1. Post consulatum Varanis viri clarissimi kalendis Iuniis Carthagine in Secretario Thermarum Gargilianarum, praesentibus Sebastiano, Maximiano et Petro viris devotissimis protectoribus domesticis, adstantibus Urso, Petronio et Liboso ducenariis, Bonifacio et Evasio apparitoribus illustrium atque eminentium potestatum, Fileto apparitore illustris comitivae sedis: Exitioso adiutore corniculari, Possidio, Quodvultdeo et Colonico adiutoribus commentariorum Officii domini nostri viri clarissimi et spectabilis proconsulis Navigio adiutore numerorum Officii domini nostri viri clarissimi et spectabilis vicarii, Nampio scriba Officii viri clarissimi legati almae Carthaginis, Rufiniano scriba viri clarissimi curatoris celsae Carthaginis, excipientibus etiam Hilaro et Praetextato exceptoribus domini nostri viri clarissimi et spectabilis proconsulis, Fabio exceptore domini nostri viri clarissimi et spectabilis vicarii, et Romulo exceptore viri clarissimi legati almae Carthaginis, excipientibus quoque Ianuario et Vitale notariis Ecclesiae catholicae; Victore et Cresconio notariis Ecclesiae Donatistarum, Ursus ducenarius illustrium atque eminentium potestatum, dixit:
Dudum vestra sublimitas secundum imperiale praeceptum et nos et caeteros qui tam de sacratissimo comitatu quam etiam de Africanis officiis sublimitatis tuae sunt actibus deputati, ad singulas provincias destinavit, et edicta etiam per universam Africam direxit, ut tam Catholici quam Donatistae episcopi intra quartum mensem collationi cuncti adesse deberent: quae tempora hodierna die videntur impleri: et quia praesto sunt universi, de omnibus scilicet provinciis Africanis, id est, de provincia proconsulari, de provincia Byzacena, de Numidia, de Mauritaniis Sitifensi et Caesariensi, sed etiam et de Tripolitana provincia, si praecipit nobilitas tua, adsint iidem venerabiles viri, ut omnia suo ordine peragantur.
2. Flavius Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Adsint venerabiles viri quos praesentes esse suggeritis.
Et ingressis universis episcopis partis Donati, ingressis etiam Aurelio, Alypio, Augustino, Vincentio, Fortunato, Fortunatiano et Possidio episcopis Ecclesiae Catholicae, cum Novato, Florentio, Maurentio, Bonifacio, Prisco, Sereniano et Scyllacio coepiscopis suis, Deuterio, Leone, Asterio, et Restituto, aeque episcopis et custodibus gestorum.
3. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Optarem quidem tantae huius multitudinis sanctitatem quae sub unius Christi Dei religione censetur, nulla a se dissensione seiungi: sed quia id quod dudum error antiqui hostis immisit, Deum certum est velle nunc corrigi, ne diutius germana religio concertatione sua spectaculum gentibus faciat, licet supra meritum meum, hoc cognoscam esse iudicium, ut inter eos videar iudicare a quibus me potius decuerat iudicari: tamen quia certum est, hanc causam spectante Deo et angelis testibus agitandam, quae sub fidei coelestis examine vel probata praemium afferat, vel laesa iudicium, ut tandem praesentium disceptationibus episcoporum manifestius veritas elucescat, imperialis primitus sanctio recitetur, ut in quem modum atque formam sit suscipienda cognitio, ab omnibus possit adverti, licet eam cunctis innotuisse sat clarum sit. Martialis exceptor recitavit:
4. Imperatores Caesares Flavius Honorius et Theodosius pii, felices, victores, ac triumphatores semper Augusti, Flavio Marcellino suo salutem.
Inter imperii nostri maximas curas, Catholicae legis reverentia, aut prima semper, aut sola est: neque enim aliud aut belli laboribus agimus, aut pacis consiliis ordinamus, nisi ut verum Dei cultum orbis nostri plebs devota custodiat.
Ut etiam Donatistas vel terrore vel monitu olim implere convenerat, qui Africam, hoc est, regni nostri maximam partem, et saecularibus officiis fideliter servientem, vano errore et dissensione superflua decolorant. Nos tamen eadem frequentius non piget replicare, quae omnium retro principum devota in Deum definivit auctoritas, ne temporibus nostris si quid forte in iniuriam legis catholicae fuerit generatum, iusto iudicio hoc nobis possit imputare posteritas. Nec sane latet conscientiam nostram sermo coelestis oraculi, quem errore suo posse proficere saeva Donatistarum interpretatio profitetur; qui quamvis depravatos animos ad correctionem mitius invitaret, aboleri eum tamen etiam ante iussimus, ne qua superstitionibus praestaretur occasio. Nunc quoque excludendam subreptionem simili auctoritate censemus, illudque merito profitemur, libenter nos ea quae statuta fuerant submovere, ne in divinum cultum nobis se quisquam auctoribus aestimet posse peccare. Et quamvis una sit omnium et manifesta sententia Catholicae legis plenam veritatem recto hominum cultu et coelesti sententia comprobatam, studio pacis et gratiae, venerabilium virorum episcoporum legationem libenter admisimus; quae congregari Donatistas episcopos ad coetum celeberrimae desiderat civitatis, ut electis etiam sacerdotibus quos pars utraque delegerit habitis disputationibus superstitionem ratio manifesta confutet.
Quam rem intra quatuor menses praecipimus explicari, ut conversos animos populorum etiam nostra clementia, sicut desiderat, celerius possit cognoscere (Aug. Brevic. Collat. diei 1, c. 1). Quod si intra praestitutum tempus studiose Donatistarum episcopi declinaverint convenire trini edicti vocatione contumacium tempora concludantur: quibus emensis atque transactis, si provocati adesse contempserint, cedat cum ecclesiis populus qui doctores suos silentio cognoverit superatos, et victum se aliquando gratuletur, sciatque si non praeceptis nostris, vel Catholicae legis veris imperiis serviendum.
Cui quidem disputationi principe loco te iudicem volumus residere (quicquid etiam ante in mandatis acceperis, plenissime meministi) omnemque vel in congregandis episcopis, vel evocandis, si adesse contempserint, curam te volumus sustinere, ut et ea quae ante mandata sunt et quae nunc statuta cognoscis, probata possis implere solertia; id ante omnia servaturus, ut ea quae circa Catholicam legem vel olim ordinavit antiquitas, vel parentum nostrorum auctoritas religiosa constituit, vel nostra serenitas roboravit, novella subreptione submota integra et inviolata custodias. Ut sane adminicula competentia actibus tuis deesse non possint, viros spectabiles proconsulem atque vicarium serenitas nostra commonuit, ut si propriarum dignitatum statum cupiunt retinere, si apparitionem suam extrema declinare supplicia, tam ex propriis officiis, quam ex omnium iudicum apparitione, abunde necessarios faciant deputari. Erï iam sollicitudinis tuae, si quid ulla cognoveris arte differri, missis relationibus indicare, ut neglegentes puniat digna correctio. Omnia sane quae vel in unum episcopis congregatis disputatio completa firmaverit, vel desistentibus forte statuerit circa contumaces lata sententia, te referre conveniet; ut quid ad confirmandam Catholicam fidem praeceptio nostra profecerit, celerius possimus agnoscere.
Et divina manu:
Vale, Marcelline carissime nobis. Data pridie Idus Octobris Ravennae. Varane viro clarissimo consule.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Recitata venerabilis lex gestis praesentibus inseratur, cuius definitio evidenter apparuit, unde nunc edictorum meorum per ordinem forma recitetur (Aug. Brevic. Collat. 1 diei, c. 2).
5. Martialis exceptor recitavit:
Quid clementissimus princeps dominus noster Honorius pro catholicae fidei confirmatione decreverit, antelatorum apicum tenore monstratur: legationem siquidem venerabilium episcoporum libenter accipiens Africam suo devotam semper imperio vario religionum genere diutius inquietari decolorarique non passus est: studio namque pacis et fidei tantorum dissidia populorum ex antiqua persuasione venientia veritatis voluit manifestatione sedari, ut quos sedare principalibus a se sanctionibus prorogatis ac trahi ad unam fidei sententiam non posse pervidit, habita utrarumque partium disceptatione revocaret. Cunctos etenim tam Catholicae quam Donatianae partis episcopos in unum voluit congregari, ut lectis ab utraque parte peritioribus viris, certae fidei veritate discussa, superstitionem ratio manifesta convincat: quatenus quicquid illud est quod pro suis partibus aestimat unusquisque posse competere, proferatur in medium, et sic germanae, vel sero, fidei lux clarescat. Consona siquidem utriusque partis petitio ad hanc principem sententiam provocavit. Nam sicut a Catholicis nuper collatio postulata est; sic ante brevissimum tempus Donatistarum episcopos in iudicio illustrium potestatum collationem postulasse non dubium est. Et quoniam libenter assensum tribuit clementia principalis, et concilium fieri intra Africam universale decrevit utriusque partis iuxta poscentibus episcopis, huic me disputationi principe loco iudicem voluit residere.
Unde cunctos per Africam tam Catholicae quam Donatianae partis episcopos huius edicti tenore commoneo, ut intra tempus lege praescriptum, id est intra quatuor menses, qui dies intra diem kalendarum Iuniarum sine dubio concludetur, ad civitatem splendidam Carthaginensem concilii faciendi gratia convenire non differant, ne eam partem de merito propriae fidei appareat iudicasse (f. dubitasse), quam defuisse constiterit. Universos etiam cunctarum provinciarum curatores, magistratus et ordinis viros, necnon et actores, procuratores, vel seniores singulorum locorum, pari admonitione convenio, sub propriae existimationis dignitatis reatu salutisque periculo, quatenus in civitatibus locisque in quibus consistunt utriusque partis episcopos convenire, vel sub gestorum confectione, vel sub cuiuslibet scripturae documento exstante, festinent: ita ut si ipso in tempore in civitatibus non potuerint inveniri, per rura etiam perquisitis tam imperialis praecepti forma, quam tenor huius innotescat edicti, quatenus intra hos quatuor menses ordinum relatione cognoscam, singularum partium voluntatem.
Nec illam sane partem potui reticere, quatenus noverint sive pro Donatistis, sive pro Catholicis fuerit lata sententia, in nullo se Donatistarum episcopos aliquam molestiam esse passuros, sed liberos, et ab omni iniuriae genere alienos ad propria redituros: quod me et per tremendum iudicii diem, et per sacramenta superius memorata, ita facturum esse polliceor. Omnes autem qui ad singulas provincias fuerant destinati, noverint in nullo se quemquam deinceps Donatistarum aliquatenus convenire debere: vel aliquam iisdem superioris executionis molestiam generare, ni malunt pro contemptu recentioris praecepti subiacere vindictae. Erit autem omnibus Donatianae partis hominibus, de eorum qui missi sunt concussionibus et depraedationibus, si quas forte admissas esse noverunt, liberum conqueri, ut in eos probata criminum qualitate, ultio digna procedat.
Et alia manu: Proponatur.
6. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Lectum edictum gestis praesentibus adhaerebit, quo constat me evidentius obtulisse, ut si placeret electus a vestra parte mecum alius cognitor resideret: qui si praesto est, introire dignetur.
7. Petilianus episcopus dixit:
Non decet nos cognitorem eligere alterum, qui non petivimus primum. Et alia manu: Recognovi.
8. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Evidentissime praeceptionis augustae tenore declaratum est collationem non cognitorem fuisse postulatum, et arbitrio suo meae mediocritatis iudicium delegisse: cui necesse est me omnibus modis inservire, cum et sanctitatem vestram ideo convenisse manifestum sit, ut satisfieret imperialibus constitutis.
9. Petilianus episcopus dixit:
Salvis omnibus quae competunt nobis, et de persona et in causa, proponant ii qui ista elicere meruerunt. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Salvis atque incolumibus universis quae legibus deferuntur, edictorum per ordinem, sicut et prius statui formae recitentur.
10. Martialis exceptor recitavit:
Magnitudo huiusce negotii, quod de veritatis ac religionis agnitione suscipitur, etiamsi parum momenti sui libraretur examine, convenerat tamen ipsa disceptantium gravitate atque auctoritate pensari. Nulli enim habetur ambiguum, quanti sit ponderis causa, quae inter episcoporum est discutienda personas. Sed cum mihi cognitionem disceptationis huiusce crediderit augusta dignatio, eisque iudicem dederit, quibus inferiorem me esse, pro tanti nominis veneratione cognosco, fidei sollicitudinis meae hac consideratione prospexi, ut de meo vellem iudicio iudicari.
Huius igitur auctoritate propositi omnes utriusque partis episcopos censui commonendos, ut ante cognoscant, non amplius quam septenos ambarum episcopos partium mutuae inter se disceptationis habituros esse colloquium, quos in officium disputandi suarum partium subrogarit electio: siquidem certum deligi ex partibus numerum praeceperit imperialis auctoritas. Aderunt alii quoque septeni, delecti iudicio suae cuiusque partis episcopi: qui servata primitus per omne colloquium moderatione silentii, ad hoc se tantum intellegant interesse, ut si qui ex disputantibus utrinque septenis conferre consilium cum suorum quoque voluerit, cum eodem illic secedat in partem, atque ibi communicata patienter ratione tractandi, proprium revertatur ad locum, fidem servaturus officii, ut alter, cui id necesse est, tacendo audienda commendet; alter cui id munus est, loquendo suscepta confirmet.
Erit autem collationi aptissimus locus Thermarum Gargilianarum, in quem die kalendarum Iuniarum eosdem episcopos solos qui designati sunt oporteat convenire. Ex quo illud profecto perspicuum est, eo nullum penitus populi fieri debere conventum, quo nec ipsos universos confluere sinatur episcopos. Nam cum patientia disputandi quae soli amica silentio est, omnem catervatim agminis strepitum perhorrescat, nihil interest, utrum eam congestio populorum, an episcoporum turba praepediat. Igitur episcopi memorati soli in praedictum locum tempusque conveniant: ita tamen ut reliqui omnes utriusque partis episcopi ante diem qui praedestinatus examini est, ratum se habituros quicquid a septenis utrinque coepiscopis suis fuerit actitatum, epistolis ad meam dicationem currentibus utrinque designent. Quibus epistolis tamen etiam testimonium omnes apud me propriae subscriptionis adiungant. Aequissimum namque est, ut eorum universa collatio rata futura promittatur ab omnibus, qui eliguntur ab omnibus. Nullus ergo vel laicus, vel episcopus ultra numerum praestitutum in illum tranquillissimum concilii locum contra prohibitum moliatur accedere, quin potius etiam plebes suas pia quietis ac modestiae commonitione conveniant, hoc per Ecclesias proprias ante tractantes, quatenus a die disputationis ac loco omnis se multitudo contineat, ut religioso patientiae magisterio delinitum Christianae paci populum parent. Non solum enim episcopi, verum etiam rationabilis in hanc sententiam populus consentit, disputantibus supradictis: et ubi maior occupatio mentium defixa consistit, de veritate quaerentibus, nihil turbidum, nihil tumultuosum nihil denique intempestivum debere prorsus obstrepere.
Nam ut quod omnium saluti proficiat, fiat postea publicum, debet discutientibus veritatem praestare ante secretum: a me vero ita per omnia promulganda sententia est, ut in publicam dimissa notitiam toto splendidae Carthaginis populo iudice ponderetur. Ita quippe oculis non solum urbis huiusce, verum etiam universae provinciae totus emensae disputationis ordo pandetur, ut tam prosecutiones disputantium episcoporum quam prosecutionum mearum series subsecuta, digestis in publico voluminibus explicetur. Haec enim in iudice securitas fidei est, ut de se non timeat iudicari. Ut igitur in eliciendae veritatis examen non inserpat aliquatenus calumniosa suspicio, lucemque perspicuam quam mentibus publicis probationum evidentium fides absoluta purgabit, nullis penitus nebulis causatio cuiuslibet partis obducat; id etiam contra suspicionum fucos et commenta fallendi necessario provisum. Noverint omnes non solum oportere, verum etiam expedire servari, scilicet ut interfatibus meis me primitus per omnia subscribente, etiam omnes disputantes episcopi suis in scheda prosecutionibus universi absque ulla prorsus excusatione subscribant. Exigit enim meritum fidei, ut adversus eum qui assertionibus suis perfidum forte subducere tentarit assensum et inficiari quae dixerit, etiam testimonii sui consistat auctoritas; ubi soli proficit victoria veritati.
Ii autem qui excipiendi funguntur officio praeter eos qui dicationi meae de publicis praestolantur officiis, etiam quaterni de singulis partibus ecclesiastici alternis debebunt adstare notarii: quorum fides ne qua vacillet ambage, quaterni episcopi partium singularum delecti suorum iudicio praeponantur, ut eosdem exceptores ac notarios, pervigili ac sollicita observatione custodiant, quatenus cum eisdem exceptoribus ac notariis egressi per vices, subinde faciant perspicua digeri descriptione quae dicta sunt, ut nihilominus adhuc episcopis supradictis in disceptatione versantibus, transeat in apices evidentes profligatae pars aliqua quaestionis, ut confestim ea cum a septenis episcopis subnexa subscriptione, celerem exspectationi publicae tribuant notionem. Post primum autem collationis diem, descriptioni subscriptionique gestorum, locum diei subsequentis efficiet procrastinata cognitio, ita ut si quid forte praecedenti collationi supererit, in diem tertium recurrat examen. Omne igitur spatium conferendi vicissim diei unius intercapedo distinguet, quo possint in medio gesta subinde subscribenda describi, memoratorum praestolante custodia, qui hoc fine suum metiantur officium, non ut aliquid dicant, sed ut dicta custodiant. Donec autem emenso exitu quaestionum, omnes expedita veritas enodet ambages, schedas subinde scriptas pariter atque subscriptas, tam mei sigilli quam illorum octo custodum signabit impressio.
