresen, "Imago Dei, privilège masculin? Interprétation augustinienne et pseudo-augustinienne de Gen 1, 27 et 1 Cor 11, 7, in Miscellanea di studi agostiniani in onore di P. Agostino Trapè", Augustinianum 25 (1985), pp. 215-234.

K.E. Børresen, Subordination et équivalence. Nature et rôle de la femme d'après Augustin et Thomas d'Aquin, Paris 1968; tr. it.: Natura e ruolo della donna in Agostino e Tommaso, Assisi 1979.

P. Brown, Augustine on Sexuality, Berkeley 1983.

N. Cipriani, "Una teoria neoplatonica alla base dell’etica sessuale di s. Agostino", Aug 14 (1974), pp. 351-361.

E. Clark, ""Adam’s Only Companion": Augustine and the Early Christian Debate on Marriage", RechAug 21 (1986) 139-62.

E. Clark, "Vitiated Seeds and Holy Vessels: Augustine’s Manichean Past" and "Heresy, Asceticism, Adam and Eve: Interpretations of Genesis 1-3 in the Later Latin Fathers", in her Ascetic Piety and Women’s Faith: Essays in Late Ancient Christianity, Lewiston, NY: Edwin Mellen Press 1986), 291-349 and 353-85.

E.A. Clark, St. Augustine on Marriage and Sexuality, Washington 1996.

D. Covi, "Il fondamento ontologico della sessualità umana secondo s. Agostino", Laurentianum 11 (1970), pp. 373-395.

D. Covi, "El fin de la actividad sexual segùn S. Agustìn", Augustinus 17 (1972), pp. 47-65.

D. Covi, "La ética sexual segùn S. Agustìn", Augustinus 18 (1973), 301-315.

D. Covi, "El valor y el fin de la actividad sexual matrimonial segùn S. Agustìn", Augustinus 19 (1974), pp. 113-126.

H. Crouzel, "Divortium", AugLex 2 (1996ff.), 532-534.

L. Dattrino, Il Matrimonio secondo Agostino. Contratto, sacramento e casi umani, Milano 1995.

B. Honings, "Morale agostiniana coniugale", Ephemerides Carmeliticae 20 (1969), pp. 259-319.

J. J. Hugo, St. Augustine on Nature, Sex and Marriage, Chicago 1969.

D. G. Hunter, "Augustinian Pessimism? A New Look at Augustine’s Teaching on Sex, Marriage and Celibacy", AugStud 25 (1994) 153-77.

D. F. Kelly, "Sexuality and Concupiscence in Augustine", in Annual of the Society of Christian Ethics, Society of Christian Ethics, Dallas 1983, pp. 81-116.

L. Janssens, "Morale conjugale et progestogènes", ETL 39 (1963), pp. 787-826.

A.-M. La Bonnardière, "L’interprétation augustinienne du magnum sacramentum de Éphés. 5,32", RechAug 12 (1977) 3-45.

R. Markus, "Augustine’s Confessions and the Controversy with Julian of Eclanum: Manicheism Revisited", Augustiniana 41 (1991) 913-25.

C. Moràn, "Un capìtulo en la historia de la moral matrimonial", Estudio agustiniano 8 (1973), pp. 329-353.

M. Müller, Die Lehre des hl. Augustinus von der Paradiesesehe und ihre Auswirkung in der Sexualethik des 12. u. 13. Jahr. bis Thomas von Aquin, Regensburg 1954.

G. Oggioni, Il matrimonio nei Padri, Venegono 1963.

R. Orbe, "S. Agustìn y el problema de la concupiscencia en su marco histórico", RET 1 (1941), pp. 313-337.

W. Otten, "Augustine on Marriage, Monasticism, and the Community of the Church", Theological Studies 59 (1998), pp. 385-405.

J. Peters, Die Ehe nach der Lehre des hl. Augustinus, Paderborn 1918.

A. Pieretti (cur.), Sant’Agostino: Sessualità e amore. Il dono reciproco nel matrimonio, Roma 1996.

P. L. Reynolds, Marriage in the Western Church: The Christianization of Marriage during the Patristic and Early Medieval Periods, E. J. Brill, Leiden, 1994.

E. Samek Lodovici, "Sessualità, matrimonio e concupiscenza in s. Agostino", in Etica sessuale e matrimonio nel cristianesimo delle origini (SPMed 51), Milano 1976, pp. 212-272.

E. Scalco, "Sacramentum connubii et institution nuptiale. Une lecture du De bono coniugali et du De sancta virginitate de saint Augustin", EThL 69 (1993), pp. 27-47.

É. Schmitt, "Le mariage chrétien dans l’oeuvre de saint Augustin", Études Augustiniennes (Parigi 1983).

E. Schmitt, "Coniugium (coniux)", AugLex 1, pp. 1202-1204.

S. Soennecken, Misogynie oder Philogynie? Philologishtheologischen Untersuchungen zum wortfeld Frau bei Augustinus, Frankfurt am Mainz 1993.

F. J. Thonnard, "La notion de concupiscence en philosophie augustinienne". RÉAug 15 (1969), pp. 113-131.

F.-J. Thonnard, "La morale conjugale selon saint Augustin", RÉAug 15 (1969), pp. 113-31.

C. Tibiletti, "Matrimonio ed escatologia. Tertulliano, Clemente Alessandrino, S. Agostino", Aug 17 (1977), pp. 53-70.

A. Trapè "Introduzione", in S. Agostino, Matrimonio e verginità, NBA VII/1, Roma 1978, pp. ix-xcviii.

F. E. Weaver - J. Laporte, "Augustine and Women. Relationships and Teachings", Augustinian Studies 12 (1981), pp. 115-131.

M. Zalba, "En torno a una interpretación agustiniana", Augustinus 15 (1970), pp. 3-18.

A. Zumkeller, "Augustinus in der Diskussion unserer Zeit", Cor unum 27 (1969), pp. 83-91; 28 (1970), pp. 12-24.

 

2) Indissolubilità

M. F. Berrouard, "S. Augustin et l’indissolubilité du mariage", RÉAug 5 (1968), pp. 139-155.

H. Crouzel, L’Église primitive face au divorce, Paris 1971.

B. Gherardini, "Appunti per uno studio della sacramentalità del matrimonio in s. Agostino", Lateranum 52 (1976), pp. 122-149.

G. Pelland, "Le dossier patristique relatif au divorce", Science et esprit 24 (1972), pp. 285-312; 25 (1973), pp. 99-119.

 

3) Beni del matrimonio

G. Armas, "Hacia una ética agustiniana del hogar", Augustinus 3 (1958), pp. 461-477; 4 (1959), pp. 519-527; 6 (1961), pp. 499-512; 7 (1962), pp. 145-164.

J. Noonan, Contraception. A History of Its Treatment by the Catholic Theologians and Canonists, Cambridge Mass. 19662.

A. Reuter, S. Aurelius Augustinus: doctrina de bonis matrimonii, Roma 1942.

 

e) Verginità

M. Agterberg, Ecclesia Virgo, Louvain 1960.

J. M. Del Estal, "El voto de virginidad en la primitiva iglesia de Africa", CD 175 (1962), pp. 593-623.

R. Hesbert, "S. Augustin et la virginité de la foi", AugMag II, pp. 645-655.

J. Leonet, "Situación de la virginidad en la espiritualidad agustiniana", RAE 6 (1965), pp. 215-245.

D. Riccardi, Verginità nella vita religiosa secondo la dottrina di s. Agostino, Roma 1962.

C. Tibiletti, Verginità e matrimonio in antichi scrittori cristiani, Roma 1983, pp. 225-234.

A. Trapè, "Introduzione", in S. Agostino, Matrimonio e verginità, NBA VII/1, Roma 1978, pp. ix-xcviii.

 

 

ESCATOLOGIA

Th. E. Clarke, "St. Augustine and Cosmic Redemption", TS 19 (1958), pp. 133-164.

H. Eger, Die Eschatologie Augustins, Greifswald 1933.

G. Folliet, "La typologie du sabbat chez s. Augustin", RÉAug 2 (1956), pp. 371-390.

C. Hartmann, Der Tod in seiner Beziehung zum menschlichen Dasein bei Augustinus, Giessen 1932.

J. J. Gavigan, "S. Agostino, doctrina de purgatorio praesertim in opere De civ. Dei", CD 167 (1954), pp. 283-296.

J. Hubaux, "S. Augustin et la crise eschatologique de la fin du Ve siècle", Académie royale de Belgique / Bulletin 5 ser. 40 (1954), pp. 658-673.

J. Hubaux, "S. Augustin et la crise cyclique", AugMag II, pp. 943-950.

J. Hubaux, Rome et Véies, Paris 1958.

A. Lehaut, L’éternité des peines de l’enfer dans s. Augustin, Paris 1912.

E. Lewalter, "Eschatologie und Weltgeschichte in der Gedankenwelt Augustins", ZKG 53 (1934), pp. 1-51.

M. Lods, "L’espérance chrétienne d’Origène à Augustin", Bulletin de la Faculté libre de théologie Paris 15 (1952), pp. 18-39.