Maximianistis etiam edicti huius innotescet auctoritas, qua sibi ab illo concilio intellegant temperandum, quod inter Catholicos Donatistasque discingi omnem diiudicarique conflictum clementium principum praeceptio religiosa constituit, nec eis opitulari aliquatenus posse, quod sibi Donatistarum nomine blandiuntur, cum a Donastistis dicantur esse damnati.
Si quis ex istis quae adversus omnes multifariae suspicionis insidias provisa sollicite, constituta fideliter, ordinata diligenter, tenor huius propositionis amplectitur, (modo) quolibet observare noluerit, non solum quid de causa sua sentiat confitetur, verum etiam quid moliatur ostendit. Sufficit interim cognitori talis praerogativa iustitiae huius commonitionis circa universos episcopos fecisse populum sibi plebis Carthaginensis testem, quem mox est habiturus iudicem.
Superest ut ante concilii diem universum huiusce ordinationis tenorem, utriusque partis episcopi amputata penitus mora missis ad dicationem meam litteris suis impleturos se esse promittant; hoc praecipue maturato, ut eaedem quibus ad omnia huiusce edicti se consensisse profitebuntur epistolae, primatium tantummodo episcoporum subscriptione signentur. Sufficit enim illis epistolis universalem (ut ita dixerim) subscriptionem episcoporum omnium cohaerere, quibus totum disputationis ordinem conferentium septenorum, ratum se habituros esse promiserint.
11. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Hoc quoque edictum suscipiet corpus actorum. Ne quid autem fidei plenorum videatur deesse gestorum, universa quae a partibus medio tempore vel scripta sunt, vel intimata iudiciis percurrat officium.
12. Petilianus episcopus dixit:
Egisti partes tuas vir nobilis, ut et partibus te iustum futurum esse promiseris, et auribus publicis popularem. Sed quia haec omnia ante causam sunt, non de causa, id primum tuam petimus potestatem, ut is qui me acciri edictis, qui de meis sedibus evocari, qui me laborem itineris pati inquietavit, petita ut voluit proponat, cur meam desiderarit adesse praesentiam, ut noverim utrum vel quid debeam respondere. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
13. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Haec suo loco et ordine rectius peragentur. Interim quod statui percurrat officium.
14. Romulus exceptor recitavit:
Exemplum notariae Donatistarum: Post consulatum Varanis viri clarissimi octavo kalendas Iunias Flavio Marcellino viro clarissimo et spectabili tribuno et notario, Ianuarius, Primianus et caeteri sincerae Christianitatis episcopi et catholicae veritatis.
Notum facimus sinceritati tuae, nos edicto tuo conventos, ex diversis partibus Africae convolantes, ingressos fuisse Carthaginem XV die kal. Iun. cuius nostri adventus et omnes quos Carthago continet testes sunt, et tua sinceritas non ignorat. Tanta enim vis iurisiurandi tui edicto tuo expressa est, ut exceptis his quos adversae valetudines corporum in sedibus retinent, aut aegritudo in via comprehendit, nec gravissimos senes annositas, nec prolixi itineris labor potuerit prohibere. Quod cum solum edictum ante causam sufficeret, alterum quoque dignatus es edere, in quo cum multa nos moveant, tum praecipue magnam sollicitudinem facit, quia nos ipsos edicto tuo epistolis nostris adstipulari oportere censuisti, cum hoc nec mos publicus habeat nec iudicum consuetudo. Qua de re sinceritatem tuam plurimum exhortamur, ut prioris edicti fide servata, cunctos nos ad te venire praecipias, ut quamprimum de numero nostro constet, quos adversarii paucos esse saepe mentiti sunt, ut rite omnibus ordinatis quae nostris partibus competunt, disceptatio subsequatur; ne aut edicta se tuae sinceritatis impugnent, aut nobis quicquam praeiudicet, ut cum omnes venire praeceperis, paucos nunc adesse velle videaris. Hoc enim decet et expedit ut cunctis praesentibus commune negotium pauci loquantur. Huius Notariae parem apud nos retinuimus.
Et alia manu: Ianuarianus episcopus subscripsi. Item, alia manu: Primianus episcopus subscripsi.
15. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Alterius quoque partis recitetur epistola.
16. Romulus exceptor recitavit:
Honorabili ac dilectissimo filio viro clarissimo et spectabili tribuno et notario Marcellino, Aurelius, Sylvanus, et universi episcopi Catholici.
Edicto spectabilitatis tuae, quo nostrae collationis tranquillitati quietique servandae, et veritati manifestandae muniendaeque consultum est, in omnibus nos consentire, sicut admonere dignatus es, per has litteras intimamus; hoc est, de loco et tempore ipsius collationis, et de numero eorum quos praesentes esse oportebit. Consentimus etiam ut hi quibus conferendi delegamus officium, subscribant prosecutionibus suis: inque illo scripto, quo eis hoc munus imponimus, ratumque nos habituros quod egerint pollicemur, subscriptiones omnium nostrum non solum habeas factas, verum etiam cum fiunt ipse perspicias; admonituri quoque, Domino adiuvante, populum christianum, ut a collationis loco, quietis et tranquillitatis gratia, suum abstineat omnino conventum, et ea quae aguntur, non cum aguntur, audire festinet, sed conscripta ut cognoscat, exspectet, sicut ea te prolaturum omnibus promisisti.
Illo etiam, veritate confisi, nos vinculo conditionis obstringimus, ut si nobis ii cum quibus agimus demonstrare potuerint, cum secundum Dei promissa populi christiani usquequaque crescendo iam magnam partem orbis implerent, et in caeteram dilatarentur implendam, subito Ecclesiam Christi, nescio quorum, quos isti accusant, peccatorum periisse contagio, et in sola remansisse parte Donati; si hoc, ut dictum est, demonstrare potuerint, nullos apud eos honores episcopalis muneris requiremus, sed eorum sequemur, pro sola aeterna salute, consilium, quibus tanti gratiam beneficii pro cognita veritate debebimus. Si autem nos potius valuerimus ostendere Ecclesiam Christi, omnium non solum Africanarum, verum etiam transmarinarum provinciarum, multarumque gentium spatia feracissima populorum copia iam tenentem, et, sicut scriptum est, toto mundo fructificantem atque crescentem, nullorum hominum sibi commixtorum peccatis perire potuisse: si denique ipsorum, quos tunc accusare voluerunt, potius quam convincere valuerunt, quaestionem demonstraverimus esse finitam, quamvis non in eis Ecclesiae causa consistat; et Caecilianum innocentem, illos autem violentos et calumniosos esse iudicatos ab eo imperatore, ad cuius examen criminationes suas ultro accusando miserunt: postremo si quidquid de peccatis quorumlibet hominum dixerint, vel humanis documentis, vel divinis probaverimus, aut eorum innocentiam falsis criminibus appetitam, aut Christi Ecclesiam, cuius communioni cohaeremus, nullis eorum delictis esse destructam; sic eius nobiscum teneant unitatem, ut non solum viam salutis inveniant, sed nec honorem episcopatus amittant. Neque enim in eis divinae Sacramenta veritatis, sed commenta humani detestamur erroris: quibus sublatis fraternum pectus amplectimur, Christiana nobis caritate coniunctum, quod nunc dolemus dissensione diabolica separatum.
Poterit quippe unusquisque nostrum, honoris sibi socio copulato, vicissim sedere eminentius, sicut peregrino episcopo iuxta considente collega. Hoc cum alternis basilicis utrinque conceditur, uterque ab alterutro honore mutuo praevenitur; quia ubi praeceptio caritatis dilataverit corda, possessio pacis non fit angusta, ut uno eorum defuncto, deinceps iam singulis singuli pristino more succedant: nec novum aliquid fiet; nam hoc ab ipsius separationis exordio, in eis qui damnato nefariae discissionis errore unitatis dulcedinem vel sero sapuerunt, catholica dilectio custodivit. Aut si forte christiani populi singulis delectantur episcopis, et duorum consortium, inusitata rerum facie tolerare non possunt, utrique de medio secedamus, et Ecclesiis in singulis damnata schismatis causa, in unitate pacifica constitutis, ab his qui singuli in Ecclesiis singulis invenientur, unitate facta per loca necessaria singuli constituantur episcopi. Quid enim dubitemus Redemptori nostro sacrificium istius humilitatis offerre? an vero ille de coelis in membra humana descendit, ut membra eius essemus; et nos, ne ipsa eius membra crudeli divisione lanientur, de cathedris descendere formidamus? Propter nos nihil sufficientius, quam christiani fideles et oboedientes sumus: hoc ergo semper simus. Episcopi autem propter christianos populos ordinamur: quod ergo christianis populis ad christianam pacem prodest, hoc de nostro episcopatu faciamus. Si servi utiles sumus, cur Domini aeternis lucris pro nostris temporalibus sublimitatibus invidemus? Episcopalis dignitas fructuosior nobis erit, si gregem Christi magis deposita collegerit, quam retenta disperserit. Nam qua fronte in futuro saeculo promissum a Christo sperabimus honorem, si christianam in hoc saeculo noster honor impedit unitatem?
Haec propterea Praestantiae tuae scribenda curavimus, ut et per te innotescant omnibus. Postulamus ut in adiutorio Domini Dei nostri, quo admonente ista promittimus, et quo adiuvante nos implere posse confidimus, etiam ante collationem, si fieri potest, corda hominum vel infirma, vel dura, pia caritas aut sanet, aut edomet; ac sic iam pacificis mentibus non resistamus manifestissimae veritati, et disputationem nostram vel praecedamus concordia, vel sequamur. Neque enim desperare debemus, si recolunt beatos esse pacificos, quoniam ipsi filii Dei vocabuntur, multo dignius et facilius eos velle ut pars Donati universo orbi christiano reconcilietur, quam universus orbis christianus a parte Donati rebaptizetur: cum praesertim de Maximiani sacrilego et damnato schismate venientes, quos etiam terrenarum potestatum iussionibus insectando emendare curarunt, tanta dilectione quaesierint ut nec baptismum ab eis datum rescindere auderent, et quosdam eorum damnatos, sine ulla honoris eorum diminutione susciperent, quosdam vero in illius discissionis societate impollutos fuisse censerent. Quorum inter se concordiae non invidemus; sed eos certe oportet advertere quam pie tanto studio ramum a se fractum radix catholica inquirit, si ramus ipse similiter a se parvum fragmen incisum sic colligere laboravit.
Et alia manu: Optamus te, fili, in Domino bene valere. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginensis, huic epistolae subscripsi. Item alia manu: Silvanus senex Ecclesiae Summensis subscripsi. (Ep. 128, 1-5).
Item recitavit:
17. Marcellinus vir clarissimus et spectabilis tribunus et notarius dixit:
Quoniam iustitia dictante vel fide semel me spopondisse commemini, quidquidcum utriusque partis episcopis gessero in publicam transmissurum me esse notitiam, causa mihi repetendorum nascitur edictorum. Nam cum superioris forma programmatis ea digesta contineat, quibus ordinata cognitio inoffensum sequatur tramitem iudicandi; necessarium esse censueram, quid super eodem pars utraque sentiret, edicto ab universis episcopis flagitare: quid dicationi meae partim per notoriam, partim per epistolam rescribentes, quid super conditionibus nuper propositis sentiant intimarunt. Cuius vel epistolae, vel notoriae quemadmodum se forma contineat, offerendum publicis obtutibus iudicavi, ut quid vel praecedentis edicti textus exegerit, vel singularum partium responsione relatum sit, ubi totius populi considerarit agnitio, qualiter se habeat examinantis intentio perspicue possit advertere.
Quo indito, idem recitavit:
18. Honorabili ac dilectissimo filio viro clarissimo et spectabili tribuno et notario Marcellino, Aurelius, Silvanus, et universi episcopi catholicae.
Multum nos sollicitos reddidit Notoria, vel litterae fratrum nostrorum, quos cupimus ad catholicam pacem a perniciosa dissensione converti, quod edicto Nobilitatis tuae, quo ipsius disputationis nostrae tranquillitati quietique providisti, consentire noluerunt; ne forte etiamsi non omnes, aliqui tamen eorum per multitudinis tumultum seu strepitum, collationem, quae pacifica et pacata esse debet, impediant. Atque utinam ipsos non pertentet ista cogitatio, et nos potius fallat ista suspicio! et ideo si velint omnes esse praesentes, ut cum eis visum fuerit, congregatis illuc etiam nobis, simul inde egrediamur concordes atque pacati, et schismatica divisione correcta, fraterno unitatis Christi vinculo obstricti, mirantibus et gaudentibus omnibus bonis, dolente autem solo diabolo et similibus eius, pariter in Ecclesiam ad gratiarum actionem, laudesque Deo reddendas ardentissima et lucidissima caritate pergamus.
Quid enim magnum est, si oculus pacatus attendat, et cogitatio christiana non deserat considerare et videre, remotis humanis criminationibus seu veris seu falsis, in eis Litteris Ecclesiam esse quaerendam, ubi Christus Redemptor eius innotuit? Nam sicut non audimus contra Christum eos qui dicunt corpus eius de sepulcro furatum a discipulis; sic non debemus audire contra eius Ecclesiam eos qui dicunt non eam esse nisi in solis Afris et Afrorum paucissimis sociis: Apostolus quippe dicit quoniam veraces christiani membra sunt Christi; sicut ergo non credimus furto cuiusquam periisse carnem Christi mortuam de sepulcro, sic credere non debemus peccato cuiusquam viva eius membra periisse de mundo. Non est itaque difficile, quoniam caput est Christus, et corpus Ecclesia, simul in Evangelio commendatum videre, et caput contra calumnias Iudaeorum, et corpus contra criminationes haereticorum. Nam quod legitur: Oportebat Christum pati, et resurgere a mortuis tertio die, contra eos est qui dicunt mortuum de sepulcro esse sublatum; quod autem sequitur, et praedicari in nomine eius poenitentiam, et remissionem peccatorum, per omnes gentes, incipientibus ab Ierusalem, contra eos est qui dicunt non esse Ecclesiam in orbe terrarum: ut uno brevi capitulo paucisque verbis, et inimicus capitis, et inimicus corporis repellatur, et, si fideliter attenderit, corrigatur.
Nam tenere istas inimicitias fratres nostros tanto magis dolemus, quanto magis eos constat easdem Scripturas nobiscum tenere, quibus haec apertissima testimonia continentur. Iudaei quippe qui negant resurrexisse Christum, saltem non accipiunt Evangelium: isti autem fratres nostri utriusque Testamenti auctoritate devincti sunt; et tamen criminari nos volunt de Evangelio tradito, et nolunt ei credere recitato. Sed nunc fortasse huius collationis cura suscepta diligentius perscrutati sunt Scripturas sacras; et quia in eis innumerabilia testimonia repererunt, quibus promissa est Ecclesia futura in omnibus gentibus, et toto orbe terrarum, sicut eam reddi et praesentari coepisse in Evangelio et Epistolis apostolicis, et in Actibus Apostolorum videmus, ubi et ipsa loca, et civitates, et provinciae leguntur, per quas crevit, incipiens ab Ierusalem, ut inde se etiam in Africam non migrando, sed crescendo diffunderet; non autem invenerunt aliquod testimonium divinorum eloquiorum, ubi dictum est eam perituram de caeteris partibus mundi, et in sola Africa Donati parte mansuram; et viderunt quam sit absurdum, pro illa, quae fuerat peritura, tot testimonia divina recitari; pro ea vero, quae, sicut putant, fuerat Domino placitura, nullum eius testimonium reperiri: haec forte cogitantes, ad finiendas vanas, et perniciosas, et saluti aeternae contrarias inimicitias, ad locum collationis nostrae omnes convenire voluerunt, non ut tumultus novus oriatur, sed ut vetusta discordia finiatur.
Nam et illud quo in nos solent graviter irritari, quod reges terrae, quos tanto ante praedictum est Christo domino servituros, leges contra haereticos et schismaticos pro catholica pace constituunt, credimus quod aliquando cogitaverint non esse culpandum: quia et antiqui reges non solum gentis Hebraicae, sed etiam alienigenae, ne quisquam contra Deum Israel, hoc est verum Deum, non tantum faceret, sed vel diceret aliquid, omnes regni sui populos praeceptis minacissimis terruerunt; et maiores istorum ipsam Caeciliani causam, unde nata est ista dissensio, ad Constantinum imperatorem per Anulinum proconsulem accusando miserunt; quod utique non ob aliud videntur fecisse, nisi ut imperator Constantinus contra eos qui superati essent, eis qui superassent, aliquid regali auctoritate decerneret; totamque ipsam causam potuerunt (et forte fecerunt ipsius collationis necessitate), archivis publicis perscrutatis, invenire olim esse finitam, post ecclesiastica iudicia, quibus absolutus est Caecilianus, illo etiam imperatore iudicante, ad cuius examen rem totam et primo miserunt, et postea perduxerunt. Ibi potuerunt etiam causam Felicis Aptungensis ordinatoris Caeciliani, quem malorum omnium fontem in concilio suo dixerant, cognoscente Aeliano proconsule ex praecepto eiusdem imperatoris, invenire purgatam.
Quamquam et hoc si attenderunt, et, quod facile fuerat, adverterunt, in Scripturis sanctis Ecclesiam Christi permixtis zizaniis, et palea, et piscibus malis futuram esse promissam usque ad tempus messis, ventilationis, et littoris, utique cogitare potuerunt, etiamsi malam causam Caecilianus et coepiscopi eius habuissent, nihil eos praeiudicare potuisse orbi christiano, quem Deus paucis credentibus tanto ante promisit, et nunc multis videntibus reddidit. Nisi forte plus contra Ecclesiam valuit homo peccans, quam pro Ecclesia Deus iurans, et iniquitas quod amisit, quam veritas quod promisit. Haec sentire quam sit stultum et impium iam fortasse viderunt: cogitaverunt quoque damnatos a se Maximianistas Primiani damnatores per potestates terrenas etiam de basilicis curasse pellendos, et ibi certius exemplo suo recentiore didicerunt non esse peccatum, si tale aliquid Ecclesia contra rebelles suos ab huiusmodi potestatibus postulat: et quod aliquos ex damnatis postea receperunt, quos cum damnarent, aliis etiam plurimis in eadem societate schismatis constitutis dilationem dederunt, quos in Maximiani sacrilegi surculi communione impollutos mansisse dixerunt, et Baptismum vel a damnatis, vel a sociis eorum, quamvis foris in schismate datum, rescindere atque iterare non ausi sunt; satis utique iudicarunt ea quae contra nos dicebant, exemplo suo esse damnata: et credendum est quod iam intellegant quam sit indignum, quam intolerabile, ut cum sedeant in cathedris episcopalibus cum istis, et cum ipso simul Primiano damnatores eius et damnati in causa eius, ut sit pax in parte Donati, de Caeciliano infametur orbis christianus, ne in pace vivat unitas Christi.
Haec omnia fortasse cogitantes, et Dei timore permoti, omnes collationis loco adesse voluerunt, non tumultus dispositione, sed pacis. Quod enim propterea se universos adesse dixerunt, ut eorum numerus appareat, quoniam eos paucos esse adversarii saepe sui mentiti sunt; hoc si aliquando a nostris dictum est, de his locis dici verissime potuit ubi nostrorum coepiscoporum et clericorum atque laicorum longe maior est numerus, et maxime in proconsulari provincia: quamquam, excepta Numidia consulari, etiam in caeteris provinciis Africanis nostrorum numero facillime superentur; aut certe, in comparatione omnium gentium, per quas catholica communio dilatatur, eos esse paucissimos rectissime dicimus. Sed nunc si numerum suum innotescere voluissent, nonne ordinatius atque tranquillius innotesceret per eorum subscriptiones, quas ut mandato suo te cernente subiungant, edicto admonuisti? Quid sibi ergo vult quod collationis loco omnes adesse desiderant? Si enim pacem non cogitant, quid non perturbabunt locuturi, aut quid illic facient tacituri? Nam etiamsi clamor non sit, solus susurrus ipse multorum, satis magnum strepitum faciet, quo impediatur illa collatio.
Quid est autem quod in Notoria sua ponendum putarunt, ideo se iuste flagitasse ut omnes adessent, quia omnes conventi sunt ut venirent? quasi possent eligi pauci qui adesse deberent, nisi ab omnibus qui venissent, ut eorum electioni te praesente subscriberent, ac sic in paucis omnes essent, cum ab omnibus pauci electi essent. Aut ergo tumultus ab eis cogitatur, aut pax; quorum illud optamus, illud cavemus: et ideo ne forte, quod absit, hoc praeparetur potius quod cavemus quam quod optamus, consentimus adesse omnes illos, ut tamen a nobis tantus adsit numerus, quantus tuae Spectabilitati sufficere visus est; ut tumultuosum per turbas si quid emerserit, nonnisi eis recte imputetur, in quorum parte praesens fuerit ad rem, quae a paucis agenda est, omnino superflua multitudo. Si autem quod votis omnibus cupimus, quod ardenter appetimus, quod suppliciter a Domino deprecamur, causa unitatis faciendae illa erit necessaria multitudo, cum voluerint, omnes aderimus, et ad tantum bonum, illo adiuvante qui hoc donat, alacriter convolabimus, dicentes: Fratres nostri estis, non iam eis qui nos detestantur, sed qui odio finito amplectuntur, ut nomen Domini honorificetur, et appareat illis in iucunditate iam nobiscum experientibus, quam bonum sit et iucundum fratres habitantes in unum. (Ps 132, 1).
Et alia manu: Optamus te, fili, in Deo bene valere. Item alia manu: Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginensis, subscripsi. Item (alia manu): Silvanus primae sedis provinciae Numidiae, subscripsi.
19. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Evidenter apparuit edicto dicationis meae numero praestito quem ex omnium voluntate susciperent, curam negotii peragendam, quoniam id etiam sacratissimam legem voluisse eius recitatio patefecit. Et quia Catholicos episcopos ad edicti tenorem consensisse monstratum est, utrum etiam episcopi partis alterius de hac re satisfecerint, vel utrum nunc satisfacere velint, intimare dignentur.
20. Emeritus episcopus dixit:
Acta est, ut arbitror, causa et adhuc conflictantium non est statuta persona. Tibi enim, iudicum verissime, nihil aliud incumbit quam tenere veritatem. Si enim omnium negotiorum avertamus instantiam, primo de tempore, de mandato, de persona, de causa, tunc demum ad merita negotii veniendum est. Quod si praetermissis istis, secundum forenses fasces iactantiamque illius controversiae quam tribunalia sibi vindicant, semper legalis nobis ritus ac sermo servandus est, iudica, vir sublimis, in negotio Christiano: quia huic causae iudicat Deus, qui et nostra merita et veri iudicis sententiam aequa ponderans libra ne invergat, attendit. Edictis enim propositis praesentiae tuae quantum ad iudicis voluntatem pertinet, nihil temerè, nihil incongrue, nihil adversus aliquem videmus esse prolatum quantum ad responsiones nostras, quoniam ante causam superflue et ante merita principalis negotii supervacua esse noscuntur, neque mihi nostra propositio: neque illorum responsio officere potest, cum, salvis omnibus ante causam nunc limen ingressi iudicii, quae sint merita negotii definire valeamus. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
21. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Constat de causa nihil penitus mutilatum, cum ea tantum quae ante scripta vel gesta sunt, praeceperim recitari. Unde quoniam certus a partibus numerus constitui debere praeceptus est, utrum edicto paritum sit, sicut superius interfatus sum, venerabilitas vestra intimare dignetur.
22. Emeritus episcopus dixit:
Admoniti quidem integritatis tuae edictis, omnia integra et illibata causae servabimus. Hanc causam, si tempus, si dies patitur, intimamus. Scimus enim et edicto spectabilitatis tuae, et sacri tenore rescripti, intra quatuor menses causam debere finiri. Si iste est dies, veniamus ad causam. Non possumus etenim quicquam de meritis disceptare, nisi primo de die fuerit iudicatum. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
23. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ex edicto secundo diem cognoscere potuisti, qui dies kal. Iuniarum videtur esse constitutus, quoniam hunc esse hodiernum etiam suggestio patefecit officii, et recitatio monstravit edicti. Superest, utrum de ordinando negotio a vestris partibus eligendisque personis satisfactum sit; intimetur. Siquidem in confusa multitudine, certa non possit esse persona, cum hoc constet etiam legibus definitum.
24. Emeritus episcopus dixit:
Diem negotii utrum terminus edictalis incluserit, an forma imperialis praecepti, nobilitatis tuae debet iudicio definiri. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
25. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ex edicto dies est constitutus, secundum formam iudicii principalis; et quoniam non est in his diutius immorandum, superest ut in electione satisfaciatis coelestibus constitutis.
26. Emeritus episcopus dixit:
Forma praecepti talis est, ut intra quatuor menses causa dicatur. Si secundum hanc formam sublimitatis tuae edictum est constitutum, superest ut suggerente officio in medium causa mittatur. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
27. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Officium ad quaesita respondeat.
Nampius Scriba dixit:
Secundum diem edicti nobilitatis tuae quartus mensis conclusus est, die XIV kalendarum Iuniarum.
28. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Cum partes Carthaginem utraeque venissent, in hunc eas diem consensisse non dubium est. Siquidem nulla super hac parte videatur aut dilatio postulata, aut iudicium flagitatum.
29. Petilianus episcopus dixit:
Nos ad hanc urbem XV kalendarum die Iuniarum venisse, et notoria nostra signavimus, et omnem non dico Carthaginem, sed Africam fecimus testem; qui si non adessemus, iam pars adversa sine dubio flagitaret in contumaces dicendam esse sententiam, tempusque iam fuisse definitum, quo nec post venientibus agere quicquam aut respondere licuisset. Si igitur vir nobilis mediam semper libram iudicii tui suspensam ita tenes ac regis, ut nullam in partem vergat aliquid gratiam illam qua tibi conditionem atque praeceptum imperiali auctoritate cognoscis esse permissum, ut ferre possis in contumaces sententiam: nunc te iudiciali illo motu illa quae pura cessura animadvertere oportebit, contra hanc partem te ferre iudicium, quae destitit, quae non adfuit, quae delectata est laboribus meis, quae in hoc quoque mihi insultavit, ut diu chorus iste sanctissimus senatus coelestis spectaret iudicii tui auctoritatem, excubaret pene quotidie, ipsaque Dei, quae sacra sunt, sine sollicitudine non gessisset. Feras igitur quaeso iudicium, promasque sententiam, non dico acriorem quam adversum me ferre potueras, sed quam tibi leges et imperiale praeceptum intimant, quamque praecipiunt. Non enim fas est, ut qui contra nos posses ferre iudicium, nunc contra adversarios meos sententiam valeas denegare. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
30. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Sanctitatem atque peritiam tuam latere non credo id imperiali praeceptione fuisse constitutum, ut ea pars quae trini edicti conventione adesse noluisset, sententiam contumacis incurreret. Perpensa enim clementissimus imperator moderatione constituit ut si longinquitate itineris quarto mense partes ad constitutum locum venire minime potuissent, duorum mensium induciae praestarentur. Quam quidem rem ne alicuius partis querela videretur existere, videor custodisse. Unde de tempore, quoniam magis forensis est quam episcopalis obiectio, quae quidem nec in publico iudicio secundum formam imperialis praecepti praevalere potuisset, cum partes utraque observasse sat clareat, sicut superius interfatus sum, utrum electi sint qui peragere possent ex omnium voluntate negotium, intimare dignamini.
31. Emeritus episcopus dixit:
Causae praescriptio est iudicis sermo, servari forensem usum consuetudinemque iurgandi inter episcopos non oportere nutare illam versutiam legum iurisque controversiam, ubi de fidei statu et de totius sanctitatis disceptatione tractatur. Quod quidem castis et bene credulis auribus accipimus, vir spectabilis: sed ne forte in perniciem nostram ista replicentur, iusque transeat ad adversarios iterum confligendi, adseraturque nobis hoc iuris praecepto servato: in hanc formam legis consentire debes, hoc ipsum iudiciaria auctoritate defige, episcopalis nos moris regula sanctitati adesse debere, ut non praestigiis iuris, neque ligaminibus cuiusque facundiae, sed Testamento novo ac veteri, quod instituit Deus, quod sacravit Dominus Christus, causa possit audiri. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
32. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ne quid inordinate fieri videatur, quoniam hoc et ipsum veritatis regula continetur, et legum dictat auctoritas, prius est ut personarum numerus designetur: tunc demum ea quae partibus competunt, per eos qui firmati fuerint rectius peragentur. Ne haec inter incertas personas videantur infirma.
33. Emeritus episcopus dixit:
Cum omnes qui mandaturi sunt adstare videantur, magisque persona praesentium quam sermo teneatur absentium, quid est quod potest movere iudicia, cum statutis omnibus quae primo ex lege descendunt, quaeque initium causae facere consueverunt, tunc demum ad electionem defensorum secundum edictum sublimitatis tuae arbitrium veniamus? Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
34. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Numquam habere potuit certam multitudo personam, cum hoc etiam in publicis actionibus atque corporibus soleat custodiri, ut per ordinatas atque firmatas (personas) omnia peragantur.
35. Emeritus episcopus dixit:
Teneo fidem tuam, vir sublimis, nihil mihi de iuris lege praescribi, ubi agitur de fide. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
36. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Interlocutio mea non ius cessare debere, sed forensem contentionem apertissime definivit. Neque enim possunt aliqua quae competunt partibus denegari: sed si hoc utrarumque partium consensus habet, ut nihil de iure publico, sed omnia Ecclesiasticis regulis, id est novi et veteris Testamenti testimoniis peragantur, pars utraque designet.
37. Petilianus episcopus dixit: Optimus moderator. Et alia manu: Petilianus Episcopus recognovi.
38. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Quoniam secundum nobilitatis tuae edictum non omnes nostri collegae adsunt, illi obtemperantes edicto, et voluntas cunctorum mandato continetur, iube hoc idem mandatum ab officio suscipi et recitari. Et alia manu: Recognovi.
39. Emeritus episcopus dixit:
Si iubes, competit causae per integritatem tuam. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
40. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Aliud constat esse quaesitum ut utrum a iure publico recedi velitis et totum divinis legibus agitari, vestris professionibus demonstretis.
41. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginensis dixit:
Inveniet hoc ipsum sublimitas tua cum hoc mandatum fuerit recitatum. Et alia manu: Recognovi.
42. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Et hoc mandato evidentissime continetur, ut omissa iuris publici controversia, omnia divinis legibus peragantur.
43. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginensis dixit:
Recitatio mandati sensus tuos poterit informare. Et alia manu: Recognovi.
44. Petilianus episcopus dixit:
Legem Dei repudiat, qui dubitat quid debeat profiteri. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
45. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ego haec partium volui responsione firmari: caeterum certum est me, quoniam imperiali praecepto omnia nunc aguntur, per quod iura constituta sunt, omnino non posse.
46. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginensis dixit:
Legem Dei non repudiamus cum hoc mandatum ingerimus legendum, in quo potest omnis nostra assertio perdoceri. Nec enim egredi possumus limitem istius mandati, quod nobis patres vel fratres nostri universalis concilii Ecclesiae catholicae, hic apud Carthaginem constituti mandarunt. Et alia manu: Recognovi.
47. Emeritus episcopus dixit:
Fidei causa est, quae et sine mandato ipso iure agi potest. Neque enim alibi oculos habet Deus, aut deseruit coelum ne intendat causam suam. Quid est quod de mandato, vel de obligatione mandati, de subscriptione, de modo, de formulis, quaeritur? Quid est quod in hac causa quasi aut refragantis, aut non mandati iudicialis sponsio arbitrium flagitat: cum singuli quique propriam causam, et salutis suae negotium gerant, superfluumque sit caeterorum mandatum, cum in uno constet Ecclesiae tota persona? Advertat, vir nobilis, integritas tua, quam in ista sede iam quodam lumine coruscare cognoscimus, veritatem ita praesidere debere, ut si forensis altercatio iurisque conflictus in medio mittitur, proponatur: sin autem simplex illa veritas qua datur vita, qua renascitur saeculum, qua liberatus est mundus, in hoc iudicio spiritali altercatione conquiritur, quaeso, vir sublimis, utrumque proponant et de utroque unum eligant. Aut enim merita iuris omittere non possunt, praescriptionemque causarum; aut si de illis sacratissimis legibus, quibus communis reverentia est adhibenda (f. pendemus), patientia ipsas magis amplectar et teneam, et quasi coelestis arae pontificatum adorem semper ac venerer, ut et tibi integro cognitori secundum institutum mentis tuae morisque ordinem certa sit causa iudicandi, nec fluctuet iudicium tuum, de quo est Deus et populus iudicaturus. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
48. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Catholica Ecclesia quae toto sicut promissa est terrarum orbe, diffunditur, cum adversae parti semper de fide obtulisset et de actione quam nobis criminose obiiciunt, collationem, et scriptis publicis, et testimoniis multorum, et conventione magistratuum facilius edocebitur. Sed ut omni ex parte tuta sit ipsius collationis causa, confusa non facit multitudo. Deligant igitur praesentes fratres nostri quia volunt ex adverso sistentes aliquos sui ordinis primarios viros, quibus totam actionis summam committant, atque adstipulationem faciant praesentium gestorum; ut si forte in assertione eiusdem causae defecerint, in eorum persona qui huiusmodi negotium susceperint, absque cunctatione victos eos esse et recitatio demonstret actorum. Et ideo quia non opus est multifaria dilatione causam peragere, deligant personas secundum propositi edicti tenorem quae collationis causam suscipiant, ut omnibus semper probata veritas luce clarius demonstretur. Nam mandatum nihil iuris et cavillationis forensis habere, eius lectione, si pars adversa patiatur, facilius edocebitur. Et alia manu: Recognovi.
49. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Prosecutionem tuam cum imperiali certum est concordare praecepto, quo constitutum est ut certus a singulis partibus numerus deligatur. Nam sive iuris, sive fidei causa tractatur, certae debent astare personae, ut quicquid actum fuerit, integrum robur obtineat.
50. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Dignetur igitur spectabilitas tua mandatum susceptum officio tradere et recitari (iubere) ut ex eo tenore pars adversa quia dignatur ab hoc instructa valeat obiectis omnibus respondere, unde possit etiam clarescere nihil nos iure publico velle tergiversari. Et alia manu: Recognovi.
51. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Professionem quam exspectabat sanctitas vestra evidenter accepit: patiatur ergo nunc recitari mandatum, salvo eo ut utraque pars me agnoscat imperialis praecepti formam custodire debere. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Si iubet spectabilitas tua recitetur.
52. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Universa quae a partibus offeruntur, ut omnis amputetur ambago, ab officio recitentur.