B. Lohse, "Zur Eschatologie des älteren Augustinus (De civ. Dei 20,9)", VC 21 (1967), pp. 221-240.

R. Lorenz, "Fruitio Dei bei Augustinus", ZKG 63 (1950), pp. 75-132.

Ch. Mohrmann, "Locus refrigerii lucis et paris", QLP 39 (1958), pp. 196-214.

J. Ntedika, L’évolution de la doctrine du purgatoire chez s. Augustin, Paris 1966.

J. Ntedika, L’évocation de l’au-delà dans la prière pour les morts, Paris 1971.

J. C. Plumpe, Mors secunda, in Mélanges J. de Ghellinck I , Gembloux 1951, pp. 387-403.

N. Wicki, Die Lehre von der himmlischen Seligkeit in der mittelalterlichen Scholastik, Freiburg 1954.

 

 

DOTTRINA SPIRITUALE

1. Studi in generale

A. Alcalà Galve, "Interioridad y conversión a través de la experiencia de S. Agustìn", CD 170 (1957), pp. 592-624; 171 (1958), pp. 375-418; Sanctus Augustinus vitae spiritualis magister I, Roma 1959.

E. Boularand, "Désintéressement", DSp III (1957), pp. 566-571.

V. Capànaga, Agustìn de Hipona, maestro de la conversión cristiana, Madrid 1974.

L. Chevalier - H. Rondet, "L’idée de vanité dans l’oeuvre de s. Augustin", RÉAug 3 (1957), pp. 221-234.

R. Hazelton, The Devotional Life, in A Companion to the Study of St. Augustine, New York 1955, pp. 398-416.

G. Hok, "Trappstegskristendorn, Ett arv från Augustinus", Svensk Teologisk Kvartalskrift 30 (1954), 262-272.

J. Moràn, "Apuntes para la espiritualidad agustiniana", RÉAug 1 (1960), pp. 360-403.

J. Moràn e A. Garcìa Niño, "Ejercicios espirituales agustinianos", RÉAug 4 (1963), pp. 17-51. 221-252; 5 (1964), pp. 38-79. 362-427.

O. Perler, Le pèlerin de la "Cité de Dieu", Paris 1957.

F. Refoulé, "Sens de Dieu et sens de l’Église chez s. Augustin", NRTh 78 (1956), pp. 262-270.

Romàn de la Inmaculada, "La Sagrada Escritura corno fuente de vida espiritual segùn S. Agustìn", Revista de espiritualidad 14 (1955), pp. 281-298.

F. J. Thonnard, Traité de vie spirituelle à l’école de s. Augustin, Paris 1959.

A. Tissot, S. A., maître de vie spirituelle, Le Puy 1960.

A. Tonna-Barthet, De vita christiana, Roma 19272 - (selezione dei testi; trad. italiana, Torino 1930).

A. C. Vega, "S. Agustìn, padre de la espiritualidad occidental", RÉAug 1 (1960), 95-106.

 

2. Carità e umiltà

P. Adnés, "L’humilité vertu spécifiquement chrétienne d’après s. Augustin", RAM 28 (1952), pp. 208-223.

P. Adnés, La doctrine de l’humilité chez s. Augustin, Toulouse 1953.

P. Adnés, "L’humilité à l’école de s. Augustin, RAM 31 (1955), pp. 28-46.

J. I. Alcorta, "El mensaje agustiniano del amor", AugMag III, pp. 357-364.

H. Arendt, Der Liebesbegriff bei Augustinus. Versuch einer philosophischen Interpretation, Berlin 1929.

A. H. Armstrong, "Platonic "Eros" and Christian "Agape"", Downside Review 79 (1961), pp. 105-21.

R. Balducelli, Il concetto teologico di carità attraverso le maggiori interpretazioni patristiche e medievali di 1 Cor 13, Roma 1951.

J. B. Bauer, "Augustinus und die Liebe. Die Funktion der Liebe im Leben und in der Lehre Augustins", Der Seelsorger 25 (1954), pp. 241-248. 295-299.

R. Bodei, Ordo amoris. Conflitti terreni e felicità celeste, Bologna 1991 (trad. tedesca, Wien 1993).

E. Boularand, "Crainte", DSp 11 (1953), pp. 2483-2492.

J. Brechtken, ""Fruitio" und "agape"", Theologie und Glaube 59 (1969), pp. 446-463.

J. Brechtken, Augustinus, doctor caritatis, Meisenheim am Glan 1975.

V. Brömmer, Augustine and "Eros" for God. The Model of Love: A Study in Philosophical Theology, Cambridge-New York-Melbourne 1993.

R. Brunet, "Charité et communion des saints chez s. Augustin", RAM 31 (1955), pp. 386-398.

J. Burnaby, Amor Dei: A Study in the Religion of St. Augustine, 3rd ed., London 1960.

J. Burnaby, "Amor in St. Augustine", in Ch. W. Kegley (ed.): The Philosophy and Theology of A. Nygren, London-Amsterdam 1970, pp. 174-186.

R. Canning, The Unity of Love for God and Neighbour in St. Augustine, Heverlee-Leuven 1993.

V. Capànaga, "Interpretación agustiniana del amor. Eros y agapé", Augustinus 18 (1973), pp. 213-278.

G. Combés, La charité d’après s. Augustin, Paris 1932.

Y. Congar, "Aimer Dieu et les hommes par l’amour dont Dieu aime?", RÉAug 28 (1982), pp. 86-99.

S. Cuesta, "La concepción agustiniana del mundo a través del amor", AugMag I, pp. 347-356.

D. Dideberg, Saint Augustin et la première épître de saint Jean. Une théologie de l’agapè, Parigi 1975.

D Dideberg, "Caritas. Prolégomènes à une étude de la théologie augustinienne de la charité", Signum, pp. 369-81.

D. Dideberg, "Amor", AugLex 1, pp. 294-300.

D. Dideberg, "Dilectio", AugLex 2 (1996 ...), pp. 435-453.

A. di Giovanni, La dialettica dell’amore. "Uti - frui" nelle preconfessioni di s. Agostino, Roma 1965.

J. B. Du Roy, "L’expérience de l’amour et l’intelligence de la foi trinitaire selon s. Augustin", RÉAug 2 (1962), pp. 415-445.

K. Flasch, Augustin. Einführung in sein Denken, Stuttgart 1980.

N. Hartmann, "Ordo amoris", Wissenschaft und Weisheit 18 (1955), pp. 1-23. 108-121.

K. Holl, Der Neubau der Sittlichkeit: Gesammelte Aufsätze zur Kirchengeschichte I, Tübingen 1921.

R. Holte, Béatitude et Sagesse. Saint Augustin et le problème de la fin de l’homme dans la philosophie ancienne, Paris and Worcester, Mass. 1962.

M. Huftier, La charité dans l’enseignement de s. Augustin, Paris 1960.

G. Hultgren, Le commandement d’amour chez Augustin: Interprétation philosophique et théologique d’après les écrits de la période 386-400, Paris 1939.

R. Johannesson, Caritas in Augustine and Medieval Theology: The Philosophy and Theology of A. Nygren, London-Amsterdam 1970, pp. 187-202.

R. Lorenz, "Fruitio Dei bei Augustin", ZKG 63 (1950-51), pp. 75-132.

W. Mallard, Language and Love. Introducing Augustine’s Religious Thought through the Confessions Story, University Park 1994.

M.G. Mara, "Amore e amicizia in S. Agostino", Dizionario di spiritualità biblico-patristica 3 (1993), pp. 315-332.

D. Marin, "Charitas", Annali della Facoltà di Lettere e Filosofia 17 (Bari 1974), pp. 159-234.

A. Nygren, Eros und Agape, Gütersloh 1930-1937, (trad. it. Bologna 1971, pp. 453-574).

F. Ohly, Goethes ""Ehrfurchten" - ein "ordo caritatis"", Euphorion 55 (1961), pp. 113-145.

O. O’Donovan, The Problem of Self-Love in St. Augustine, New Haven and London 1980.

O. O’Donovan, ""Usus" and "Fruitio" in Augustine, De Doctrina Christiana I", JThS 33 (1982), pp. 361-97.

O. Perler, Weisheit und Liebe, Olten-Freiburg 1952 (scelta di testi).

O. Schaffner, Christliche Demut. Des hl. Augustinus: Lehre von der humilitas, Würzburg 1959.

A Solignac, "La conception augustinienne de l’amour", BA 14 (1962), pp. 617-22.

A. Teixidor, "De niente s. Augustini circa timorem servilem", Greg 10 (1929), pp. 501-536.

R. Teske, "Love of Neighbor in St. Augustine", Atti 3/III, Congresso internazionale su S. Agostino (Roma, 1987), pp. 81-102.

A. Turrado, "La teologìa de la caridad en Santo Tomas de Villanueva, maestro de espiritualidad agustiniana", CD 171 (1958), pp. 564-598.

T. J. Van Bavel, "Il primato dell’amore in Agostino", in AA.VV., Ripensare Agostino: interiorità e intenzionalità. Atti del IV Seminario internazionale del Centro di Studi Agostiniani di Perugia - cfr. L. Alici - R. Piccolomi - A. Pieretti (a cura di), Studia Ephemeridis Augustinianum 41 (1993), pp. 87-98.