53. Petilianus episcopus dixit:
Sine praeiudicio nostro legat, salvo eo, quia haec causatio forensis est, non legalis. Nam uti mandato, his formulis praesumere, non est Ecclesiasticae consuetudinis, sed forensis ludi atque certaminis, et illius exercitii quod magis argumentis quam fide aliqua saepe subsistit. Proinde nobilitatis tuae spectabilitatisque censura, etiam atque etiam in hoc loco morari dignentur, ut edicant utrum lege divina causam agi velint, et ipsam disceptationem inter partes ventilari; an omnino legibus publicis uti velint: quoniam in utroque mihi plurima competunt; ut si a lege discesserit, episcopum se non esse demonstret; si vero legem tenuerit, tunc ei ut illi qui Christianus esse desiderat debeam respondere. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
54. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Si nullo potestatis saecularis iudice residente inter episcopos tantum haec contentio tractaretur, tunc demum eorum erat arbitrii, et forsitam iusti, ut nihil publico velint iure tractari: me autem, cum legumlatores ii sint qui me iudicem delegerunt, a legibus certum est deviare non posse: quamvis professionem partis e diverso venientis apertissime susceperit sanctitas vestra, in qua id expressisse cognoscitur, quod vestra prosecutio postulavit. Unde mandatum per officium recitetur.
55. Petilianus episcopus dixit:
Legat. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi. Romulus exceptor recitavit:
Post consulatum Varanis viri clarissimi, III kalendarum Iunuarum, mandatum factum in Ecclesia.
Et cum recitaret, Adeodatus episcopus dixit: Sine praeiudicio nostro recitet.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Saepius interfatus sum, omnia integris responsionibus recitari.
Romulus exceptor recitavit: Mandatum factum in Ecclesia Carthaginensi ab universo concilio episcoporum catholicorum: praesidente Aurelio episcopo Ecclesiae Carthaginiensis, et Silvano primate Numidiae.
Quamvis causa Ecclesiae catholicae adversus omnes falsas criminationes, quibus eam usquequaque diffusam schismatici et haeretici per suas quasque regiones vel provincias vel divisi atque separati vaniloquis et sacrilegis insectantur erroribus, satis superque divinis testimoniis defendatur; in Africa vero adversus Donatistas etiam ecclesiasticis atque imperiali iudicio, sicut oportebat vel necesse fuerat, terminata sit: tamen quia idipsum hominibus qui ista nesciunt quo eos ad aeternam salutem christianae caritatis acquiramus, instantius manifestandum atque declarandum est; placuit nobis ex Dei Domini voluntate in hanc Carthaginensis civitatis convenire ecclesiam, et eligere idoneos fratres collegasque nostros, ad gerendam huius causae defensionem, qui crimina falsissima Ecclesiae catholicae, quae toto, sicut de illa divina testantur eloquia, terrarum orbe diffunditur, a parte Donati obiecta redarguant.
Ecclesia quippe Christi, sanctis patribus nostris Abrahae, Isaac et Iacob, et populis omnibus per imitationem fidei posteris et filiis eorum, ita divina et veridica voce promissa est, ut nulla humana et maledica possit voce convinci. Ad Abraham namque ita locutus est Deus: Per me iuravi, dicit Dominus, propter quod fecisti verbum hoc, et non pepercisti filio tuo amantissimo propter me, nisi benedicens benedicam te, et implendo implebo semen tuum, tanquam stellas coeli, et tanquam arenam quae secus oram maris est; et haereditatem possidebit semen tuum civitates adversariorum, et benedicentur in semine tuo omnes gentes terrae, quia obaudisti vocem meam (Gen. XXII, 16-18). Ad Isaac quoque ista de hac re verba sunt Domini: Statuam iusiurandum meum quod iuravi Abraham patri tuo, et ampliabo semen tuum tanquam stellas coeli, et dabo tibi et semini tuo omnem terram hanc, et benedicentur in nomine tuo omnes gentes terrae, pro his quae obaudivit Abraham pater tuus meam vocem, et servavit praecepta mea et iustitias meas et legitima mea (Id. XXVI, 3-5). Ad Iacob etiam loquens, hoc idem attestatione praeclarissima pollicetur: Et erit semen tuum sicut arena terrae, et multiplicabitur supra mare et in africum et in aquilonem et ad orientem, et benedicentur in te omnes tribus terrae et in semine tuo (Id. XXVIII, 14). Unde propheta Isaias his vocibus consonans, istam Ecclesiam in Spiritu sancto futuram praevidens, sic alloquitur: Laetare, sterilis, quae non paris; erumpe et exclama, quae non parturis, quoniam multi filii desertae, magis quam eius quae habet virum. Dixit enim Dominus: Dilata locum tabernaculi tui, et aularum tuarum: fige palos, noli parcere, longos fac funiculos tuos, et palos tuos confirma; adhuc in dexteram et sinistram extenderis, et semen tuum gentes possidebit, et civitates desertas inhabitabis. Ne timeas, quoniam praevalebis: neque verearis quod detestabilis fueris; confusionem enim in aeternum oblivisceris, ignominiae viduitatis tuae non eris memor: quoniam ego Dominus qui facio te, Dominus nomen illi; et qui liberavit te Deus Israel, universae terrae vocabitur (Isai. LIV, 1-5). Item alio loco: Et patefaciet Dominus brachium suum sanctum in conspectu universarum gentium, et videbunt omnes gentes usque ad intima terrae salutem quae a Deo est (Id. LII, 10). Item dicit: Posui te in testamentum generis, in lucem gentibus, ut sit salus usque in fines terrae (Id. XLIX, 6). Malachias etiam propheta praevidens sacrificium primi populi cessaturum, et toto orbe terrarum, id est, a solis ortu usque ad occasum, aeternum sacrificium glorificato in gentibus nomine Domini celebrandum, ita loquitur ad Iudaeos: Non est mihi voluntas in vobis, dicit Dominus omnipotens, et sacrificium non accipiam de manibus vestris: quoniam ab ortu solis usque ad occasum clarificatum est nomen meum in gentibus, et in omni loco incensum offertur nomini meo, et sacrificium mundum; quoniam magnum est nomen meum in gentibus, dicit Dominus omnipotens (Malach. I, 10, 11). Ieremias quoque gentes ab extremo terrae venturas ad Dominum, damnatis simulacrorum superstitionibus, sic praedicit: Domine, virtus mea et adiutorium meum et refugium meum in die malorum; ad te gentes venient ab extremo terrae, et dicent: Quam falsa possederunt patres nostri idola, et non est in eis utilitas (Ierem. XVI, 19). Quia vero non in unum aliquem terrae locum ex aliis locis ad Deum gentes venturas esse praedictum est, sed in locis suis eum adoraturas, in quem damnatis simulacris fuerant crediturae, sic Sophonias propheta testatur: Praevalebit Dominus adversus eos, et disperdet omnes deos gentium terrae, et adorabunt eum unusquisque de loco suo omnes insulae gentium (Sophon. II, 11).
His atque aliis multo pluribus testimoniis Legis et Prophetarum asserentibus Ecclesiam toto terrarum orbe diffundi, Psalmi etiam divini ita concinunt: Dominus dixit ad me: Filius meus es tu, ego hodie genui te. Postula a me, et dabo tibi gentes haereditatem tuam, et possessionem tuam terminos terrae (Psal. II, 7, 8). Item in alio psalmo de Domino Christo in figura Salomonis: Dominabitur a mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos finis terrae. Coram illo decident Aethiopes, et inimici eius terram lingent. Reges Tharsis et insulae munera offerent, reges Arabum et Saba dona adducent; et adorabunt eum omnes reges terrae, omnes gentes servient illi (Psal. LXXI, 8-11). Item in alio psalmo: Deus deorum Dominus locutus est, et vocavit terram a solis ortu usque ad occasum: ex Sion species decoris eius (Psal. XLIX, 1, 2).
Propterea ipse quoque Dominus Iesus, qui locutus fuerat ante per ora Prophetarum, posteaquam resurrexit a mortuis, iam per os proprium sic promisit Ecclesiam: Oportebat, inquit, impleri omnia quae scripta sunt in Lege, et Prophetis, et Psalmis de me. Tunc aperuit illis sensum, ut intelligerent Scripturas, et dixit eis: Quia sic scriptum est, et sic oportebat Christum pati, et resurgere a mortuis tertia die, et praedicari in nomine eius poenitentiam et remissionem peccatorum per omnes gentes, incipientibus ab Ierusalem (Luc. XXIV, 44-47), tanquam illud testimonium Psalmi, quod recentissimum posuimus, verbis aliis exponeret. Nam quod ibi positum est: vocavit terram a solis ortu usque ad occasum, hoc Dominus ait, per omnes gentes, et quod ibi positum est: ex Sion species decoris eius, hoc Dominus ait: incipientibus ab Ierusalem. Quis enim nesciat Sion et Ierusalem unam esse civitatem, unde coepit passio et resurrectio Domini Iesu Christi per orbem terrarum populis mundandis atque salvandis illustrissimo praeconio praedicari? Proinde et ascensurus in coelum, providens unde fuissent carnales homines pro suis divisionibus et separationibus litigaturi, cum quaesiissent discipuli audire ab eo aliquid de fine saeculi: Non est, inquit, vestrum scire tempora quae Pater posuit in sua potestate; sed accipietis virtutem Spiritus sancti, et eritis mihi testes in Ierusalem et in totam Iudaeam et Samariam, et usque in totam terram (Act. I, 7, 8). Hanc auctoritatem magisterii coelestis secuti Apostoli Ecclesiam commendant in toto mundo fructificantem atque crescentem (Coloss. I, 6): et ne se in partes membra Christi per hominum nomina dividant, ita carnales, qui iam hoc facere coeperant, Apostolus alloquitur: Obsecro vos, fratres, per nomen Domini nostri Iesu Christi, ut idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismata, sitis autem perfecti in eodem sensu et in eadem sententia. Nuntiatum enim est mihi, fratres, ab his qui sunt Chloes, quia contentiones sunt in vobis, et unusquisque vestrum dicit, Ego quidem sum Pauli; ego autem Apollo; ego vero Cephae; ego autem Christi. Divisus est Christus? Numquid Paulus pro vobis crucifixus est? aut in nomine Pauli estis baptizati (I Cor. I, 10 13) ? Unde et istos, contra quorum errorem et pro quorum salute nomine Christi elegimus qui eorum criminationibus falsis vanisque respondeant, in Sacramentis Christi fratres nostros agnoscimus, nec eorum detestamur perversitatem, sed ipsa Christi Sacramenta in eis approbamus, et rescindere non audemus. Meminimus enim per prophetam esse praeceptum: Audite, qui pavetis, verbum Domini, dicite, Fratres nostri estis, his qui vos oderunt, et qui vos detestantur; ut nomen Domini honorificetur; et appareat illis in iucunditate (Isai. LXVI, 5, sec. LXX). Iam quod sequitur, ipsi sibi salubriter dicant, vel a Propheta potius quam a nobis hoc audiant. Nos leviora dicimus, ut pacem potius cum correctis, quam litem cum perversis habeamus. Fratres nostros esse dicimus, ut nomen Domini honorificetur; qui ideo nos oderunt et detestantur, et esse fratres nostros negant, quia nomen hominum ab eis magis quam Domini honorificatur.
Ac per hoc fratres et coepiscopi nostri, quos ad eorum criminationes redarguendas elegimus, in hac Collatione quae cum eis habenda est, Ecclesiam sanctam adversus eorum obiecta defendant. Dicunt enim quod haec Ecclesia, quam in Lege et Prophetis et Psalmis accepimus praenuntiatam, opera Salvatoris expressam et sanguine redemptam, Apostolorum laboribus disseminatam atque plantatam, incipientibus ab Ierusalem, ubi in centum viginti animas simul congregatas sanctus Spiritus venit, eosque in quos venit linguis omnibus gentium loqui faciens, evidentissimo signo docuit Ecclesiam per omnes gentes futuram, et linguis omnium gentium locuturam: hanc ergo Ecclesiam, quae isto modo, ut praedictum et impletum est, ab Ierusalem sumpsit exordium, atque inde se in Iudaeam et Samariam aliasque orbis terrae partes Apostolorum praedicatione diffudit, in quorum Litteris atque Actibus civitates et provincias invenimus longe lateque distentas, in quas eam suis speciosis pedibus invexerunt, unde et in Africam cresceret; hanc, ut diximus, Ecclesiam dicunt isti, contra quorum errorem collegis nostris Collationem defensionemque mandamus, Caeciliani episcopi quondam Carthaginensis Ecclesiae et sociorum eius nescio quibus peccatis periisse pollutam, atque in parte Donati eius reliquias remansisse. Hanc vanam et sacrilegam criminationem hi, quibus mandamus, ita redarguant et refellant, ut primitus Ecclesiae causam a causa quorumdam hominum distinguant atque discernant. Quoniam Ecclesia permixtos malos habitura praedicta est, quousque messis tempore a tritico zizania segregentur, vel a frumentis palea ventilata discedat, vel oves ad dexteram, haedi ad sinistram, qui nunc eisdem pascuis permixti sunt, segregentur; vel mali pisces a bonis, qui nunc intra eadem retia simul trahuntur ad littus, in eodem littore, hoc est in fine saeculi, dirimantur. Homines autem quilibet in Ecclesia, si boni sunt, triticum vel frumenta eius sunt, oves eius sunt, pisces eius boni sunt: sin autem mali sunt, zizania, palea, haedi, pisces mali eius sunt. Non ergo propter eos tota messis, tota area, grex totus, piscatio tota damnata est: ne cum ante tempus audemus quasi de malis temere iudicare, et aliis aliorum obiectare peccata, bonos propter malos sacrilega separatione deseramus; cum potius malos propter bonos pia unitate tolerare debeamus. Urgendi ergo sunt isti harum evangelicarum similitudinum, et tam perspicuae veritatis inimici, ut doceant quod intendunt, ac prius ostendant, si valuerint, quomodo Ecclesia, quam incipientem ab Ierusalem in Scripturis sanctis per propinqua et longinqua fructificantem atque crescentem accepimus et tenemus, quorumlibet quos accusant contagione perierit, et in Donati parte remanserit.
Si enim hoc fieri potuisse monstraverint, tunc utique ad causam Ecclesiae pertinebit, aliam fortasse suscipere atque discutere quaestionem: utrum Caecilianus eiusque collegae vel tales fuerint quales ab istis fuisse dicuntur, vel sic innotescere potuerint christianae quae iam tunc erat unitati usquequaque diffusae, ut eam usque ad ultimas terras ipsius notionis contagione macularent et perderent. Fatentur quippe etiam ipsi neminem peccatis alienis maculari posse quae ignorat. Unde si demonstrare voluerint, tam latam per tantas terras communionem gentium christianarum peccatis Caeciliani et sociorum eius contaminari ac perire potuisse; non sufficit ut ostendant, tales eos fuisse quales accusando criminantur, nisi etiam ostendant vera crimina eorum omnibus innotuisse, quos ipsa contagione periisse contendunt.
Si autem non potuerint demonstrare, catholicam Ecclesiam per omnes gentes, in quibus eam divina commendant eloquia, ullis alienis peccatis destrui potuisse; sequestrata paululum causa Caeciliani et eorum quos cum illo accusandos esse putaverunt, quae ad Ecclesiae causam omnino non pertinet, quoniam etsi mala fuisset, eam contaminare non posset; quod nos dicimus ad eorum crimina repellenda ab eis quibus officium defensionis huius imponimus, evidentissime et exemplis cumulatius ostendatur, id est, Ecclesiam Christi nullorum malorum usque in finem sibimet permixtorum, non solum ignotorum, verum etiam cognitorum, quasi corruptione pestifera posse inquinari atque deleri, primum exemplis propheticis, qui populum peccatorem et Deum multis exsecrabilibus abominationibus offendentem tam severis vocibus arguebant, et flagellis correptionis duros atque indomitos animos usque ad inimicitias adversum se horribiles excitabant, nec tamen se ab eo populo, in quo utique etiam boni inter malos erant, corporali discrimine dividebant, melius iudicantes per patientiam ferre malos, quam per calumniam relinquere bonos.
Ipse Dominus Iesus Christus exemplum singulare patientiae traditorem suum, utique pessimum, non solum cognitum in discipulorum numero pertulit, verum etiam praecognitum in discipulorum numerum assumpsit. Dixit etiam discipulis suis: Et vos mundi estis, sed non omnes (Ioan. XIII, 10): ut eo modo scirent munditiam suam aliena immunditia non posse sordescere. Apostolorum temporibus testis est apostolus Paulus, inter falsos fratres gemens (II Cor. XI, 26), et quosdam per invidiam, quod utique vitium diabolicum est, Christum annuntiantes in Epistola sua notans (Philipp. I, 15), quemadmodum boni malos, propter unitatem Christi pietate sollicita conservandam, sine ulla sua perditione in Sacramentorum communione tolerabant, a quorum malitia longe abhorrebant. Post Apostolos etiam episcopi boni, quemadmodum propter unitatem Christi, non solum quoslibet laicos, verum etiam coepiscopos toleraverunt malos, testes sunt litterae martyris Cypriani, ubi gemit avaritiam quorumdam collegarum usque ad crudelitatem fenoris, rapinasque fundorum; nec tamen malorum contagione factus est talis, sed bonorum dilectione pertulit tales; non tantum id exemplo admonens, verum etiam praecepto instruens. Nam in quadam epistola sua dicit: Et si videntur in Ecclesia esse zizania, non tamen impediri debet aut fides aut caritas nostra; ut quoniam esse zizania in Ecclesia cernimus, ipsi de Ecclesia recedamus (Epist. ad Maximum, nunc 54).
Ipsorum etiam qui huic veritati adversantur iudicio probandum est, quam sit hoc verum; qui cum Maximianum damnassent merito sacrilegi schismatis, sociis eius qui cum illo ab istis foras exierant, seque ab eorum communione separaverant, dilationem ad redeundum dederunt, dicentes eos illius sacrilegi surculi plantariis non esse pollutos [Bagaiensis concilii sententia.]. Quod quidem cum omnes unius schismatis societas connexos teneret, quemadmodum recte dici potuerit non invenimus. Sed tamen vel sero hinc intelligere cogantur, multo potius in unitate catholica malos bonis tanquam paleam frumentis obesse non posse, si in concisione schismatica, ubi palea sola est, putatus est Maximianus eiusdem concisionis suae socios, tantum quia ordinationi [0826] eius praesentes non fuerunt, non potuisse maculare: et videant quam inconsiderate dicant, Caecilianum, qualiscumque ille fuerit, et eius quoscumque collegas, in tot longinquis gentibus unitatem christianam perdere potuisse; cum Maximianum arbitrentur nec Afros participes sui schismatis perdidisse. Sic apparebit, ad Ecclesiae causam cuius iniungimus defensionem, non pertinere Caeciliani causam, qualemlibet habeat quaestionem.
Quod autem accusant Baptismum nostrum, vel potius Baptismum Christi, quem habemus et ministramus, eumque in eis quos deceperint ingemiscendo errore rescindunt, sic ferendum est, quemadmodum ipsa Ecclesia cuius donum est. Non enim audebunt amplius Baptismum accusare quem damus, si ab eorum criminibus Ecclesia purgabitur quam tenemus. Sed si illud, ut assolent, obiiciendum putaverint, quod Baptismum Christi etiam foris a nostra communione traditum agnoscimus potius quam improbamus, nec rescindere audemus: respondeatur eis quantiscumque rationibus et testimoniis responderi potuerit, divina Ecclesiae dona et apud fures vel usurpatores vel etiam raptores inventa, agnoscenda esse potius quam neganda. Nam sicut Apostolus de quibusdam dicit, quia veritatem in iniquitate detinent (Rom. I, 18): ita omnes qui extra Ecclesiam Christi habent vel ministrant Baptismum Christi, veritatem Sacramenti divini in iniquitate detinent erroris humani; unde humana iniquitate correcta, non est veritas divina violanda. Qui autem putant negandum esse Baptismum Christi, quia eum et haeretici tradunt; possunt putare negandum esse etiam ipsum Christum, quia eum et daemones confitentur. Et ideo ad Ecclesiam venire debent, qui extra eius communionem Baptismum eius habent; non ut quod deerat adsit, sed ut quod inerat prosit.
Neque putandum est illos hinc iam diuturnum habituros esse conflictum; quandoquidem etiam de hac re suo iudicio et exemplo poterunt admoneri. Baptismum quippe Christi extra suam communionem in Maximiani schismate datum, in eis quos inde cum illis quos damnaverant susceperunt, agnoscere quam rescindere maluerunt. Proinde et illud quod non recte intelligentes solent dicere: Ne communices peccatis alienis (I Tim. V, 22) (neque enim hoc corporum segregatione, sed morum dissimilitudine faciendum est); in eis coguntur attendere quemadmodum intelligendum sit, quos cum Maximiano damnato sacramenta communicantes impollutos fuisse dixerunt. Et quod de Baptismo solent accipere, quod dictum est: Qui baptizatur a mortuo (Eccli. XXXIV, 30), et caetera huiusmodi, in eis ipsis nosse coguntur quomodo accipienda sint, quando ab illis, quos cum damnarent mortuos esse dixerunt, Baptismum in schismate datum improbare atque iterare non ausi sunt. Et quod nobis obiicere consueverunt, quod ad eos corrigendos pro unitate Christi apud terrenas potestates aliquid agere cogimur, in ipsis identidem Maximianistis compellendi sunt approbare, quos cum apud iudices terrenos tanquam schismaticos suos vel haereticos accusarent, ut de basilicis pellerent, etiam Bagaiense concilium, quo eos damnaverunt, aliquoties allegarunt. Quae omnia ideo dicenda sunt, ut et suo iudicio commoneantur dissensionem tandem deponere, et consumpta vel abiecta falsarum et vanarum animositate criminationum, diligere catholicam pacem, amplecti individuam caritatem, sine qua nullus hominum bonus esse poterit, quidquid boni aliud habere potuerit.
Quibus peractis, nec ipsam Caeciliani causam volumus deserant; sed eam non tanquam Ecclesiae matris, sed tanquam episcopi fratris suscipiant; nec sic ut iterum discutiatur finienda, sed ut demonstretur iam olim esse finita ecclesiasticis et publicis documentis: quorum nonnulla sufficient, si eis cum a nobis proferuntur fidem habere voluerint; et si noluerint ea poterunt archivis etiam contestantibus declarari, quibus appareat, et causam Caeciliani eos per Anulinum proconsulem ad imperatorem Constantinum accusando misisse, et eumdem imperatorem post ecclesiastica iudicia quibus Caecilianus fuerat absolutus, causam totam partibus praesentibus cognovisse, atque innocentem Caecilianum, illos autem calumniosissimos iudicasse. Felicis quoque Aptugnensis ordinatoris Caeciliani innocentiam, Aeliano proconsule ex praecepto eiusdem imperatoris cognoscente claruisse, quem malorum fontem in concilio suo ipsi dixerunt. Quaecumque autem crimina quibuslibet collegis nostris, non iam more conferentium vel disputantium, sed maledicentium et litigantium, obiicienda putaverint; respondendum est eis, nec eorum causas ad Ecclesiae causam quam nunc defendendam iniungimus pertinere, nec ipsas tamen eis discutiendas auferri, sed pro temporis quod nunc instat necessitate differri; ut cum Ecclesiae causam, quam nunc clementissimus Imperator cognoscendam et demonstrandam recenti praeceptione curavit, fuerit terminata, quaecumque quibuscumque nostris obiicienda arbitrantur, apud quos voluerint iudices et nostros et suos, cum iam catholicae unitati fuerint sociati, vel purgata monstrentur, vel convicta puniantur.
Haec eo modo quo conscripta sunt, et si quid uberius vel firmius eis Dominus dederit, exsequenda mandamus fratribus et coepiscopis nostris, Aurelio, Alypio, Augustino, Vincentio, Fortunato, Fortunatiano et Possidio. Quod mandatum se suscepisse testantur subscriptionibus suis, sicut nos mandasse testamur subscriptionibus nostris, ratum habituri quidquid adiuvante Domino in hac defensione peregerint. His autem adiungimus, cum quibus ubi opus fuerit consilium habeant, Novatum, Florentium, Maurentium, Priscum, Serenianum, Bonifacium, et Scillatium. Ad custodiendam vero conscriptionem gestorum, Deuterium, Leonem, Asterium, et Restitutum.
Quo recitato.
56. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Quoniam ex recitatione mandati quod gestis praesentibus adhaerebit, claruit divina magis testimonia quam forensia vincula esse prolata, et edicti pariter mei tenorem fuisse servatum, in numero scilicet deligendo, et imperialis constitutionis formam nihilominus custoditam: ideoque, quoniam iustitiae ordo hoc postulat, etiam subscriptiones omnium recitentur.
57. Romulus exceptor recitavit:
Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginensis Carthagini constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino hoc mandatum suscepi et subscripsi. Item alia manu: Silvanus primae sedis provinciae Numidiae praesente viro clarissimo Marcellino tribuno et notario Carthagini constitutus mandato a nobis facto consensi et subscripsi. Item alia manu: Valentinus episcopus Ecclesiae Vaianensis Carthagini constitutus, praesente viro clarissimo Marcellino tribuno et notario mandavi et subscripsi. Et reliquae subscriptiones quorum nomina mandato continentur.
58. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Has quoque subscriptiones cum mandato gesta suscipient. Et adiecit: Numerus etiam subscribentium designetur. Martialis exceptor dixit: Ducenti sexaginta sex sunt.
59. Petilianus episcopus dixit:
Ubi sunt qui mandaverint? Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
60. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Opus est hoc, eligant de suis septem, et eant ubi constituti sunt in ecclesia, et videant illos. Et alia manu: Recognovi.
61. Petilianus episcopus dixit:
Subtilis argumenti res est, ut iudicem facerent testem. Potuerunt etenim etiam quoscumque clericos minoris loci apponere nominibus suis, et fingere illum honorem esse quem apud se summum existimant, cum hinc potissimum dubitetur. Proinde veniant in iudicium notarii a nobis singuli cognoscantur. Veremur etenim argumenta saepe diutius requisita, quae in perniciem simplicitatis nostrae quotidie machinantur. Haec igitur prima res est, de qua per notariam nostram sublimitati tuae intimare curavimus, neque cessavimus ut de numero primo nostro constaret, quem esse parvulum semper imperialibus auribus mentiuntur: quidquid enim contra nos semper elicitur, quasi contra paucissimos impetratur. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
62. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Falsi crimen nec obiicere condecet sacerdotem, nec committere potuisse credendum est. Illud autem est quod per vestram venerabilitatem scire desidero, utrum omnes episcopos contra quos vestra pergit intentio, quorum etiam subscriptio recitata est, possitis agnoscere.
63. Petilianus episcopus dixit:
Singuli quique sedium nostrarum adversarios facile possumus agnoscere. Sane non falsum obiecimus, sed diligentiae maximae est quod volumus et probare. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
64. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Hoc magis de vestra iudico sanctitate, diligentiae potius esse quam ullius obiecti criminis, quod in prosecutione dicendum esse credidit sanctitas tua. Sed illud quaero, utrum in omnibus locis et civitatibus utriusque partis bini esse possint episcopi; sic enim possunt se alterutrum plene cognoscere.
65. Petilianus episcopus dixit:
Sapientissime ac praescie omnia praevidisti, vir nobilis; nam in plebe mea, id est, civitate Constantinensi, adversarium habeo Fortunatum. In medio autem dioecesis meae, nunc institutum habeo, imo ipsi habent, nomine Delphinum. Pervidet iam hinc praestantia tua, duos in unius plebe fuisse imaginarie constitutos, ut et numerum augeant, et tamen plebium numerus non idem sit, qui sit illarum scilicet personarum. Et hoc argumenti est maximi, ut videantur nos hoc genere superare, si duo contra unum sint constituti vel tres. Nam etiam in plebe praesentis sanctissimi collegae ac fratris mei Adeodati, id est, in civitate Milevitana, ita commissa res est, ut unum ibidem habeat adversarium, alterum in Tuccensi civitate, quae ad huius scilicet plebem antiquitus pertinet, et ante biennium esse videtur constitutus; tertius vero sit in loco qui dicitur Ceramussa. Ergo cum unus sit civitatis Milevitanae episcopus a partibus nostris, tres videntur ab his constituti fuisse, ut illorum numerus augeretur, aut fortassis excederet numerum veritatis. Requirendum est igitur quando auctus sit illorum numerus, quam originem habuerit, utrum hoc novitas fecerit, an dederit antiquitas, utrum, ut ita dixerim, contra vetustatem canam, vitium hoc fuerit novitatis. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
66. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Multiloquio Ecclesiae causam agi non debere perspicit mecum tuae dignationis sensus, optime cognitorum. Et cum diceret - et, alia manu: Recognovi -.
67. Petilianus episcopus dixit:
Plus scripsisti quam dixi. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
68. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Verum vir gravissimus Petilianus cum ante paululum Ecclesiae causam divinis Scripturis firmandam esse professus fuerit; atque eam divinis testimoniis quaeri debere constituerit, nunc eum per diversa vagari in personis ordinatorum, prosecutione eius ostenditur. Atque ideo, ne illi similes videamur, decreti tenorem accepit sublimitas tua; et quid Patrum statuta voluerint, eius lectione monstratum est. Convenit praesentes, moratoriis omnibus actionibus repulsis atque prostratis, eligere nunc ex parte sua idoneos qui possint institutae causae praestare rationem, omniumque consensum his actis depromere, ut, dilucescente veritate, nulli possit esse ambiguum. Siquidem confirmatis personis nulla pars audebit dicere, sententiam non posse (nec) debere consistere, quandoquidem eorum consensus actis fuerit depromptus; et ideo aut subscriptionibus quae gerimus se doceant confirmare, aut consensum suum singuli patefaciant, ut actio Ecclesiae possit suo ordine inchoari. Et alia manu: Recognovi.
69. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
De incompetenter ordinatis quos Petilianus vir sanctissimus comprehendit, me certum est qui ad aliam partem principali auctoritate iudex videor constitutus, non posse cognoscere. Superest ut, si numerum episcoporum qui ab officio intra hanc splendidam Carthaginem constitutus est verum esse credit venerabilitas tua, iam nunc intimare dignetur.
70. Petilianus episcopus dixit:
Non intellexit e diverso consistens, quid fuerim prosecutus, nam cum de numero mandantium nunc agatur, diligentiae meae maxime fuit requirere, ubi sunt illi qui praesentibus mandaverunt: deinde constare non ab re est, quod sum in tuo iudicio, vir nobilis, prosecutus. Quoniam igitur et iacturam fecerunt earum rerum quas forensibus cancellis ac legibus uti potuerant, et recitaverunt mandatum quod non magis forense sit, sed legale, hinc agnosco debere me illis lege divina competenter respondere. Sed, ut prius de mandatorum numero constet, et de partibus meis quanti mandaverint vel quanti sint mandaturi, id primum peto de nobilitate tua, ut superfluum non sit, de numero utriusque partis ferre debere iudicium celsitudinem tuam. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
71. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Evitandae quidem multitudinis causa ad hunc locum de quorum numero dubitatur, minime convenisse dicuntur, praesertim cum suffecerit eos praesentibus omne delegasse negotium; sed si quid super hac parte dubitationis affertur, iudiciis intimetur.
72. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginensis dixit:
Nos evitamus tumultum; idcirco non venerunt; sed mandatum firmissimum est, quod lectum est nobilitati tuae. Si de numero dubitatur, eant provinciales ad Mauros, eant provinciales ad Numidas, eant provinciales ad Byzacenos, eant quoque ad Tripolitanos, eant ad provinciae proconsularis, qui praesentes sunt ex numero ipsorum, et cognoscant nostros qui huic mandato subscripserunt. Et alia manu: Recognovi.
73. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Non patiar rem superfluam longa partium obluctatione differri, unde veniant universi.
74. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Quid opus est turbis? Et nos in civitate diu versati sumus, et nostri collegae. Ii quoque in civitate, ut dicunt, non hodie, sed aliquantis diebus demorali sunt. Legantur subscriptiones, et de cuius nomine dubitant, ipse veniat. Et alia manu: Recognovi.
75. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
In uno loco sunt omnes, aut id non potest liquido designari?
76. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Nescimus. Postea quam mandavarunt quid opus erat ut concluderentur? Et alia manu: Recognovi. Augustinus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
De quorum nomine dubitatur, ipsi veniant. Et alia manu: Recognovi.
77. Emeritus episcopus dixit:
Impugnat se actio, et ex una parte diversa contentio; unus prosequitur venire debere, alter nescire se utrum possint adesse. Concordent inter se sententiis suis, et arbitratu proprio atque secreto quid magis eligant, dicant. Opperimur enim pro meritis tuis quicquid isti dixerint, quod magis putaverint eligendum. Non enim nos falsitatis crimen obiecimus, sed hoc ipsum factum volumus iudiciis approbari. Melior est enim adstipulatio, quae praesentibus actis inditur, et veritatis fides instrumentorum veritate firmatur. Agitur enim res de qua quis negare poterit: Non mandavi, non interfui, nescio. Non enim ex me ista procedunt, sed ex ipsis potius qui ista confingunt. Habeant inter se consilium suum, arbitrioque suo definiant universa; ut si volunt in praesenti mandare, sicuti nos personas mandantium actis sublimitatis tuae nunc in praesenti insinuamus, habeant in compendio, tulerint de medio falsitatem, donamus illis universa quae potuerant de praeceptione depromi, ut sublimitatis tuae iudicio possit ex illorum et ex nostris partibus apparere, quod possit esse mandatum. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
78. Augustinus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Tumultus ne fieret cavendum fuit, et hoc salubriter prudenterque providisti. Et quoniam metuendum est, ne, cum fuerit exorta aliqua perturbatio, nobis potius tribuatur, incertumque sit hominibus, a quorum parte potius exstiterit, nihil melius et tranquillius putamus decernere nobilitatem tuam, nisi ut recitatis omnibus nominibus, de quo dubitant, veniat. Et alia manu: Recognovi.
79. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Accepistis professionem partis adversae. Quae competunt, peragantur.