A. Van Der Zeijden, "De liefde tot God volgens S. Augustinus en Sint Bernardus", Cîteaux in de Nederlanden 6 (1955), pp. 179-205. 241-258.

 

3. Amicizia

P. Brown, Agostino d’Ippona (tr. it. Einaudi, Torino 1971).

D. X. Burt, Friendship and Society. An Introduction to Augustine’s Practical Philosophy, Grand Rapids, Michigan, Wm. Eerdmans 1999.

E. Cassidy, Le rôle de l’amitiè dans la quête du bonheur chez S. Augustin, Louvain/Parigi 1994.

G. Folliet, ""Deifican in otio" - Augustin, Epistula 10, 2", in Recherches augustiniennes II (Hommage au R. P. F. Cayré), Paris 1962, pp. 225-236.

G. Folliet, "La correspondance entre Augustin et Nebridius", in AA.Vv., L’opera letteraria di Agostino tra Cassiciacum e Milano - Agostino nelle terre di Ambrogio (1-4 ottobre 1986), ed. Augustinus, Palermo 1987, pp. 194-200.

I. Hadot, "Amicitia", AugLex 1, pp. 287-293.

D. Konstan, "Problems in the History of Christian Friendship", JECS 4,1 (1996), pp. 87-113.

Ilsetraut Hadot, "Amicitia", in AugLex, Basel/Stuttgart, coll. 287-293.

M.G. Mara, "Amore e amicizia in S. Agostino", Dizionario di spiritualità biblico-patristica 3 (1993), pp. 315-332.

J. McEvoy, "Anima una et cor unum: Friendship and Spiritual Unity in Augustine", in Recherches de théologie ancienne et médiévale LIII (1986), pp. 40-91.

M. A. McNamara, L’amicizia in S. Agostino (tr. it., Ancora, Milano 1970).

R. Piccolomini (a cura di), Verso la verità, PBA 13, Città Nuova, Roma 1990.

R. Piccolomini (a cura di), Sant’Agostino. L’amicizia, Roma 1994.

A. Pincherle, Sant’Agostino, Laterza, Bari 1980.

L. F. Pizzolato, "Intenzione e compenetrazione di amicizia e carità in sant’Agostino", in Forma futuri. Studi in onore del Card. Pellegrino, Bottega d’Erasmo, Torino 1975, pp. 856-867.

F.L. Pizzolato, "Agostino e l’essenza dell’amicizia cristiana", in L’idea di amicizia nel mondo antico classico e cristiano, Torino 1993.

M. Schrama, God in de ander. Augustinus over gastvrijheid en vriendschap, Tilburg 1998.

A. Trapè, S. Agostino - L’uomo, il pastore, il mistico, ed. Esperienze, Fossano 1976.

T. Van Bavel, Christians in the Word: An introduction to the Spirituality of St. Augustine, New York 1980.

T. Van Bavel, La Regola di Agostino d’Ippona, ed. Augustinus, Palermo 1986.

L.Vareijen, La Regola di S. Agostino. Studi e ricerche, ed. Augustinus, Palermo 1986.

T. Viñas Romàn, "La verdadera amistad, expressión del carisma monàstico agustiniano", La Ciudad de Dios 191 (1979), pp. 393-426 e 194 (1981), pp. 25-33.

T. Viñas Romàn, La amistad en la vida religiosa: interpretación agustiniana de la vida en comunidad, Madrid 1995.

C. White, Christian Friendship in the Fourth Century, Cambridge University Press 1995.

 

4. Preghiera

AA. VV., "La Preghiera", in USMAI - Atti del VI Convegno nazionale, Roma 1975.

AA. VV., La Preghiera, 2 voll., Milano 1967.

M. Abad, La oración misionera y sus fuentes segùn S. Agustìn, Madrid 1964.

M. F. Berrouard, "Mystère et recherche. Una prière de s. Augustin", VS 128 (1974), pp. 669-686.

A. M. Besnard, "Les grandes lois de la prière. Saint Augustin maître de prière", La Vie Spirituelle 101 (1959), pp. 237-280.

A. -M. Besnard - I. Perret, Saint Augustin: Prier Dieu - les Psaumes, Paris 1964.

F. Brambilla, Necessità della preghiera. La dottrina cattolica alla luce del pensiero di s. Agostino, Roma 1943.

A. Cacciari, S. Agostino: La preghiera, ed. Paoline 1981.

V. Capànaga, Buscando a Dios con San Agustin, in Augustinus, XXVIII, nùmero especial (109-111), Madrid 1983.

F. Cayré, "L’Oraison selon l’esprit de saint Augustin", La Vie Spirituelle 43 (1935) 255-63.

G. Ceriotti, La preghiera dei salmi in S. Agostino, ed. Quadrivium, Genova 1984.

N. Cipriani, La pedagogia della preghiera in S. Agostino, ed. Augustinus, Palermo 1984.

G. P. Coassolo, La preghiera del Signore in S. Agostino, Fossano 1962.

C. Cristiano, La preghiera nei Padri, ed. Studium, Roma 1981.

C. Cristiano, "Il problema della preghiera nei Padri", in E. Ancilli (a cura di), La Preghiera. Bibbia, teologia, esperienze storiche, I, Roma 1988, pp. 181-204; G. G. Pesenti, Il corpo in preghiera, II, pp. 100-126.

J. Delamare, "La prière à l’école de saint Augustin", La Vie Spirituelle 86 (1952), pp. 477-493.

Diz. Enc. di Spir. (DES), a cura di E. Ancilli, voll. 2, ed. Studium, Roma 1975. ???

C. Eichenseer, Das Symbolum Apostolicum beim hl. Augustinus, St. Ottilien-München 1960.

G. Favara, "Chiesa e preghiera in s. Agostino", Palestra del Clero 36 (1957), pp. 454-468, 489-499.

G. Garcia Montaño, "La eficacia de la oración impetratoria segùn S. Agustìn", Augustinus 11 (1966), pp. 239-256.

G. Garcia Montaño, "La eficacia de la oración segùn la doctrina de S. Agustìn", Augustinus 11 (1966), pp. 257-338.

G. Garcia Montaño, "La eficacia de la oración segùn S. Agustìn", Augustinus 11 (1966), pp. 339-355.

G. Garcia Montaño, "La oración y la voluntad salvìfica de Dios segùn S. Agustìn", Augustinus 14 (1969), pp. 295-304.

G. Garcia Montaño, "Doctrina agustiniana de la oración", Augustinus 18 (1973), pp. 279-302.

G. Garcia Montaño, "Cualitades de la oración agustiniana", Augustinus 21 (1976), pp. 279-302.

G. Garcia Montaño, "La oración y sus efectos en la doctrina agustiniana", Augustinus 22 (1977), pp. 151-179.

É. Gilson., Introduzione allo studio di S. Agostino [1983], trad. it. V. Venanzi Ventisette, Marietti, Genova 19892

V. Grossi, La liturgia battesimale in s. Agostino, Roma 1970, in particolare, pp. 55-71 (sui riti della traditio-redditio del Simbolo e del "Pater noster").

V. Grossi - L. Vicario, Tertulliano-Cipriano-Agostino: il Padre nostro, ed. Borla, Roma 1980.

T. A. Hand, Saint Augustine on Prayer, Dublin 1963.

B. Hackett, Preghiera e lavoro in S. Agostino, Quaderno n. "Cor unum", Roma (dattiloscritto).

F. V. Joannes, S. Agostino. L’uomo, il filosofo, il teologo, il mistico, Oscar Mondadori, Milano 1976.

A. Macajone, La preghiera in S. Agostino, Quaderno n. 2 "Cor unum", Roma (dattiloscritto).

M. Magrassi, Bellezza antica e sempre nuova. In preghiera con S. Agostino, ed. La Scala, Bari 1987.

G. Mariani, Agostino guida spirituale, ed. Rogate, Roma 1981.

A. Marini, La celebrazione eucaristica presieduta da S. Agostino, ed. Pavoniana, Brescia 1989.

J. Moffat, "Augustine on the Lord’s Prayer", Expositor 18 (1919), pp. 259-272.

C. Morel, "La vie de prière de saint Augustin d’après sa correspondence", Rev. d’asc. et mystique 23 (1947), pp. 222-258.

C. Morel, Saint Augustin parmi nous, Paris 1954, pp. 57-87; nelle pp. 89-110 segue l’ep. 130 (la lettera di Agostino "a Proba" sulla preghiera).

F. Moriones, Enchiridion theologicum S. Augustini, Madrid 1961.

M. Pellegrino, "Itinerario spirituale", in Collana di spiritualità "Via sapientiae", Fossano (Cuneo) 1964.

M. Pellegrino, La preghiera dei salmi in S. Agostino, ed. Qiqajon, Magnano (VC) 1984.

C. Pera, "La "dotta ignoranza" nel modo della preghiera cristiana secondo S. Agostino", in La preghiera vol II, Ed. Àncora, Milano, pp. 421- 434.

G. G. Pesenti, "Il corpo in preghiera", in E. Ancilli (a cura di), La Preghiera. Bibbia, teologia, esperienze storiche, II, Roma 1988, pp. 100-126.

A. Salvatore, Formosa Veritas, ed. Loffredo, Napoli 1971.

M. Simonetti, "La preghiera nei Padri latini", in La preghiera, vol. II, Ed. Àncora, Milano, pp. 396-406.

O. Tescari, L’Orazione del Signore interpretata da s. Agostino, trad. it. O. Tescari, Torino, 1939.

A. Trapè, "Agostino Aurelio", in Bibliotheca sanctorum, I, Roma 1962, cc. 428-596.

A. Trapè, "Agostino", in AA. VV.: "La mistica", ed. Città Nuova, Roma 1984, pp. 315-360.

A. Trapè, "Introduzione" a S. Agostino "La correzione e la grazia", NBA XX, pp. 101-103.

A. Trapè, "Introduzione" a S. Agostino "La natura e la grazia", NBA XVII/I, pp. 372-373.

A. Trapè, "Introduzione" a S. Agostino "La perfezione della giustizia dell’uomo", NBA XVII/I, pp. 494-495.

A. Trapè, "Introduzione" a S. Agostino "La regola", PBA 11, pp. 157-158.

A. Trapè, "Introduzione", in Agostino d’Ippona (Lettera Apostolica di Giovanni Paolo II), PBA 0, pp. 48-53.

A. Trapè, "Introduzione" a S. Agostino, "Grazia e libertà", NBA XX, Roma 1987, pp. 182-185.

A. Trapè, "Introduzione" a S. Agostino "Le Confessioni", NBA I, Roma 41983, pp. 108-114.

A. Trapè, "Introduzione" a S. Agostino, "Natura e grazia", NBA XVII/1, pp. 174-176.

A. Trapè, "La Lettera 130 di S. Agostino" in Corso di formazione, Roma (dattil. ), pp. 1975-1976.

A. Trapè, Sant’Agostino uomo e maestro di preghiera (testi scelti), Roma 1995.

A. Trapè, S. Agostino, in Patrologia III, Casale Monferrato 1978, p. 430.

A. Trapè, S. Agostino, l’uomo, il pastore, il mistico, Fossano 19895.

A. Trapè, "Introduzione", in S. Agostino, La Preghiera - Lettera a Proba e Commento al Padre Nostro, PBA 22, Roma 1995, pp. 7-50.

A. Trapè, Sant’Agostino: Il maestro interiore (testi scelti, introduzione e commenti a cura di p. Agostino Trapè), ed. "Famiglia cristiana", Milano 1987; ed. Paoline 19882.

C. Vagaggini, "La teologia della lode secondo s. Agostino", in La preghiera nella Bibbia e nella tradizione patristica e monastica, Roma 1964, pp. 399-467.

P. -P. Verbraken, Études critiques sur les sermons authentiques de saint Augustin, Steenbrugis 1976, pp. 66-67.

P. -P. Verbraken, "Les sermons 215 et 56 de saint Augustin "De Symbolo et De oratione dominica"", Rev. Bénédictine 73 (1958), pp. 5-40.

M. Villegas, "La oración en S. Agustìn" , La Ciudad de Dios 175 (1962), pp. 624-639.

M. Vincent, Saint Augustine maître de prire d’après les "Enarrationes in Psalmos", Paris-Beauschesne 1990 (462 pp.).

 

5. Desiderio

M.-F. Berrouard, "Chercher Dieu toujours", Note complémentaire 13, BA 74A (1993), pp. 421-427.

I. Bochet, Saint Augustin et le désir de Dieu, Parigi 1982.

G. Bonner, "Cupiditas", in AugLex 2, pp. 166-172.

G. Bonner, "The Desire for God and the Need for Grace in Augustine’s Theology", Congresso Internazionale su S. Agostino nel XVI. Centenario della Conversione, I, Roma 1987, pp. 203-215.

J. Doignon, "Desiderare, desiderium", in AugLex 2, pp. 306-309.

R. Innes, " Integrating the Self through the Desire of God ", Augustinian Studies 28 (1997), pp. 67-109.

G. J.P. O’Daly, "Appetitus", in AugLex, pp. 1420-423.

F. Van Fleteren and J. Schnaubelt (ed.), "Augustine and Mysticism", in Augustine: Mystic and Mystagogue, New York 1994, pp. 113-157.

 

6. Esegesi

D. De Bruyne, "L’Itala de saint Augustin", Revue Bénédictine (luglio 1913), pp. 294-314.

L. De Mondadon, "Bible et Église dans l’apologétique de saint Augustin", Recherches des sciences religieuses (nov-dic 1908), pp. 546-569.

E. Dorsch, "St. Augustinus und Hieronymus liber die Wahrheit der biblischen Geschichte", Zeitschrift für katholische Theologie (1911), pp. 421-448.

U. Duchrow, Sprachverständnis und biblisches Hörer bei Augustin, Tübingen 1965.

E. Malfatti, "Una controversia tra s. Agostino e s. Girolamo", La Scuola Cattolica (1921), pp. 321-338 e 402-426.

G. Morin, "Discours de saint Augustin pour l’ordination d’un évêque", Revue Bénédictine (ott. 1913), pp. 393-412.

B. Prete, "I principi esegetici in S. Agostino", Sapientia 6 (1955), pp. 552-594.

G. Ripanti, Agostino teorico dell’interpretazione, Brescia 1980.

J. Rivière, "Tendicula crucis", Revue des sciences religieuses (1922), pp. 316-318.

P. Rollero, La Expositio evang. secundum Lucam di Ambrogio come fonte della esegesi agostiniana, Torino 1958.

K. Romeis, "Augustins Bibelstudium und Stellung zur Bibellesung", Theologie und Glaube (1911), 800-811.

G. Smuss, Schriftgebrauch, Schriftauslegung und Schriftbeweis bei Augustin, Tübingen 1959.

A. Solignac, "Exégèse et Métaphysique, Gen. 1, 1-3 chez saint Augustin", in AA.VV., In Principio ... Paris 1973, pp. 153-171.

F. Talon, "Saint Augustin a-t-il réellement enseigné la pluralité des sens littéraux dans l’Écriture?", Recherches des sciences religieuses (gen. 1921), pp. 1-28.

H. J. Vogels, St. Augustinus Schrift de Consensu Evangelistarum, unter vornehmlicher Berücksichtigung ihrer harmonistischen Anschauungen. Einebiblisch-patristiche Studie, (Biblische Studien, XIII, 5), Freiburg i. Br. 1914.

 

7. Spiritualità

AA. VV., Augustinian Spirituality and the Charism of the Augustinians, ed. by J. E. Rotelle, Villanova, PA, Augustinian Press 1995.

N. Cachia, The Image of the Good Shepherd as a Source for the Spirituality of the Ministerial Priesthood, Roma 1997.

M. T. Clark, Augustine of Hippo. Classics of Western Spirituality, Ramsey, N.J., Paulist Press 1984.

R.W. Dyson, The Pilgrim City. Social and Political Ideas in the Writings of St. Augustine of Hippo, Woodbridge 2001.

G. Madec, La patrie et la voie. Le Christ dans la vie et la pensée de saint Augustin, Parigi, Études Augustiniennes, 1989.

L. Marìn de San Martìn, "La espiritualidad agustiniana", Revista Agustinina 35 (1994), pp. 925-959.

M. Neusch, Initiation à saint Augustin, maître spirituel, Parigi 1996.

B. Rano, Augustinian Origins, Charism and Spirituality, Villanova, PA, Augustinian Press 1994.

A. Solignac, "Homme intérieur", Dictionnaire de Spiritualité, vol. 7,1 (1969), pp. 655-58.

F. J. Thonnard, Traité de la vie spirituelle a l’école de saint Augustin, Parigi, Desclée 1952.

A. Zumkeller, Augustine’s Ideal of the Religious Life, (trans.) E. Colledge, New York, Fordham University Press 1986.

 

8. Mistica

A. Becker, De l’instinct du bonheur à l’extase de la béatitude, Paris 1967.

P. Blanchard, "Connaissance religieuse et connaissance mystique chez st. Augustine dans les "Confessions"", RÉAug 2 (1962), pp. 311-330.

C. Butler, Western Mysticism, London 1951.

F. Cayre, La contemplation augustiniene: Principes de Spiritualité et de Théologie, Paris l954.

F. Cayré, "Mystique et sagesse dans les "Confessions" de S. Augustin", Recherches des sciences religieuses 39 (1951), pp. 443-460.

F. Cayré, "Notion de la mystique d’après les grands traités de s. Augustin", in AugMag I, pp. 609-622.

F. Cayré, La meditazione in S. Agostino, (trad. dal francese) Urbania, Pesaro 1978.

L. Cilleruelo, "Deum videre en san Augustìn", Salmanticensis 12 (1965), pp. 3-31.

P. Courcelle, "La première expérience augustinienne de l’extase", in AugMag I, pp. 53-57.

G. Della Volpe, La mistica da Plotino a S. Agostino e la sua scuola, Messina 1950.

A. Gardell, La structure de l’âme et l’expérience mystique, Paris 19272.

A. Grilli, ll problema della vita contemplativa nel mondo greco-romano, Milano 1953.

E. Hendrikx, "Augustinus: Verhältnis zur Mystik", in Scientia augustiniana. Festschrift A. Zumkeller, Würzburg 1975, pp. 107-111.