80. Emeritus episcopus dixit:
Patientia nobilitatis tuae intimumque secretum, quod omnibus monstras, cunctorum oculis patuit, teneo iudicii tui fidem, teneo testimonium. Pene iam peracto solis curriculo totus est transactus dies, et nullus adhuc exortus tumultus, cum tanta sacerdotum Dei multitudo consistat. Quis enim praeter eos quos iudicii veritas adesse praecepit; vel mutiendo inter se, vel balbo sermone respondit? Tacito linguae silentio exspectant veridici cognitoris integram severamque sententiam, et acclinibus, ut dixit, pene cervicibus, in teipsum toto ore pendentes, quid de Dei causa iudices sollicite rimantur. Nullus strepitus, sermo nullus, imo ad Deum continua oratio, et ad coelum privata vox. Unde hic tumultus publicus de privatis scurrilibusque sermonibus, quibus est facile strepere, aut ex ipso usu rixa quotidiana metus iudiciorum non timens, possit exurgere? Ad hoc Dei sacerdotes tot antistites, animae suae causam et fidei suae rationem audire cupientes, tumultu superfluo et quadam rixa turbantes, ad iudicii veritatem nolentes descendere, quaerunt immissam actionem turpissime perturbare. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
81. Augustinus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Ad multa fratris mei videat nobilitas tua quam pauca respondeam. Quod si nobis voluerint respondere, causa tota cito forsitan peragetur; metuendum est, ne ideo non fiat tumultus ab hac turba quae praesens est, quia non hic est alia multitudo, in quam possit referri causatio. Et alia manu: Recognovi.
82. Emeritus episcopus dixit:
Confiteris illos cum tumultu esse venturos. Nam hic tumultus nec fuit nec erit a partibus nostris. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
83. Augustinus episcopus Ecclesiae caholicae dixit:
Non confiteor cum tumultu esse venturos; sed timeo ne ideo adhuc quiescat multitudo praesens, quia non est in quem referat si quid forte turbulenter exstiterit, dum utraque praesens fuerit multitudo. Petimus ut quod dictum est, fiat; de quocumque dubitatur, praesentetur. Et alia manu: Recognovi.
84. Adeodatus episcopus dixit:
Si in paucos tumultus fieri non potest, in plurimos fieri quemadmodum potest? Et alia manu: Recognovi. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Iudica. Et alia manu: Recognovi.
85. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Potest quidem sacerdotalis multitudo divinam considerans utrobique sententiam, etiam in quavis populositate praestare silentium, sed illud certum est, et ambigi nullatenus potest, paucitatem magis silentio posse praebere consensum. Unde ne superfluis immoremur, si de subscriptionibus aliqua est dubitatio, eos quos nec praesentes esse, nec subscribere potuisse credit sanctitas vestra, faciam ad iudicium mox venire, ut tandem aliquando confirmatis secundum imperiale praeceptum ex utraque parte personis, ad negotii merita veniatur.
86. Emeritus episcopus dixit:
Ex una parte diversae sententiae concordare debent. Aut enim hic esse suos dicunt, et adesse debebunt; aut si absentes esse profitentur, videat nobilitas tua quid de absentibus debeat iudicare. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
87. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Quod praesentes praesentibus mandaverunt, prosecutione spectabilitatis vestrae tenetur expressum, eo quod omnes qui subscripserunt, a vobis et a vestris omnibus facile possint agnosci. Unde cum subscriptiones per ordinem fuerint recitatae, de quo dubitatur, poterit mox venire.
88. Adeodatus episcopus dixit:
Affero compendium diversae parti, ne tumultus posse fieri utrisque partibus praesentibus putent. In uno loco coepiscopi nostri consistant, ad alterum item locum suos faciant venire. Et cum recitata fuerint quaecumque loca, bini mittantur, quo possit omnis causatio, omnis tumultus amputari. Et alia manu: Adeodatus episcopus recognovi.
89. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Nova res nunc a diversa parte flagitatur. Nam nos obedientes edictalibus praeceptis, tot venimus quot fuerant edicto definiti. Sed quia et hoc non est negandum sollicitudini praesentium, quamquam de numero quaerere non sit nostrae praesentis actionis, tamen qui modo praesentes fratres nostri reperiri potuerunt, iube ut ingrediantur; si qui forte absentes fuerint, crastino eorum praesentiae tuis etiam obtutibus monstrabuntur, dum tamen ne ulla dilatio causae nascatur, sicut nos certi numero adsumus electi ab universali catholico concilio, etiam ipsi ad asserendum confirmati iam suscipiant omnem sarcinam causae, ut nulla dilatio quaestioni possit opponi. Et alia manu: Recognovi.
90. Adeodatus episcopus dixit:
Praecipe nobis mandatum eorumdem ostendi ubi subscripserunt, quod nunc lectum est ab officio. Et alia manu: Adeodatus episcopus recognovi.
91. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Mandatum quod nunc ab officio recitatum est, in quo omnium subscriptiones continentur, postulantibus ostendatur.
92. Petilianus episcopus dixit:
Magnam nobis sollicitudinem facit ista varietas: aut hodie repraesentent numerum eorum quos sibi dicunt mandasse quod agant, aut ipsi causam in crastinum distulerunt. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
93. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Non est dilata causa; hodie agenda est. Et alia manu: Recognovi.
Augustinus episcopus dixit:
Actis offeratur. Cumque, ab officio offeretur.
94. Adeodatus episcopus dixit:
Hoc exspectavimus, hoc desideravimus, ut eadem gesta quibus subscripserunt in praesentiarum sint donec mandatores veniant. Et alia manu: Adeodatus episcopus recognovi.
95. Marcellinus vir clarissimus tribunus est notarius dixit:
Hoc necesse est ut fiat, ita ut, si sollicitudinis aliquid geritis, a vobis obsignata serventur.
96. Petilianus episcopus dixit:
Illorum praesentia nobis necessaria est, non mandatum. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
97. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Iam postulavimus fratres et consacerdotes nostros intromitti debere, qui praesentes inveniri potuerunt. Praecipiat nobilitas tua, superfluum nodum amputari quaestionis, ut intromissi saltem vel obtutibus eorum fidem debitam ferant. Et alia manu: Recognovi.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Hi venerabiles sacerdotes qui praesentes esse dicuntur, venire dignentur. Et ingressis episcopis catholicis.
98. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
In omni petitioni vestrae satisfactum esse cognosco. Et adiecit: Praesentes sunt episcopi quos ingredi voluistis; qui secundum imperialis praecepti formam et edicti tenorem, certum numerum ad peragendam causam elegisse noscuntur. Unde, ne qua ulterius possit esse dubitatio, vel forte confusio, singulis subscriptiones propriae relegantur, ut agnitis iisdem exire dignentur.
99. Martialis exceptor ex mandato recitavit:
Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginensis Carthagini constitutus, praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino, hoc mandatum suscepi et subscripsi. Hoc modo omnes reliqui subscripserunt.
Item recitavit: Silvanus episcopus Summensis Ecclesiae catholicae. Idem dixit: Praesto sum.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Silvanus qui non suscepit collationem exeat. Quo egresso idem recitavit: Valentinus episcopus Ecclesiae Vaianensis. Idem dixit: Praesto sum.
100. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Reddiderunt nos sollicitos, diligentiam nobis primitus ipsi incusserunt: quomodo nominantur nostri, sic etiam de ipsorum numero dubitamus. Et alia manu: Recognovi.
101. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ita fiet, consentit tamen pars diversa, ut simul agniti exeant.
102. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Sed primo mandare habent et ipsi, ut appareat quia hic sunt. Et alia manu: Recognovi.
103. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ergo placet sanctitati vestrae, ut post impletum mandatum, exeant, etiam partis vestrae venerabiles viri episcopi, et inter paucos causa peragatur, et ad quod quaesitum est respondere dignemini.
104. Primianus episcopus Ecclesiae Carthaginensis dixit:
Cum et nos apud acta mandaverimus praesentes, eximus, damus locum actoribus: hic tamen in proximo erimus. Et alia manu: Primianus episcopus recognovi.
105. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ergo vestrae quoque subscriptiones iudiciis intimentur, ut illorum quoque professiones praesentium requiruntur.
106. Petilianus episcopus dixit:
Apud acta volunt mandare. Et alia manu: Petilianus recognovi.
107. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Apud quae acta sanctitas vestra se asserit mandaturam?
108. Emeritus episcopus dixit:
In iudicio praestantiae tuae voluntas est nostra, si iubes ut gestis municipalibus hoc iudicio nobilitatis tuae finiatur. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
109. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Illud nunc est, quod a vestra sanctitate ad amputandas omnes ambages necessario postulatur, ut apertissime designetis utrum vobis epistola mandati cum subscriptionibus recitata sufficiat, an etiam ipsos quaeritis apud acta mandare.
110. Petilianus episcopus dixit:
Non ut profiteantur volumus, sed ut recognoscantur a nobis, qui mandasse dicuntur. Et alia manu: Ut suprascriptum.
111. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ergo subscribentium nomina per ordinem recitentur.
112. Honoratus exceptor recitavit:
Numidius episcopus Ecclesiae catholicae Maxulitanae. Idem dixit: Praesto sum. Felix episcopus dixit:
Agnosco illum.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Constat utrumque esse praesentem.
113. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Illorum etiam duorum qui iam exierunt compares prodeant. Ipsi hoc exegerunt. Videantur ergo qui praesentes sunt, et qui absentes. Hoc volumus constet.
Et alia manu: Recognovi. Et accedente Adeodato episcopo.
114. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Cuius civitatis est vir venerabilis episcopus?
Adeodatus episcopus dixit: Felix episcopus Zummensis, nostrae communionis, qui contra Silvanum agit, male habet.
115. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Probabilis excusatio est. Et adiecit: Alius recitetur.
Et recitavit: Marinus episcopus Ecclesiae Taborensis. Idem dixit: Praesto sum.
Victor episcopus civitatis, suprascriptae dixit:
Agnosco illum.
116. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Utrorumque praesentiam gesta retinebunt.
Itemque recitavit: Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae civitatis Magomaziensis. Idem dixit: Praesto sum. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Alius eiusdem civitatis episcopus veniat a parte diversa. Salustius episcopus partis Donati civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Etiam hos constat esse praesentes.
Item recitavit: Victor episcopus Ecclesiae catholicae Libertinensis. Idem dixit: Praesto sum. Ianuarius episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum. Dioecesis mea est. Victor episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Neminem illic habet. Ianuarius episcopus partis Donati dixit: Dioecesis mea est. Victor episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Cum neminem illic habeat, neque ecclesiam, neque aliquem communicantem, frustra mentitur quod sit eius dioecesis. Ianuarius episcopus dixit: Communicarunt tibi ante vim tuam?
117. Petilianus episcopus dixit:
In una plebe Ianuarii collegae nostri praesentis, in una dioecesi quatuor sunt constituti contra ipsum; ut numerus scilicet augeretur.
118. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Quaeratur quot annorum episcopus sit.
119. Petilianus episcopus dixit:
Quatuor estis contra unum.
120. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Haec ad praesentem omnino non pertinent actionem. Quae coepta sunt perlegantur.
Item recitavit: Optatus episcopus plebis Vesceritanae. Idem dixit: Praesto sum.
Fortunatus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Ianuarius episcopus plebis Tunusudensis. Idem dixit: Praesto sum.
Victorianus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Evangelus episcopus Ecclesiae Assuritanae. Idem dixit: Praesto sum.
Petilianus episcopus dixit: Noster ibi defunctus est ipse dicat.
Item recitavit: Latonius episcopus Ecclesiae plebis Tenitanae. Idem dixit: Praesto sum.
Securus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Aptus episcopus plebis Tigiensis. Idem dixit: Praesto sum. Nec habui nec habemus episcopum Donatistam.
Primianus episcopus Carthaginensis dixit: Non illic habemus.
Item recitavit: Assellicus episcopus Ecclesiae Tusuritanae. Idem dixit: Praesto sum.
Aptus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Innocentius episcopus Ecclesiae Germaniensis. Idem dixit: Praesto sum, sed adversarium non habeo.
Item recitavit: Honoratus episcopus Matharensis Ecclesiae. Idem dixit: Praesto sum, sed non contra me habeo episcopum.
Item recitavit: Hilarusepiscopus Ecclesiae Bofetanae. Idem dixit: Praesto sum, sed non habeo mecum episcopum.
121. Petilianus episcopus dixit:
Noster fuit.
Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Et nos hoc cupimus ut illum imitemini.
Item recitavit: Secundus episcopus Ecclesiae Ruspitensis. Idem dixit: Praesto sum, sed non habeo contra me episcopum.
Item recitavit: Donatus episcopus Ecclesiae Amburensis. Idem dixit: Praesto sum.
Servatus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Cresconius episcopus Ecclesiae Tubiniensis. Idem dixit: Praesto sum.
Protasius episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Restitutus episcopus plebis Novasinensis. Idem dixit: Praesto sum.
Felix episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Cresconius episcopus Ecclesiae Cuiculitanae. Idem dixit: Praesto sum. Habui contra me episcopum: exivit de corpore.
Item recitavit: Lucianus episcopus Ecclesiae Guirensis. Idem dixit: Praesto sum, sed alium contra me non habeo.
Item recitavit: Tutus episcopus plebis Melzitanae. Idem dixit: Praesto sum. Sed alium contra me non habeo.
Item recitavit: Donatianus episcopus Ecclesiae Teleptensis Idem dixit: Praesto sum.
Bellicius episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Potentius episcopus plebis Bladiensis. Idem dixit: Praesto sum.
Adeodatus episcopus dixit: Quem ibi nos habemus, oculos dolet, venire non potest.
Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Utrum hic sit Carthagini?
Item recitavit: Maximianus episcopus plebis Turensis. Idem dixit: Praesto sum, sed non contra me habeo episcopum.
Adeodatus episcopus dixit: Noster fuit.
Item recitavit: Datianus episcopus plebis Legensis. Idem dixit: Praesto sum, sed alium contra me non babeo.
Item recitavit: Urbicus episcopus plebis Tebestinae. Idem dixit: Praesto sum.
Perseverantius episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Aspidius episcopus plebis Tacaratensis. Idem dixit: Praesto sum.
Verissimus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum. Quatuor sunt in plebe mea, Datianus, Aspidius, Fortunatus et Octavianus.
Item recitavit: Terentius episcopus Seleucianensis. Idem dixit: Praesto sum.
Mescianus episcopus (civitatis suprascriptae) dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Servus Dei episcopus plebis Tubursicuburensis. Idem dixit: Praesto sum.
Donatus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Dialogus episcopus Zamensis. Idem dixit: Praesto sum.
Montanus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Urbicosus episcopus plebis Eguilguilitanae. Idem dixit: Praesto sum, sed Catholica est omnis ex vetustate.
Item recitavit: Silvanus episcopus plebis Perdicensis. Idem dixit: Praesto sum.
Rogatus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Navigius episcopus Dydritanus. Idem dixit: Praesto sum.
Honoratus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Romanus episcopus plebis Leptiminensis. Idem dixit: Praesto sum.
Victorinus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Rufinus episcopus plevis Drusilianensis. Idem dixit: Praesto sum.
Restitutus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Donatus episcopus Tisilitanus. Idem dixit: Praesto sum, sed non habeo contra me alium episcopum.
Petilianus episcopus Donatista dixit: Exivit de corpore.
Item recitavit: Gallus episcopus Ticensis. Idem dixit: Praesto sum.
Petilianus episcopus dixit: Non venit, litteras misit.
Item recitavit: Donatianus episcopus Montenus. Idem dixit: Praesto sum.
Petilianus episcopus dixit: Aegrotat.
Item recitavit: Victorianus episcopus plebis Mustitanae. Idem dixit: Praesto sum. Habeo Felicianum Mustitanum et Donatum Turensem contra me.
122. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
De nomine Feliciani, utrum in communione sit Primiani. Et alia manu: Recognovi.
123. Petilianus episcopus dixit:
Quis tibi hoc mandavit, aut ex cuius persona hoc exigis? an vis tibi imponere personam eorum qui foris sunt? Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
124. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Dictum sit ad postulata respondeat. Et alia manu: Recognovi.
125. Petilianus episcopus dixit:
Hoc iam internae actionis est. Et alia manu: Ut suprascriptum.
126. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Nunc coeptus ordo teneatur. De his, si visum fuerit rationabile, postea requiretur.
Item recitavit: Victorianus episcopus plebis (Mustitanae) pro Pascasio episcopo plebis Anguiensium. Idem Pascasius dixit: Praesto sum, unitatem habeo.
Item recitavit: Ferox episcopus plebis Macrianensis Maioris. Idem dixit: Praesto sum, unitatem habeo. Pomponius episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Asmunius episcopus Tigualensis. Idem dixit: Praesto sum. In dioecese mea duo sunt, Gaianus et Privatus.
Gaianus episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Animadvertit nobilitas tua etiam in nostrorum dioecesi eos ordinasse episcopos. Et alia manu: Recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Talia ab utrisque partibus constat obiect. Si haec vultis diligenter inquiri, ad hanc causam superfluo venisse noscemur.
Item recitavit: Felix episcopus plebis Segermitensis. Idem dixit: Praesto sum.
Restitutus episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Secundus episcopus plebis Magarmelitanae. Idem dixit: Praesto sum.
Felix episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Vincentianus episcopus plebis Feraditanae Maioris. Idem dixit: Praesto sum, unitatem habeo.
Item recitavit: Placentinus episcopus plevis Madaurensis. Idem dixit: Praesto sum.
Donatus episcopus loci suprascripsit dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Rusticianus episcopus plebis Tabracensis. Idem dixit: Praesto sum.
Clarentius episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Octavianus episcopus plebis Ressianensis. Idem dixit: Praesto sum, unitatem habeo.
Item recitavit: Benenatus episcopus plebis Simmittensis. Idem dixit: Praesto sum, nec habeo alium, nec haereticos.
Petilianus episcopus dixit: Exivit de corpore.
Item recitavit: Timianus episcopus plebis Utmensis. Idem dixit: Praesto sum.
Petilianus episcopus dixit: Habet Felicem, sed absens est.
Item recitavit: Filolocius episcopus plebis Adrumetinae. Idem dixit: Praesto sum.