E. Hendrikx, Aug. Verhältnis zur Mystik, Würzburg 1936.

A. Mandouze, "Où en est la question de la mystique augustinienne?", in AugMag III, pp. 163-168.

J. Marechal, "La vision de Dieu au sommet de la contemplation selon s. Agustin", Nouvelle Revue théologique 57 (1930), pp. 81-109.

H. Meyer, "War Augustinus Intellectualist oder Mystiker?", in AugMag II, pp. 429-437.

P. Muñoz Vega, "Los problemas de la experiencia mìstica a la luz del pensamiento agustiniano", in AugMag I, pp. 603-607.

M. Olphe-Galliard, "Contemplation augustinienne", in Dictionnaire de Spiritualité, II, Paris 1952, pp. 1911-1921.

E. I. Watkin, The Mysticism of St. Augustine, New York 1957.

 

9. Ascetica

P. F. Beatrice, Tradux peccati: alle fonti della dottrina agostiniana del peccato originale, Vita e pensiero, Milano 1978.

K. E. Børresen, Subordination and Equivalence: The Nature and Role of Woman in Augustine and Thomas Aquinas, tr. C. H. Talbot, University Press of America, Washington D.C. 1981.

P. Brown, "Sexuality and Society in the Fifth Century A.D.: Augustine and Julian of Eclanum", in Tria Corda: Scritti in onore di Arnaldo Momigliano, ed. E. Gabba, Edizioni New Press, Como 1983.

P. Brown, "Augustine and Sexuality", in Colloquy 46 (May 22, 1983), The Center for Hermeneutical Studies in Hellenistic and Modern Culture, Berkeley 1983.

H. Chadwick, "The Ascetic Ideal in the History of the Church", Studies of Church History 22 (1985), pp. 1-23.

E. A. Clark, ""Adam’s Only Companion": Augustine and the Early Christian Debate on Marriage", RechAug 21 (1986), pp. 139-162.

E. A. Clark, "Vitiated Seeds and Holy Vessels: Augustine’s Manichean Past", in Images of the Feminine in Gnosticism, ed. K. L. King, Fortress Press, Philadelphia 1988. Also in Clark, Ascetic Piety and Women’s Faith: Essays on Late Ancient Christianity, Edwin Mellen Press, Lewiston, N.Y. 1986.

G. Lawless, Augustine of Hippo and His Monastic Rule, Clarendon Press, Oxford 1987.

M. Müller, Die Lehre des hl. Augustinus von der Paradiesesehe und ihre Auswirkung in der Sexualethik des 12. und 13. Jahrhunderts bis Thomas von Aquin, Pustet, Regensburg 1954.

Yves de Montcheuil, "La Polémique de Saint Augustin contre Julien d’Eclane d’après l’Opus Imperfectum", RSR 44 (1956), pp. 193-218.

F. Refoulé, "Julien d’Eclane, théologien et philosophe", RSR 52 (1964), pp. 42-84; 233-247.

E. Schmitt, Le mariage chrétien dans l’oeuvre de Saint Augustin. Une théologie baptismale de la vie conjugale, Études Augustiniennes, Parigi 1983.

L. Verheijen, "La Règle de saint Augustin: L’état actuel des questions (début 1975)", Augustiniana 35 (1985).

L. Verheijen, Nouvelle Approche de la Règle de saint Augustin, vols. 1 and 2, Abbaye de Bellefontaine, Bégrolles-en-Mauges 1980.

A. Zumkeller, Augustine’s Ideal of the Religious Life, Fordham University Press, New York 1986 (German original 1968).

 

10. Contemplazione e azione

R. Arnou, "Le thème néoplatonicien de la contemplation créatrice chez Origène et chez saint Augustin", Gregorianum 13 (1932), pp. 124-36.

H. U. von Balthasar, "Aktion und Kontemplation", Geist und Leben 21 (1948), pp. 361-70.

C. Butler, Western Mysticism: The Teaching of Sts. Augustine, Gregory, and Bernard on Contemplation and the Contemplative Life, London, Dutton 19272.

T. Camelot, "Action et contemplation dans la tradition chrétienne", La Vie Spirituelle 78 (1948), pp. 272-301.

F. Cayré, La contemplation augustinienne: Principes de spiritualite et de theologie, Desclée, De Brouwer, Parigi 19542.

G. Constable, Three Studies in Medieval Religious and Social Thought, Cambridge University Press, Cambridge 1995.

E. del S. Corazón, "Oración y contemplación en la teologia espiritual de S. Agustìn", Revista de espiritualidad 14 (1955), pp. 205-226.

G. Folliet, ""Deificari in oti": Augustin, Epistula 10,2", RechAug 2 (Parigi 1962), pp. 225-36.

É. Gilson, The Christian Philosophy of Saint Augustine, trans. L. E. M. Lynch, Random House, New York 1960.

Ephrem Hendrikx, Augustinus Verhältnis zur Mystik, Augustinus-Verlag, Würzburg 1936.

R. Holte, Béatitude et Sagesse. Saint Augustin et le problème de la fin de l’homme dans la philosophie ancienne, Études augustiniennes, Parigi 1962.

A. M. La Bonnardière, "Marthe et Marie, figures de l’Eglise d’après St. Augustin", La Vie spirituelle 86 (1952), pp. 404-27.

A.-M. La Bonnardière, "Les deux vies. Marthe et Marie (Luc 10,38,42)", in Saint Augustin et la Bible, Études augustiniennes, Parigi 1986, pp. 411-25.

G. F. D. Locher, "Martha en Maria in de prediking van Augustinus", Nederlands Archief voor Kerkgeschiedenis 46 (1964), pp. 65-86.

J. Maréchal, "La vision de Dieu au sommet de la contemplation d’après saint Augustin", NRTh 62 (1930), pp. 89-109, 191-204.

R. J. O’Connell, "Action and Contemplation", in Markus (1972), pp. 38-58.

C. Sanlorenzo, "Le figure di Marta e Maria in s. Agostino", (diss.) Università di Torino 1961.

A. Zumkeller, O.S.A., Augustine’s Ideal of the Religious Life, trans. Edmund Colledge, O.S.A., Fordham University Press, New York 1986.

 

 

DOTTRINE POLITICHE E SOCIALI

H.-X. Arquillière, L’augustinisme politique. Essai sur la formation des théories politiques du moyen âge, Paris 1934.

H.-X. Arquillière, Observations sur l’augustinisme politique, in Mélanges augustiniens, Paris 1931, pp. 227-242.

G. Barbero, Il pensiero politico cristiano: I. Dai vangeli a Pelagio (II. S. Agostino), Torino 1965.

T. D. Barnes, "Religion and Society in the Age of Theodosius", in Grace, Politics, and Desire: Essays on Augustine, ed. H. Meynell, University of Calgary Press 1990, pp. 157-74.

F. Bliemetzrieder, "Über S. Augustins Schrift de Civitate Dei", Theologische Quartalschrift 1 (1913), pp. 101-119.

V. J. Bourke, "The Political Philosophy of St. Augustine", in Proceedings of the VIIth. Annual Meeting of the American Catholic Association, St. Louis, Missouri 1931, pp. 45-55.

P. Brezzi, "Le dottrine politiche dell’età patristica", in Antologia filosofica (cap. III: S. Agostino), Milano 1949, pp. 57-70; Napoli 1950.

A. Brucculeri, Il pensiero sociale di S. Agostino, Roma 1945.

J. P. Burns, "Augustine’s Role in the Imperial Action against Pelagius", JThS, n.s. 30 (1979), pp. 67-83.

H. Chadwick, "The Role of the Christian Bishop in Ancient Society", in Colloquy 35, Center for Hermeneutical Studies, Graduate Theological Union, Berkeley 1980.

V. Chavelot, "La dottrina dello Stato secondo S. Agostino", La Scuola Cattolica (sett. 1922), pp. 161-185.

G. Combès, La doctrine politique de saint Augustin, Paris 1927.

S. Cotta, La città politica di s. Agostino, Milano 1960.

G. Crifó, "A proposito di "episcopalis audientia"", in Institutions, société et vie politique dans l’empire romain au IV siècle après Jésus-Christ (Collections de l’EFR 159), École française de Rome 1992, pp. 397-410.