Victorinus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Adeodatus episcopus plebis Belalitensis. Idem dixit: Praesto sum, non habeo nec episcopum, nec haereticos; unitatem habeo.
Item recitavit: Felix episcopus plebis Visicensis. Idem dixit: Praesto sum, episcopum contra me non habeo.
Victor episcopus civitatis Taborensis dixit: Proxime recessit; ego ibi intervenio.
Item recitavit: Victor episcopus plebis Iufitensis. Idem dixit: Praesto sum, unitatem habemus.
Item recitavit: Fuscinullus episcopus plebis Eliensis. Idem dixit: Praesto sum, non contra me habeo episcopum.
Item recitavit: Honorius episcopus plebis Cellensis. Idem dixit: Praesto sum.
Castus episcopus (civitatis suprascriptae) dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Maximianus episcopus Aquensium Regiorum. Idem dixit: Praesto sum, in patria mea non habeo alium episcopum.
Item recitavit: Antonius episcopus plebis Carpitanae. Idem dixit: Praesto sum.
Veratianus episcopus dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Fortunatianus episcopus plebis Neapolitanae. Idem dixit: Praesto sum.
Ampelius episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Pannonius episcopus plebis Puppitanae. Idem dixit: Praesto sum.
Victorianus episcopus civitatis supradictae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Ianuarianus episcopus plebis Tubulbacensis. Idem dixit: Praesto sum, unitas est Catholica, non contra me habeo episcopum in civitate mea.
Item recitavit: Gratianus episcopus plebis Metensis. Idem dixit: Praesto sum.
Fortunatianus episcopus partis Donati civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Victor episcopus plebis Bahannensis. Idem dixit: Praesto sum, unitatem habeo.
Item recitavit: Quodvultdeus episcopus plebis Centuriensis. Idem dixit: Praesto sum.
Cresconius episcopus partis Donati civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Fortunatus episcopus plebis Capsensis. Idem dixit: Praesto sum.
Celer episcopus partis Donati civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Cresconius episcopus plebis Temonianensis. Idem dixit: Praesto sum: ibi in eodem loco ubi ago non contra me habeo episcopum.
[Item recitavit]: Montanus episcopus Ecclesiae catholicae Auguritanae. Idem dixit: Praesto sum, unitatem habeo.
Item recitavit: Iocundus episcopus plebis Sufetulensis. Idem dixit: Praesto sum.
Titianus episcopus partis Donati civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Victor episcopus plebis Bartanensis. Idem dixit: Praesto sum.
Honorius episcopus partis Donati civitatis suprascriptae dixit: In mala quae fecit mihi modo illum didici.
Item recitavit: Victor episcopus Cullitanus. Idem dixit: Praesto sum.
Fidentius episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Palatinus episcopus Bosetensis. Idem dixit: Praesto sum.
Felix episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Quodvultdeus episcopus Girbitanus. Idem dixit: Praesto sum.
Evasius episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Silvamus episcopus Carianensis. Idem dixit: Praesto sum, unitas est illic.
Item recitavit: Aemilianus episcopus Aggeritanus. Idem dixit: Praesto sum.
Candorius episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Privatus episcopus plebis Usilensis. Idem dixit: Praesto sum, non contra me habeo episcopum. Presbyterum illic habeo.
Item recitavit: Maius episcopus plebis Amudarsensis. Idem dixit: Praesto sum, in patria mea Catholica est.
Item recitavit: Victor episcopus plebis Uvazensis. Idem dixit: Praesto sum.
Secundinus episcopus plebis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Cresconius episcopus plebis Tituli. Idem dixit: Praesto sum.
Victor episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Milicus episcopus plebis Tagamutensis. Idem dixit: Praesto sum; omnes Catholici sunt.
Item recitavit: Speratus episcopus plebis Ammederensis. Idem dixit: Praesto sum.
Crescentianus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Aurelius episcopus plebis Numnulitanae. Idem dixit Praesto sum, non habeo contra me episcopum.
Habetdeus diaconus episcopi Primiani Carthaginensis dixit: Exivit de corpore.
Item recitavit: Venustus episcopus plebis Turudensis. Idem dixit: Praesto sum.
Adeodatus episcopus dixit: Non ibi habemus.
Item recitavit: Honoratus episcopus Abiddensis. Idem dixit: Praesto sum, episcopum contra me non habeo ibi.
Item recitavit: Gududus episcopus Ancusensis. Idem dixit: Praesto sum.
Donatus episcopus eiusdem loci dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Sabratius episcopus plebis Turretamallumensis. Idem dixit: Praesto sum.
Iurata episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Fortunatus episcopus Ecclesiae Undesitanae. Idem dixit: Praesto sum.
Cresconias episcopus [loci suprascripti] dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Severus episcopus plebis Utimari. Idem dixit: Praesto sum, unitas est illic.
Item recitavit: Pascasius episcopus plebis Tibiucensis. Idem dixit: Praesto sum, sed unitas est illic.
Item recitavit: Valerius episcopus plebis Utinisensis. Idem dixit: Praesto sum, episcopum non habeo.
Habeldeus diaconus dixit: Fuit illic, exivit de corpore.
Item recitavit: Urbanus episcopus plebis Theodalensis. Idem dixit: Praesto sum. Catholica unitas est.
Item recitavit: Victor episcopus plebis Migirpensis. Idem dixit: Praesto sum.
Gloriosus episcopus loci supradicti dixit: Agnosco illum.
127. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Cum episcoporum sit petita collatio, miramur nescio qua impudentia praesentem diaconum episcopi personam velle suscipere, et collationem quam Deo favente coepimus inchoare, studio contentionis perturbare. Unde cohibeat se a tali actione: quia non decet rebus seriis non necessaria commiscere. Et alia manu: Recognovi.
128. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Superflua prosequitur sanctitas tua, cum constet praesentem ad id fuisse delectum, ut cognosceret singulos, non ut studium disputationis arriperet.
Item recitavit: Lucianus episcopus plebis Tunciensis. [Idem dixit.] Praesto sum, unitas est illic.
Item recitavit: Donatus episcopus plebis Saiensis. Idem dixit: Praesto sum unitas est illic.
Item recitavit: Rufinianus episcopus plebis Muzuensis. Idem dixit: Praesto sum; omnis Catholica est.
Item recitavit: Victor episcopus plebis Trisipensis. Idem dixit: Praesto sum.
Felicianus episcopus [loci suprascripti] dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Adeodatus episcopus plebis Bencennensis. Idem dixit: Praesto sum. Catholica est ab origine.
Item recitavit: Faustinus episcopus plebis Sillitanae. Idem dixit: Praesto sum.
Possidonius episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Felix episcopus plebis Aptugnitanae. Idem dixit: Praesto sum, Catholica est omnis.
Item recitavit: Geta episcopus plebis Iubaltianensis. Idem dixit: Praesto sum. Non habeo contra [me] alium.
Item recitavit: Ianuarius episcopus plebis Cenculianensis. Idem dixit: Praesto sum, non est illic episcopus alius, Catholica est.
Item recitavit: Iulianus episcopus plebis Tasfaltensis. Idem dixit: Praesto sum; unitas est, Catholica est omnis illic.
Adeodatus episcopus dixit: Annus est ex quo mortuus est.
Item recitavit: Crescentianus episcopus plebis Arenensis. Idem dixit: Praesto sum, unitas est apud me.
Item recitavit: Licentius episcopus plebis Zattarensis. Idem dixit: Praesto sum; Catholica est ibi.
Item recitavit: Malcus episcopus plebis Masculitanae. Idem dixit: Praesto sum.
Vitalis episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Marianus episcopus plebis Rufinianensis. Idem dixit: Praesto sum; unitatem Catholicae habet.
Item recitavit: Tertiolus episcopus plebis Cillitanae. Idem dixit: Praesto sum.
Donatus episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Sopater episcopus plebis Tambaiensis. Idem dixit: Praesto sum.
Faustinus episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Paulus episcopus plebis Uzittarensis. Idem dixit: Praesto sum, non habeo ex illa parte.
Habetdeus diaconus dixit: Exivit de corpore.
Item recitavit: Ianuarius episcopus plebis Aptucensis.
Dominicus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Hic est, commotus est corporis infirmitate.
Item recitavit: Victor episcopus Ecclesiae Uticensis. Idem dixit: Praesto sum.
Gedulus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Qui supra pro Cericio episcopo plebis Uculensis.
Quo accedente, idem dixit: Praesto sum; omnis Catholica est.
Item recitavit: Basilius episcopus plebis Altiburitanae. Idem dixit: Praesto sum.
Augustialis episcopus [loci suprascripti] dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Victor episcopus plebis Vinensis. Idem dixit: Praesto sum.
Habetdeus diaconus dixit: Non habemus, exivit de corpore ante annos quinque.
Item recitavit: Fructuosus episcopus plebis Abziritensis.
Vincentius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Hic est Carthagini, sensit sibi.
Adeodatus episcopus dixit: Dioecesis est Feliciani Utinensis, Presbyterum ibi habet.
Item recitavit: Publianus episcopus plebis Bazarididacensis. Idem dixit: Praesto sum, unitas est.
Item recitavit: Cassianus episcopus plebis Bamaccorensis. Idem dixit: Praesto sum.
Donatus episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum; presbyter meus fuit.
Item recitavit: Cresconius episcopus plebis Zaraitensis. Idem dixit: Praesto sum.
Rogatus episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Felix episcopus Villaregensis. Idem dixit: Praesto sum, non habeo contra me episcopum. Modo exivit de corpore.
Victor episcopus [loci suprascripti] dixit: Constat me modo fuisse ordinatum.
Item recitavit: Primulus episcopus plebis Tamagristensis. Idem dixit: Praesto sum.
Saturnius episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum. Item recitavit:
Adeodatus episcopus plebis Satafensis. Idem dixit: Praesto sum.
Urbanus episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Faustinianus episcopus plebis Tamogadensis. Idem dixit: Praesto sum.
Gaudentius episcopus loci suprascripti dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Avitus episcopus plebis Lamasuensis. Idem dixit: Praesto sum.
Ianuarius episcopus civitatis suprascriptae dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Sextilius episcopus plebis Assabensis. Idem dixit: Praesto sum.
Marcianus episcopus [loci suprascripti] dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Marcianus episcopus Idicrensis. Idem dixit: Praesto sum.
Martialis episcopus dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Crispulus episcopus Ecclesiae Volitanae. Idem dixit: Praesto sum.
Quodvultdeus episcopus dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Germanus episcopus Gypsariensis. Idem dixit: Praesto sum.
Fidentinus episcopus dixit: Agnosco illum.
[Item recitavit:] Rogatus episcopus Gaguaritanus. Idem dixit: Praesto sum, unitatem habet.
Adeodatus episcopus dixit: Noster fuit, a nobis illo transiit.
Item recitavit: Quadratus episcopus plebis Gegitanae. Idem dixit: Praesto sum, numquam ibi fuit episcopus.
Item recitavit: Gregorius episcopus Tamallensis. Idem dixit: Praesto sum.
Lucius episcopus dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Lucius episcopus civitatis Tagaratensis. Idem dixit: Praesto sum.
Quintus episcopus dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Felicianus episcopus plebis Cufrutensis. Idem dixit: Praesto sum, episcopum alium non habeo.
129. Primianus episcopus dixit:
Ille qui fuit damnatus est a nobis et ab illis; cum scirent illum reum, et ipsi confirmaverunt; adhuc alter non est ordinatus. Et alia manu: Primianus episcopus recognovi.
Item recitavit: Bonifacius episcopus Cenensis. Idem dixit: Praesto sum.
Vindemius episcopus dixit: Agnosco illum.
Item recitavit: Adeodatus episcopus plebis Bazaritanae. Idem dixit: Praesto sum. Est quidem in corpore constitutus Calipotius; sed cum videret universum populum ad Ecclesiam catholicam fuisse conversum, discessit.
Item recitavit: Niventius episcopus Tunugabensis. Idem dixit: Praesto sum. Non ibi habeo contra me episcopum.
130. Primianus episcopus dixit:
Damnatus est in causa adulterii; tamen illic fuit usque ad annum praesentem.
Item recitavit: Sabinus episcopus Tuccensis. Idem dixit: Praesto sum.
Adeodatus episcopus dixit: In dioecesi mea est ordinatus, ex presbyterio meo est.
Sabinus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Cum saepe a civibus meis peterer ut eos in communionem Ecclesiae catholicae suscepissem, rogaverunt eam ut eis episcopus daretur. Petierunt me, et ordinatus sum. Adeodatus episcopus dixit: Quem habuit decessorem? Edicat in cuius locum successit.
131. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Constat non ibi fuisse Catholicam? Adeodatus episcopus dixit: Non.
Item recitavit: Marianus episcopus Utzipparitanorum. Idem dixit: Praesto sum, numquam ibi habui alium.
Item recitavit: Victorius episcopus plebis Larensis. Idem dixit: Praesto sum.
Honoratus episcopus dixit: Agnosco illum.
132. Hilarus exceptor dixit:
Quoniam codices implevimus, et alii nobis subrogandi sunt exceptores, iubeat nobilitas tua e corpore nostro alios subrogari, nobis custodibus datis. Vitalius notarius Ecclesiae catholicae dixit: Hoc et ego suggero, quod et exceptor nobilitati tuae.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Dentur nunc notariis qui codices se implesse confirmant, et exceptoribus ab utraque parte custodes. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginensis dixit: Iam nos delegisse custodes, mandato ipso narravimus. Ex ipsis etiam duos offerimus custodes. Et alia manu: Recognovi.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Eorum nomina qui nunc offeruntur edicito. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Deuterium et Restitutum. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Congruum est ut sicuti et alii subrogati sunt exceptores, sic dentur et ab alia parte custodes. Primianus episcopus Carthaginensis dixit: Damus custodes, Victorem Hipponiensem et Marinianum Oeensem collegas nostros.
133. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Quoniam ex utraque parte episcopi custodes videntur appositi, singulorum (sicut coeperat) officium nomina subscriptionesque recitare debebit, et ad susceptas tabulas ad maiorem diligentiam alterutrum signet sollicitudo custodum, ut hisdem praesentibus reseratae, describi possint, atque ea quae gesta sunt schedarum serie contineri.
Cumque ab utrisque partibus tabulae susciperentur atque signarentur, recitatum est: Innocentius episcopus Lamiggigensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Praesto sum. Iunianus episcopus dixit: Nec ego illum novi, nec ipse me.
Et recitavit: Rufinianus episcopus Bonustensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi, et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Numquam illic fuerunt Donatistae. Primianus episcopus Carthaginensis dixit: Ipse fuit noster, sed populos habemus quibus ordinare. Rufinianus episcopus Ecclesiae catholicae Bonustensis dixit: Numquam habuit.
Et recitavit: Laodicius episcopus plebis Clypiensis coram viro clarissimo. tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E parte adversa est Geminius. (Geminius episcopus dixit: Agnosco illum).
Et recitavit: Donatus episcopus plebis Buritanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Non illic habent Donatistae neminem.
Et recitavit: Candorius episcopus plebis Mullitanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta et subscripsi Carthagini. (Quo recitato, idem dixit: Habeo Marcellinum contra me.) Marcellinus episcopus dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Isaac episcopus plebis Utinensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. (Quo recitato, idem dixit: Habeo Felicianum contra me.) Felicianus episcopus dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Qui supra pro Victore episcopo Tuburbitanorum Minorum coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino subscripsi eum suprascripta mandasse praesentem Carthagini. Quo recitato, et accedente Victore episcopo idem dixit: Habeo Maximinum contra me). Maximinus episcopus dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Felix episcopus Tubiensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi (Cartagini. Quo recitato,) idem dixit: Catholica est sola.
Et recitavit: Felix episcopus Abbir Maius coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Catholica est sola.
Et recitavit: Augendus episcopus plebis Villae-magnensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Catholica est tantum. Primianus episcopus Carthaginensis dixit: Ipse est qui iamdudum ad illam partem transiit.
Et recitavit: Lucidus episcopus plebis Marcellianensis et Bazitensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Catholica est (Desunt hic non nonnulla), et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso est Restitutus. Restitutus episcopus dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Aufidius episcopus plebis Tignicensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso habeo Iulianum. Iulianus episcopus dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Fortunatus episcopus plebis Abensensis coram viro clarissimo Marcellino tribuno et notario suprascripta mandavi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: Unitatem habeo. Optatus episcopus dixit: Non habemus episcopum, presbyterum habemus.
Et recitavit: Trifolius episcopus plebis Aborensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Nomen si illic auditum fuerit Donatistarum, lapidatur.
Et recitavit: Qui supra pro Paulino Zurensi praesente litteras nesciente coram viro clarissimo Marcellino tribuno et notario suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, et accedente episcopo Paulino catholico, idem dixit: Catholica est. Habetdeus diaconus Primiani episcopi dixit: Presbyter est illic noster. Dioecesis est nostra.
Et recitavit: Lucrus episcopus plebis NigrensiumMaiorum coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Unitas est. Habetdeus diaconus dixit: Presbyterum habet.
Et recitavit: Fidentius episcopus plebis Cefalensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Unitatem habeo. Valentinianus diaconus Primiani episcopi dixit: Modo exivit de corpore. Fidentius dicebatur.
Et recitavit: Cresconius episcopus plebis Rusucensis coram viro clarissimoitribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato [idem] dixit: Unitatem habeo. Habetdeus diaconus dixit: Non habemus.
Et recitavit: Ambibius episcopus plebis Pisitensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Habeo Felicem e diverso. Valentinianus diaconus dixit: Felix dicitur, litteras misit excusationis senectutis causa.