F. Decret, Le christianisme en afrique du nord ancienne, Éditions du Seuil, Parigi 1996, pp. 135-89.

H. A. Deane, The Political and Social Ideas of St. Augustine, New York 1963; London 1963.

H. J. Diesner, Studien zur Gesellschaftslehre und sozialen Haltung Augustins, Halle-Saale 1954.

R. J. Dodaro e E. M. Atkins, (ed.), Augustine: Select Letters and Sermons, Cambridge University Press 1999.

A. Ducloux, Ad ecclesiam confugere: naissance du droit d’asile dans les églises, De Boccard, Parigi 1994.

L. Dubief, Essai sur les idées politiques de saint Augustin, Moulins 1859.

D. Duijnstee, St. Aurelius Augustinus over Kerk en Staat, Tilburg 1930.

K. Eckstädt, Augustins Anschauung vom Staat, (diss.) Kirchain N.-L. 1912.

A. A. T. Ehrhardt, Politische Metaphysik von Solon bis Augustin, Tübingen 1969.

A. Ferraiolo D’Orla, Il pensiero politico di s. Agostino e s. Tommaso, Sant’Agata, Puglie 1950.

J. N. Figgis, The Political Aspects of St. Augustine’s City of God, London 1921.

C. Fleury, "Politique chrétienne tirée d’Augustin", in Opuscules (Nîmes 1730) III.

E. Fortin, "The Political Thought of St. Augustine", in History of Political Philosophy, ed. L. Strauss e J. Cropsey, University of Chicago Press 19873, pp. 176-205.

E. L. Fortin, Political Idealism and Christianity in the Thought of St. Augustine, Villanova 1972.

H. Fuchs, Augustin und der antike Friedensgedanke, Berlin 1926.

P. Galeani, Provvidenza e beni temporali secondo s. Agostino, Roma 1952.

G. Garilli, Aspetti della filosofia giuridica, politica e sociale di s. Agostino, Milano 1957.

J. Gaudemet, L’Église dans l’empire romain (IVe-Ve siècles), Sirey, Parigi 1958 (rev. ed. 1989).

V. Giorgianni, Il concetto del diritto e dello Stato in s. Agostino, Padova 1951.

L. De Giovanni, Chiesa e stato nel Codice teodosiano. Saggio sul libro XVI, Tempi Moderni, Napoli 1980.

T. I. Haitjema, Augustinus Wetenschapsidee. Bijdrage tot de Kennis van de opkomst der idee eener christelijke wetenschap in de antike wereld, (diss.) Utrecht 1917.

E. Herrmann, Ecclesia in re publica. Die Entwicklung der Kirche von pseudo-staatlicher zu staatlich inkorporierter Existenz, Peter Lang, Frankfurt 1980.

E. Humphreys, Politics and Religion in the Days of Augustine, (diss.) Columbia University 1927.

D. Ibeas, Problemas sociales. Estudios de sociologìa agustiniana, Madrid 1958.

F. Jacques, "Le défenseur de cité d’après la Lettre 22* de saint Augustin", RÉAug 32 (1986), pp. 56-73.

H. König, Das organische Denken Augustins an seiner Lehre von den natürlichen menschlichen Gemeinschaften und an seiner Geschichtsbetractung, München 1966.

J. Martin, La doctrine sociale de saint Augustin. Études et documents, Paris 1912.

K. Mirbt, Die Stellung Augustins in der Publizistik der Gregorianischen kirchenstreits, Leipzig 1888.

F. Offergelt, Die Staatslehre des hl. Augustinus nach seinen sämtlichen Werken, Bonn 1914.

U. Padovani, "La Città di Dio di S. Agostino: teologia e non filosofia della storia", in S. Agostino (pubblicazione commemorativa nel XV centenario della sua morte), Milano 1931.

H. Rahner, Chiesa e struttura politica nel cristianesimo primitivo, Milano 1970.

H. Reuter, Augustinische Studien, Gotha 1887.

O. Schilling, Die Staats-und Soziallehre des hl. Augustinus, Freiburg i. Br. 1910.

H. Scholtz, Glaube und Unglaube in der Weltgeschichte. Ein Kommentar zu Augustins "De Civitate Dei". Mit einem Exkurz: Fruitio Dei. Ein Beitrag zur Geschichte der Theologie und der Mystik, Leipzig 1911.

B. Seidel, Die Lehre vom Staat beim hl. Augustinus (Kirchengeschichtliche Abhandl., IX), Breslau 1909.

E. G. Sihler, From Augustus to Augustine. Essays and Studies dealing with the Contact and Conflict of Classic Paganism and Christianity, Cambridge 1924; anche in Revue des sciences philosophiques et théologiques (1924), pp. 224-225.

P. V. Sokolowski, Der heilige Augustin und die christliche Zivilisation, Hall 1927.

R. Stanka, Die politische Philosophie des Altertums, Wien-Köln 1951.

V. Stegemann, Augustins Gottesstaat, Tübingen 1923.

E. TeSelle, "The Civic Vision in Augustine’s City of God", Thought 62 (1987), pp. 268-280.

F. Thomas, S. Augustin. La Cité de Dieu. Étude historique et apologétique, (diss.) Montauban 1886.

K. Thraede, "Gottestaat (Civitas Dei)", RACh, v. 12 (1983), pp. 58-81.

A. Trapè - R. Russel - S. Cotta, La Città di Dio: Introduzione, Roma 1978; sulla politica, a cura di S. Cotta, alle pp. CXXXI-CLII.

A. S. Truyol, El derecho y el Estado en s. Agustìn, Madrid 1944.

T. J. van Bavel, "Keuze voor de armen bij Augustinus", Collationes 21 (1991), pp. 73-88.

G. Vismara, La giurisdizione civile dei vescovi (secoli I-IX), Dott. A. Giuffrè, Milan 1995.

V. Venanzi, Bibliografia sul De Civitate Dei, in La Città di Dio I, Roma 1978, pp. CLII-CLXXXIII.

 

1. Filosofia della storia

AA. VV., Provvidenza e storia in S. Agostino, Pavia 1974.

S. Alberighi, Il problema della storia in S. Agostino e G.B. Vico, Forlì 1962.

L. Alici, "Fede e storia nel De Civitate Dei: la civitas peregrina", Jornadas Agustinianas (Valladolid 1988), pp. 331-345 .

M. Alvarez Gumez, "S. Agustìn y Hegel : providencia y razón en el gobierno de la historia", La Ciudad de Dios 184 (1971), pp. 394-408 .

G. Amari, Il concetto di storia in s. Agostino, Roma 1951.

H.U. Von Balthasar, Das Ganze im Fragment. Aspekte der Geschichtstheologie, Einsiedeln 1963 .

H. U. Von Balthasar, De l’intégration. Aspects d’une théologie de l’histoire, Bruges-Paris 1970.

H. U. Von Balthasar, Teologia della storia, Brescia 1969.

I. Bochet, "Introduction" à la Cité de Dieu, Parigi, BA, 1993, pp. 9-58.

P. Brezzi, Analisi e interpretazione del De civitate Dei di s. Agostino, Tolentino 1960.

P. Brezzi, "Il carattere e il significato della storia nel pensiero di s. Agostino", in Augustiniana (Napoli 1955), pp. 159-173.

E. Castelli, I presupposti di una teologia della storia, Milano 1952.

J. Chaix-Ruy, Saint Augustin. Temps et histoire, Paris 1956.

P. Chiocchetra, Teologia della storia. Saggi di sintesi patristiche, Roma 1953.

É. Gilson, La città di Dio e i suoi problemi, Milano 1959.

G. Gallo-Cataldo, La filosofia della storia nel "De civitate Dei" di s. Agostino, Bari 1950.

É. Gilson, Les métamorphoses de la "Cité de Dieu", Paris-Louvain 1952.

J. Guitton, L’actualité de S. Augustin, Grasset, Parigi 1955.

J. C. Guy, Unité et structure logique de la cité de Dieu, Paris 1961.

T. Haecker, Der Christ und die Geschichte, Kösel 1949.

G. L. Keyes, Christian Faith and Interpretation of History, Lincoln 1966.

O. Lechner, Idee und Zeit in der Metaphysik Augustins, München 1964.

G. Lettieri, Il senso della storia in Agostino d’Ippona. Il ‘saeculum’ e la gloria nel De Civitate Dei, Roma 1988.

K. Löwith, Significato e fine della storia, Milano 1972.

W. Von Löwenich, Augustinus und das christliche Geschichtsdenken, Gütersloh 1947.

R. A. Markus, Saeculum: History and Society in the neo, of St. Augustine, Cambridge 1970.

H.-I. Marrou, L’ambivalence du temps de l’histoire chez s. Augustin, Paris 1950.

H.-I. Marrou, Théologie de l’Histoire, Paris 1968.

R. L. Milburn, Early Christian Interpretation of History, London 1954.

C. Muller, Geschichtsbewusstsein bei Augustinus. Ontologische, anthropologische und universalgeschichtlich-heilsgeschichtliche Elemente einer augustinischen Geschichtstheorie, Würzburg 1993 .

A. Niemann, Augustins Geschichtsphilosophie (1895).

U. A. Padovani, Filosofia e Teologia della storia, Brescia 1953.

G. Ruotolo, La filosofia della storia e la Città di Dio, Roma 19502.

M. F. Sciacca, Interpretazione del concetto di storia di s. Agostino, Tolentino 1960.

G. S. Seyrich, Die Geschichtsphilosophie Augustins nach seiner Schrift "De civitate Dei", (diss.) Chemnitz 1891.

E. Stakemeier, "Civitas Dei". Die Geschichtstheologie des hl. Augustins als Apologie der Kirche, Paderborn 1955.

A. Trape’, "La teologia della storia nel De Civitate Dei di S. Agostino", Atti del I° Convegno sul pensiero Agostiniano, Palermo 1983, pp. 1-5.

A. Vecchi, Introduzione al "De civitate Dei", Roma 1957.

A. Wachtel, Beiträge zur Geschichtstheologie des Aurelius Augustinus, Bonn 1960.

W. Ziegenfuss, Augustinus: Christliche Transzendenz in Gesellschaft und Geschichte, Berlin 1949.

 

2. Diritto di proprietà

F. Campo Del Pozo, Filosofìa del derecho segùn san Agustìn, Valladolid 1966.

J. Denmer, Ius caritatis. Zur christologischen Grundlegung des Augustins Naturrechtsiehre, Roma 1961.

T. Fortin, Le droit de propriété dans saint Augustin, Caen 1906.

R. Melu, Il concetto di autorità negli scritti di S. Agostino, Lecce 1948.

B. Roland-Gosselin, "La propriété", in La morale de saint Augustin, III.6, pp. 168-218.

T. Serra, El derecho y el Estado en san Agustìn, Madrid 1944.

E. Soto, Lineamenta juris criminalis in doctrina Sancti Augustini, Roma 1972.

3. Lavoro

H. Weinand, Antike und moderne Gedanken über die Arbeit, dargestellt am Problem derArbeit beim hl. Augustin, München-Gladbach 1911.

 

4. Legittimità della guerra

J. Bourgeot, Augustins Philosophie des Friedens und des Krieges, Leipzig 1926.

G. Combés, "La guerre", in La doctrine politique de saint Augustin, pp. 255-299.

A. Focherini, La dottrina del diritto della guerra da s. Agostino a Baltazar d’Ayala, Modena 1911.

Y. de La Brière, "La conception de la paix et de la guerre chez saint Augustin", in Mélanges augustiniens (Paris 1931), pp. 227-242.

P. Monceaux, "Saint Augustin et la guerre", in L’Église et k droit de la guerre, Paris 19162.

R. Régout, La doctrine de la guerre juste de st. Augustin à nos jours, Paris 1935.

F. E. Tourscher, War and Peace in St. Augustine’s De civ. Dei, Washington 1934.

 

5. Il problema della tolleranza

P. Bayle, Dictionnaire historique et critique, Paris 1697, 4 voll.

A. Bouvet, Saint Augustin et la répression de l’erreur religieuse, Macon 1918.

J. H. Baxter, "The Martyrs of Madaura A.D. 180", JThS (ott. 1924), pp. 21-37.

M. T. Clark, Augustine: Philosopher of Freedom, New York-Paris 1958; San Agustìn: Filósofo de la libertad (trad. di J. Oroz Reta), Madrid 1961.

G. Combès, "La question donatiste", in La doctrine politique de saint Augustin, 352-409.

L. Duchesne, "Le dossier du Donatisme", in Mélanges d’archéologie et d’histoire de l’Ecole française de Rome X (Paris 1890), pp. 589-650.

A. Dugr, "La tolérance du vice d’après saint Augustin et saint Thomas", Gregorianum (sett. 1925), pp. 442-456.

De Harlay, Conformité de la conduite de l’Église de France pour ramener les Protestants, avec celle de l’Église d’Afrique pour ramener les Donatistes, Paris 1686.

P. Monceaux, "Saint Augustin et le Donatisme", in Histoire littéraire de l’Afrique chrétienne VII, Paris 1923.

F. Martroy, La répression du Donatisme, Paris 1912.

F. Martroy, "Une tentative de révolution en Afrique: Donatistes et Circoncellions", Revue des questions historiques (1° ott. 1904 e 1° genn. 1905).

W. B. O’ Dowd, "The Development of St. Augustine’s Opinions on Religious Toleration", The Irish Theological Quarterly (ott. 1919), pp. 337-348.

Saint-René Taillandier, "Saint Augustin et la liberté de conscience", Revue des Deux Mondes (15 luglio 1862).

 

6. Disciplina

G. Bardy, "Le devoir de la correction fraternelle", BA 33 (Parigi 1959), pp. 769-70.

M.-F. Berrouard, "Le devoir de la correction", BA 71 (Parigi 1969), pp. 912-14.

A. Clerici, La correzione fraterna in S. Agostino, Edizioni "Augustinus", Palermo 1989.

G. Keating, The Moral Problems of Fraternal, Paternal and Judicial Correction according to Saint Augustine, (diss.) Pont. Univ. Gregoriana, Roma 1958.

A.-M. La Bonnardière, "Pénitence et réconciliation des Pénitents d’après s. Augustin", RÉAug 13 (1967), pp. 31-53, 249-83, e RÉAug 14 (1968), pp. 181-204.

A.-M. La Bonnardière, Biblia Augustiniana (A.T.:Le livre des Proverbes), Parigi 1975, pp. 101-23.

G. Lafont, "Fraternal Correction in the Augustinian Community: A Confrontation between the Praeceptum IV,6,9 and Matthew 18:15-17", Word and Spirit 9 (1987), pp. 87-91.

E. Lamirande, "Correptio", BA 32 (Parigi 1965), pp. 722-23.

E. Lamirande, "Tolérer les pécheurs", BA 32 (Parigi 1965), pp. 694-96.

J. Pegon, "‘Correptiones’ et péchés moindres", BA 8 (1982), pp. 505-7.

B. Quinot, "Saint Augustin et le recours au bras séculier", BA 30 (1967), pp. 799-803.

Hyeong-U Simon Ri, La correzione e la penalità dei colpevoli nelle regole latine prebenedettine e nella regola di S. Benedetto, St. Ottilien 1984.

R. J. Teske, "A Decisive Admonition for St. Augustine?", AugStud 19 (1988), pp. 85-92.

F.-J. Thonnard, "La charge pastorale de l’évêque selon saint Augustin", BA 22 (1975), pp. 822-23.

L. J. Van der Lof, "La ‘correptio secreta’ chez saint Augustin. Deux questions préliminaires", Augustinus 12 (1967), pp. 449-472.

L. Verheijen, "Eléments d’un commentaire de la Règle de saint Augustin II: Emendatorius, terme augustinien", Augustiniana 21 (1971), pp. 17-23.

L. Verheijen, "Eléments d’un Commentaire de la Règle de s. Augustin, IV L’expulsion ‘de numero pauperum quos pascit ecclesia’ dans le Contra Epistulam Parmeniani III,2 (16)", Augustiniana 22 (1972), pp. 5-34.

H. Vorgrimler, Busse und Krankensalbung, Freiburg 1978.

 

7. Donna

J.C. Bauerschmidt, Sexual Difference and the Relation of the Sexes in the Theology of Saint Augustine, Oxford University Press 1994.

G. Bonner, "Augustine’s Attitude to Women and "Amicitia"", in Homo Spiritualis: Festgabe für Luc Verheijen OSA zu seinem 70. Geburtstag, ed. C. Mayer, Würzburg: Augustinus-Verlag 1987, pp. 259-75.

K.E. Børresen, Subordination and Equivalence. The Nature and Role of Woman in Augustine and Thomas Aquinas. Text and citations translated from the revised French original by Ch. H. Talbot, Washington 19952; trad. it. Natura e ruolo della donna in Agostino e Tommmaso d’Aquino, Assisi 1979.

K. E. Børresen, "In Defence of Augustine: How Feminine Is Homo?", Augustiniana (1990), pp. 411-28.

E. A. Clark, Women in the Early Church, Message of the Fathers of the Church 13, Michael Glazier, Wilmington, Del. 1983.

E. Clark and H. Richardson, Women and Religion: A Feminist Sourcebook of Christian Thought, Harper & Row, New York 1977.

E.A.Clark, St. Augustine on Marriage and Sexuality, Washington 1996.

M. Daly, The Church and the Second Sex, Harper & Row, New York 1968.

G. Lawless, Augustine of Hippo and His Monastic Rule, Clarendon Press, Oxford 1987.

R. J. McGowan, "Augustine’s Spiritual Equality: The Allegory of Man and Woman with Regard to Imago Dei", RÉAug 33 (1987), pp. 255-64.

M. R. Miles, Augustine on the Body (AAR Dissertation Series 31), Scholars Press, Missoula 1979.

M. R. Miles, Carnal Knowing: Female Nakedness and Religious Meaning in the Christian West, Beacon Press, Boston 1989.

M. R. Miles, Desire and Delight: A New Reading of Augustine’s "Confessions", Crossroad, New York 1992.

E. Pagels, Adam, Eve, and the Serpent, Vintage, New York 1988.

K. Power, Veiled Desire: Augustine’s Writing on Women, London 1995; New York 1996.

R. R. Ruether, Sexism and God-Talk: Toward a Feminist Theology, Beacon Press, Boston 1983.

S. Soennecken, "Misogynie oder Philogynie? Philologisch-theologische Untersuchungen zum Wortfeld ‘Frau’ bei Augustinus: Kontexte", Neue Beiträge zur Historischen und Systematischen Theologie 13 (Frankfurt/Berlin/Parigi 1993).

J. A. Truax, "Augustine of Hippo: Defender of Women’s Equality?", Journal of Medieval History 16 (1990), pp. 279-99.

T. J. van Bavel, "Augustine’s View on Women", Augustiniana 39 (1989), pp. 5-53.

T. J. van Bavel, "Woman as the Image of God in Augustine’s De Trinitate XII", Signum, pp. 267-88.

L. Verheijen, (ed.), La Règle de Saint Augustine I. Tradition Manuscrite (II. Recherches Historiques), Études Augustiniennes, Parigi 1967.

F. E. Weaver and J. Laporte, "Augustine and Women: Relationships and Teachings", AugStud 12 (1981), pp. 115-31.

A. Zumkeller, Augustine’s "Rule": A Commentary, (ed.) J. E. Rotelle, (trans.) M. J. O’Connell, Augustinian Press, Villanova 1987.

 

 

 

 

INFLUSSO DELLA DOTTRINA AGOSTINIANA

H. X. Arquillière, L'Augustinisme politique, Paris 19562.

Th. A. Audet, "Une source augustinienne de l'argument de saint Anselme", in AA.VV., É. Gilson: philosophe de la chrétienté, Paris 1949, pp. 105-142.

S. Belmond, "À l'école de saint Augustin", Études Franciscaines (1914-1921), pp. 7-25. 145-173.

E. Bernheim, "Politische Begriffe des Mittelalters im Lichte der Anschauungen Augustins", Deutsche Zeitschrift für Geschichtswissenschaft (1896), pp. 1-23.

L.M. Billia, L'esilio di sant'Agostino, Torino 1899 (ed. rifusa e aumentata: Torino 1912).

L. Blanchet, Les antécédents historiques du je pense donc je suis, Paris 1920.

M. Blondel, Dialogues avec les philosophes: Descartes, Spinoza, Malebranche, Pascal, saint Augustin, Paris 1966.

R. Carton, Le christianisme et l'augustinisme de Boèce, in Mélanges augustiniens, Paris 1931, pp. 243-339.

F. Cavallera, "Saint Augustin et le Livre des Sentences", Archives de Philosophie 7, 2 (1930), pp. 186-199.

A. Cicchetti, L 'agostinismo nel pensiero di s. Anselmo di Aosta, Roma 1951.

P. Chiocchini, L'agostinismo della Divina Commedia, Firenze 1952.

G. Combès, L'influence de la doctrine politique de saint Augustin, in La doctrine politique de saint Augustin, Paris 1927, pp. 411-470.

L. Felici, Preludi in s. Agostino della teoria rosminiana del sentimento, Domodossola 1951.

H. Frick, Ghazâlis Selbstbiographie. Ein Vergleich, mit Augustins Konfessionen, Leipzig 1919.

J. Geyser, Augustin und die phänomenologische Religionsphilosophie der Gegenwart, Münster i.W. 1923.

P. Gilardi, Un riflesso dell'anima di S. Agostino in Boezio, Dante e Petrarca, Pavia 1913.

É. Gilson, Études sur le role de la pensée médiévale dans la formation du système cartésien, Paris 1930.

É. Gilson, "Pourquoi saint Thomas a critiqué saint Augustin", Archives d'histoire doctrinale et littéraire du moyen âge 1 (1926-1927), pp. 5-127.

M. Grabmann, Dergöttliche Grìnd menschlicher Warheitserkenntnis nach Augustinus und Thomas von Aquin. Forschungen über die augustinische Illuminationstheorie und ihre Beurteilung durch den hl. Thomas von Aquin (Veröffentlichungen der Albertus-Magnus-Akademie zu Köln, 1, 4), Köln 1924.

A. Guzzo, Agostino e Tommaso, Torino 1958.

G. Hardy, Le "De civitate Dei" - source principale du "Discours sur l'histoire universelle", Paris 1913.

J. Hessen, Augustinische und thomistische Erkenntnislehre, Paderborn 1921.

J. Hessen, "Malebranches Verhältnis zu Augustin", Philos. Jahrbuch 33 (1920), pp. 53-62.

K. Jaspers, Plato, Augustin, Kant, München 1961.

A. Korn, De san Agustìn a Bergson, Buenos Aires 1959.

É. Gilson, Lo spirito della filosofia medievale, Brescia 1964.

W. Kahl, Die Lehre vom Primat des Willens bei Augustinus, Duns Scotus und Descartes, Strassburg 1886.

G. Leff, Medieval Thought from St. Augustine to Ockham, Harmonds 1958.

U. Mariani, Chiesa e stato nei teologi agostiniani del secolo XIV, Roma 1957.

U. Mariani, Le teorie politiche di s. Agostino e il loro influsso sulla scuola agostiniana del sec. XIV, Firenze 1933.

H.-I. Marrou, Saint Augustin et l'Augustinisme, Paris 1969.

A. Masnovo, S. Agostino e s. Tommaso: concordanze e sviluppi, Milano 19502.

Melzer, Augustini et Cartesii placita de mentis humanae sui cognitione, 1860.

A. Mitterer, Die Entwicklungslehre Augustins, nach ihm, Thomas und Heute, Wien-Freiburg 1956.

G. Milone, "Come la filosofia di s. Tommaso da quella di s. Agostino per essere differentissima non è discorde", Giornale degli Arcadi 34 (1862), pp. 37-116.

M. Pacaut, La théocratie. L'Église et le pouvoir au Moyen-âge, Paris 1957.

Paquier, "Luther et l'augustinisme au moyen âge", Revue de philosophie 23 (1923), pp. 197-208.

J. Pépin, Les deux approches du Christianisme, Paris 1961.

F. Piemontese, La veritas agostiniana e l'agostinismo perenne, Milano 1963.

J. Ratzinger, Die Geschichtstheologie des hl. Bonaventura, München-Zürich 1959.

P. Roux, "Sainte Beuve et saint Augustin", Bulletin de l'Association Guillaume Budé (aprile 1928), pp. 16-30.

H.-H. Schrey, Reich Gottes und Welt. Die Lehre Luthers von den zwei Reichen, Darm-Stadt 1969.

J. Sestili, "Thomae Aquinatis cum Augustino de illuminatione concordia", Divus Thomas 31 (Piacenza 1928), pp. 50-82.

G. Di Somma, "De naturali participatione divini luminis in mente humana secundum S. Augustinum et S. Thomam", Gregorianum (settembre 1926), pp. 321-338.

G. Théry, L'augustinisme médiéval et le problème de l'unité de la forme substantielle, in Acta hebdomadae augustinianae-thomisticae, Torino 1931, pp. 140-200.

H. Tirallar, Das Augustinische Idealbild der christlichen Obrigkeit als Quelle der "Fürstenspiegel" des Sedulius Scottus und Hincmar von Reims (diss.) Greifswald 1916.

E. Troeltsch, S. Agostino, il cristianesimo antico e il Medioevo, Napoli 1970.

S. Vanni Rovighi, San Bonaventura, Milano 1974.

G. Venuta, Libero arbitrio e libertà della grazia nel pensiero di s. Bernardo, Roma 1953.

G. Von Bredow, Platonismus im Mittelalter. Eine Einführung, Freiburg i. Br. 1972.

P. Watt, Structures philosophiques du péché originel. S. Augustin, s. Thomas, Kant, Gembloux 1974.

 

ATTUALITÀ DI S. AGOSTINO

AA. VV., S. Agostino e le grandi correnti della filosofia contemporanea, Tolentino 1956.

AA. VV., Agostino nella filosofia del novecento, 4 voll., Città Nuova editrice, Roma 2000-2003.

R. Ciucci, Sant'Agostino oggi, Firenze 1939.

A. Di Giovanni, Verità, Parola, immortalità in s. Agostino, Palermo 1979.

J. Guitton, Attualità di s. Agostino (trad. di M.L. Guicciardi), Roma 1956.

G. Iammarrone, Attualità e inattualità di S. Agostino, Firenze 1975.

A. Mitterer, Die Entwicklungslehre Augustins im Vergleich mit dem Weltbild des hl.Thomas von Aquin und der Gegenwart, Wien-Freiburg 1956.

F.J. Rintelen, La finitud en el pensamiento actual y la infinitud agustiniana, Madrid 1959.

A. Trapè, "Verso la riabilitazione del pelagianesimo?", Augustinianum 3 (1963), pp. 482-516.

 

CULTO DI S. AGOSTINO

Acta SS. Augustini, VI, Venezia 1753, pp. 362-386.

H. Noris, "Vindiciae Augustinianae, c. 6: Elogia Summis Pontificibus Augustinianae doctrinae contra Pelagianos delata", in PL XLVII, coll. 788-806.

Maiocchi-Casacca, Codex diplomaticus Ord. Erem. S. Augustini Papiae, V (introd. ai singoli volumi, particolarmente al I e al V), Pavia 1905-1915.

Per il culto di s. Agostino nell’Ordine agostiniano, vedi: Analecta Augustiniana, in specie III (1910), IV (1912), V (1918), VIII (1920), XVI (1938).

A. C. de Romanis, "La duplice traslazione delle reliquie di S. Agostino", in Sant’Agostino, il Santo Dottore nella vita e nelle opere, Roma 1931, pp. 393-419.

A. Addeo, Pavia e Sant’Agostino, Pavia 1950.