Et recitavit: Rogatianus episcopus plebis Tigimmensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso mihi est Victorianus. Et accedente Victoriano episcopo [idem] dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Stephanus episcopus plebis Sinnuaritensis coram viro clarissimotribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Unitas est illic, Ecclesia est illic. Habetdeus diaconus dixit: Dioecesis ea est Cypriani a Siccenni. Cyprianus dicitur episcopus, qui illic intendit ad Sinuar.
Et recitavit: Serotinus episcopus plebis Turuzitanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Numquam habuit, nec habet. Habetdeus diaconus dixit: Presbyter est illic Cattus. Serotinus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Illic est, sed superfluo.
Et recitavit: Maiorinus episcopus plebis Zemtensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Catholica est; nec habuit, nec habet.
Et recitavit: Thomas episcopus plebis Cubdensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E contra neminem habemus.
Et recitavit: Restitutus episcopus plebis Muzucensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E contra Idaxius nobis est. Et accedente Idaxio episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Antonius episcopus plebis Mutugennensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso Splendonius est. Et accedente Splendonio episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Privatianus episcopus plebis Vegeselitanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso est mihi Donatus Cillitanus. Et accedente Donato Cillitano episcopo, idem dixit: Diaconos illic habeo, vicina plebs agit, dioecesis mea est. Privatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Ubi conveniunt? Donatus episcopus dixit: Et loca et memorias martyrum tamen prohibuisti. Candidum non habui presbyterum inde? Privatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Et ubi agebatur?
Et recitavit: Aemilianus episcopus Ecclesiae Bennefensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Habeo neminem e diverso. Valentinianus diaconus dixit: Maximianus dictus est, hodie de corpore exiit. Aemilianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Triennium habeo ex illo quo ordinatus sum, nullum illic scio. Valentinianus diaconus dixit: Mittatur, et videant illum.
Et recitavit: Litorius episcopus plebis Suavensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Unitas est illic, omnis Catholica est. Habetdeus diaconus partis Donati dixit: Non habemus.
Et recitavit: Benenatus episcopus plebis Hospitensis coram viro clarissimo trib. et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: In loco meo alius non est episcopus. Lucullus episcopus dixit: Persecutio semper me fugavit.
Et recitavit: Leontius episcopus plebis Musertitanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, [idem dixit: Habeo neminem e diverso.] Habetdeus diaconus partis Donati dixit: Cresconius nunc ordinatus est contra.
Et recitavit: Silvanus episcopus plebis Macrianensis coram viro clarissimo. tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Non habet neminem; Catholica est.
Et recitavit: Eunomius episcopus plebis Marazanensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso est mihi Habetdeus. Habetdeus episcopus dixit: Praecessor meus ad Marazanensem locum ordinatus est. Is postquam cathedram sedit, expulsus est. Eunomius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Numquam sedit. Habetdeus episcopus dixit: Ego etiam non admissus, in tertio miliario in civitate conquievi. Eunomius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Numquam fuerunt Donatistae, nec sunt, nec aliquando sederunt cathedram. Habetdeus episcopus dixit: Modo oppresi sunt.
Et recitavit: Barbarus episcopus plebis Hierpinianensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino [suprascripta mandavi et] subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Non habeo neminem contrarium. Valentinianus diaconus dixit: Moecopius dicebatur episcopus, exivit de corpore.
Et recitavit: Secundianus episcopus plebis Hermianensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Contra mihi est Maximianus episcopus. Et accedente Maximiano episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Postumianus episcopus plebis Tagorensis coram viro carissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Catholicae est unitatis.
Et recitavit: Barbarianus episcopus plebis Creperulensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Catholica est tantum. Valentinianus diaconus dixit: Non habemus.
Et recitavit: Felix episcopus Caniopitanorum coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, Valentinianus diaconus dixit: Presbyterum habemus nomine Restitutum.
Et recitavit: Victor episcopus plebis Tibaritanae coram tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Et diverso [mihi] est Victorianus episcopus. Et accedente Victoriano episcopo, idem dixit: Agnosco eum.
Et recitavit: Gennadius episcopus plebis Membressitanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso mihi est [Restitutus. Et accedente Restituto episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit:] Restitutus episcopus plebis Simingitensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, [idem dixit: Catholica est omnis. Habetdeus diaconus dixit: Non habemus.]
Et recitavit: Octavius episcopus plebis Utimmensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E contrario mihi est Bonifacius. Et accedente Bonifacio episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Victorinus episcopus plebis Tabudensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino, suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso est Argutus. Et accedente Arguto episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Maximinus episcopus plebis Enerensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini: Quo recitato, idem dixit: Catholica est, unitatem habeo. Quodvultdeus episcopus dixit: Habet episcopum; sed male habet.
Et recitavit: Reginus episcopus plebis Tigillavensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, [idem dixit: E diverso mihi est Donatus.] Flavianus episcopus dixit: De itinere revertit Donatus, causa aegritudinis.
Et recitavit: Qui supra pro Cresconio episcopo Centenariensi praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini, eo quod infirmitatis causa praepediatur, mandante ipso subscripsi Carthagini. Quo recitato, [idem dixit: E diverso est...] Quodvultdeus episcopus dixit: Etiam ipse male habet.
Et recitavit: Felix episcopus plebis Izirianensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso est mihi Saturus. Et accedente Saturo episcopo, idem dixit: Presbyter meus erat.
Et recitavit: Felicianus episcopus plebis Feraditanae Minoris praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Catholica est. Valentinianus diaconus dixit: Non habemus.
Et recitavit: Romanus episcopus plebis Meglapolitanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso non habeo. Felix episcopus dixit: Presbyterum habemus Maximianum, praesto est.
Et recitavit: Restitutus episcopus plebis Cincaritensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: E diverso mihi est Campanus episcopus. Et accedente Campana episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Nados episcopus plebis Sabratensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato idem dixit: E diverso habui, modo non habeo.
Et recitavit: Caltasius episcopus plebis Mataritanae, coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Unitas est. Habetdeus diaconus dixit: Habuimus Rusticianum; modo exivit de corpore.
Et recitavit: Octavianus episcopus plebis Ucimaioris coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Unitatem habeo. Salvianus episcopus dixit: Senis Victoriani dioecesis est, presbyterum habet Ianuarium.
Et recitavit: Safargius episcopus plebis Lampuensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Valentinianus diaconus Primiani episcopi dixit: Senis Cartheri est plebs; sed absens est, pedibus laborat: propterea venire non potuit.
Et recitavit: Victorinus episcopus plebis Tabudensis pro Gorgonio consacerdote meo, qui infirmitate detinetur, plebis Liberaliensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino mandante ipso subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem Gorgonius dixit: Basilicam mihi deposuerunt haeretici, solus sum. Protasius episcopus dixit: Habemus illic Victorem episcopum.
Et recitavit: Fortunatus episcopus loci Casensis-Calanensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Solus sum. Verissimus [episcopus] dixit: Presbyter est ibi Victorinus.
Et recitavit: Theasius episcopus plebis Memblositanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Sola unitas est illic Ecclesiae catholicae. Salvianus episcopus dixit: Tempore persecutionis succubuit illic episcopus qui illic fuit.
Et recitavit: Probantius episcopus plebis Trofimianensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Solus sum. Valentinianus diaconus dixit: Presbyterum habet.
Et recitavit: Dulcitius episcopus plebis Tacapitanae praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit [Habeo alium contra me]. Valentinianus diaconus dixit: Felix dicitur. Hic est, sed male habet.
Item recitavit: Catulinus episcopus plebis Gittensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: Unitas est. Valentinianus diaconus episcopi Primiani dixit: Non habemus.
Et recitavit: Villaticus episcopus plebis Sinnipsensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Unitas est.
Et recitavit: Hilarianus episcopus plebis Hiltensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, [idem dixit: Solus sum]. Et accedente Victore episcopo, idem dixit: Modo sum illic ordinatus, non me novit. Hilarianus episcopus Ecclesiae Catholicae dixit: Non habet.
Et recitavit: Ianuarius episcopus Ecclesiae Gisipensis maioris coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Non habemus.
Et recitavit: Severianus episcopus Ceramunensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Catholica est omnis. Habetdeus diaconus episcopi Primiani dixit: Habemus senem Adeodatum. Severianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Ostendat illum. Adeodatus episcopus dixit: In plebe mea est Milevitana Ceramussa.
134. Severianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Omnis ab origine catholica est ibi, numquam ibi fuerunt Donatistae. Adeodatus episcopus dixit: In plebe mea est. Per violentiam inde exclusit omnes [clericos] et presbyteros. Severianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Mentitur teste Deo. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Illud sanctitas tua simpliciter dignetur edicere, utrum in ea plebe episcopus nunc sit. Adeodatus episcopus dixit: In plebe mea est, circum circa meum est totum. Etiam mei terrore succubuerunt omnes, qui in eodem loco constituti erant. Severianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Mentitur.
Et recitavit:
135. Dominicus episcopus plebis Bullensium Regiorum, praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso mihi est Felix, sed unus est, qui illi communicat. Et accedente Felice episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Valentinus episcopus Vaianensis pro consacerdote meo Regino Ecclesiae Vegeselitanae, qui hic apud Carthaginem infirmitatis causa detinetur, praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino subscripsi. Quo recitato Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Male habet. Habetdeus diaconus dixit: Gavinus praesto est.
Et recitavit: Reparatus episcopus plebis Sufasaritanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Non habet, fuit ibi. Habetdeus diaconus dixit: Modo recessit.
Et recitavit: Proculus episcopus plebis loci Serrensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Unitatem habeo. Valentinianus diaconus dixit: Non habemus.
Et recitavit: Publicius episcopus Gratianopolitanae plebis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: E diverso Deuterius est, solus sine plebe. Deuterius episcopus dixit: Quia et domos deiecisti, et persecutionem mihi fecisti.
Et recitavit: Maximianus episcopus plebis Sugabbaritanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: E diverso habeo Germanum. Et accedente Germano episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Pompeianus episcopus Sucardensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Hic est, sed aegrotat.
Et recitavit: Fortunatus episcopus plebis Rusuccurritanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: E diverso mihi est Optatus. Et accedente Optato episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Victor episcopus plebis Bartimisiensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Catholica est. Habetdeus diaconus dixit: Non habemus.
Et recitavit: Restitutianus episcopus plebis Sululittanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Omnis Catholica, est, omnes Catholicos habemus. Valentinianus diaconus dixit: Non habemus.
Et recitavit: Helpidius episcopus plebis Aquensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: E diverso mihi est Reparatus episcopus. Et accedente Reparato episcopo, idem dixit: Ipse est, agnosco illum.
Et recitavit: Victor episcopus plebis Malianensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: E diverso mihi est Nestorius. Et accedente Nestorio episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Ego Restitutus episcopus petitum me a Victore episcopo Mammillensi coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino subscripsi eum suprascripta mihi mandasse. Quo recitato, idem dixit: E diverso est Serenianus. Et accedente Sereniano episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Victor episcopus plebis Tabaïcariensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso est Marcianus. Et accedente Marciano episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Victor episcopus plebis Timicitanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Habeo Optatum e diverso. Et accedente Optato, idem dixit: Ipse est.
Et recitavit: Bonifacius episcopus plebis Vallitanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Non habeo. Valentinianus diaconus dixit: Defunctus est ante annos septem. Restitutus dictus est.
Et recitavit: Qui supra pro Limeniano episcopo plebis Taprurensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino subscripsi eum praesentem Carthagine mandasse. Quo recitato, idem dixit: Catholica est. Habetdeus diaconus dixit: Contra non habemus.
Et recitavit: Proculus episcopus plebis Giutsitensis Salariae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: Catholica est. Habetdeus diaconus dixit: Habet presbyterum Lillybium.
Et recitavit: Auxilius episcopus plebis Nurconensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Unitatem possidemus, quod omnes sciunt Caesarienses. Hic est Severinus, dicat. Severinus episcopus dixit: Numquam habuit.
Et recitavit: Mensurius episcopus plebis Medefessitanae coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, [idem dixit: Neminem habeo contra me.] Valentinianus diaconus dixit: Modo exivit de corpore.
Et recitavit: Honorius episcopus pro Ianuario fratre et coepiscopo meo plebis Casarum Medianensium Carthagini constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et pro eo subscripsi. Quo recitato, et accedente Ianuario episcopo catholico, idem dixit: E diverso est mihi Aemilianus.
Et recitavit: Adeodatus episcopus plebis Simidiccensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: Catholica est. Habetdeus diaconus dixit: Non habemus.
Et recitavit: Ego Restitutus episcopus pro Solemnio collega meo plebis Tigisitanae praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: E diverso est Paschasius. Et accedente Paschasio, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Lampadius episcopus plebis Tiseditensis coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: E diverso [est mihi Donatus. Et accedente Donato, idem dixit]: Agnosco illum.
Et recitavit: Cyprianus episcopus plebis Tuburbitanorum Maiorum praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: E diverso est Rufinus. Et accedente Rufino, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Donatianus episcopus plebis Zellensis praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagine. Quo recitato, idem dixit: E diverso habeo Natalicum. Et accedente Natalico episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
[Et recitavit:]
136. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae Tagastensis Carthagini constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino hoc mandatum suscepi, et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: Utinam quemadmodum Tagastis antiqua unitate gaudet, ita etiam de caeteris locis gaudeamus.
137. Petilianus episcopus dixit: Mala est unitas innocentiae et criminis. Non possunt utraque iuxta misceri. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
Et recitavit:
138. Augustinus episcopus Ecclesiae Hipponiensium regiorum Carthagini constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino hoc mandatum suscepi et subscripsi. Quo recitato, [idem dixit. E diverso habeo Macrobium]. Et accedente Macrobio episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Vincentius episcopus Ecclesiae Culusitanae Carthagini constitutus, praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino hoc mandatum suscepi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: Catholica est. Habetdeus diaconus dixit: Habuit, sed modo communicavit ipsis.
Et recitavit: Fortunatus episcopus Ecclesiae Constantiniensis Carthagini constitutus, praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino hoc mandatum suscepi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: E diverso habeo Petilianum.
139. Petilianus episcopus dixit: Ipse est Ecclesiae persecutor in eadem civitate ubi ego episcopus sum. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginensis dixit: Et paulo ante iaculatus es iniuriam, et non recepisti. Fortunatus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: In eadem civitate ab haereticis omnia altaria confracta sunt. Petilianus episcopus dixit: Persecutorem te esse acta contineant. Loco suo audies quae mereris.
Et recitavit: Fortunatianus episcopus Ecclesiae Siccensis Carthagini constitutus, praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino hoc mandatum suscepi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: Unitatem Ecclesiae Siccensis novi, episcopum quidem tantum nomine audivi.
Et recitavit: Possidius episcopus Ecclesiae catholicae Calamensis Carthagini constitutus, praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino hoc mandatum suscepi et subscripsi. Petilianus episcopus dixit: Crispinus proximo tempore exivit de corpore.
Et recitavit: Florentinus episcopus Ecclesiae catholicae Hipponensium Zaritorum, Carthagine constitutus, coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: E diverso est Victor. Habetdeus diaconus dixit: Custos datus est codicum.
140. Petilianus episcopus dixit:
Iamdudum inter defensores quibus mandatum est adverti nomen Fortunatiani et Fortunati retineri. Nunc quoque ipsos mandatores esse recitari percipio. Quae est ista diversitas? Nemo umquam sibi mandavit.
141. Marcellinus vir clarrissimus tribunus et notarius dixit:
Utrum eorum qui causam peragendam susceperunt, par atque similis sit subscriptio recitetur.
Et recitavit: Fortunatus episcopus Ecclesiae Constantinensis Carthagini constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino hoc mandatum suscepi et subscripsi.
Item recitavit: Fortunatianus episcopus Ecclesiae Siccensis Carthagini constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino hoc mandatum suscepi et subscripsi.
Quo recitato.
142. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Pervidet sanctitas vestra subscriptionibus suis eos de suscepto mandato fuisse professos. Unde caetera per ordinem relegantur.
Et recitavit: Serenianus episcopus Miditensis Carthagini constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: Catholica est. Peregrinus Sufetanus episcopus dixit: Presbyterum illic habeo Victorem. Dioecesis mea est. Victor episcopus dixit: Adsum. Scriptum sit si ipse Florentius bene agnoscit, qui me persecutus est innocentem, quem apprehendit, et in custodiam officii dedit necandum, ubi triennium temporis feci.
143. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ista suo ordine, cum putaveris, peragentur.
Et recitavit: Novatus episcopus Ecclesiae Sitilensis Carthagini constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: E diverso habeo Marcianum. Et accedente Marciano episcopo, idem dixit: Agnosco persecutorem meum.
Et recitavit: Maurentius episcopus Ecclesiae Tubursicensis Carthagini constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: E diverso Ianuarianum habeo. Et accedente Ianuariano, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Bonifacius episcopus Ecclesiae Cataquensis Carthagini constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi Carthagini. Quo recitato, idem dixit: E diverso Speratus est mihi. Et accedente Sperato, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Squillacius episcopus Ecclesiae Scillitanae Carthagini constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: E diverso Donatum habeo. Et accedente Donato episcopo, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Priscus episcopus Ecclesiae Quidiensis Carthagine constitutus praesente. viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: Non habeo Donatistas. Qui illic fuit cum paucis parentibus suis, cum ipsis conversus est. Honoratus episcopus dixit: Episcopus noster Quizicensis succubuit in persecutione. Presbyteri nostri sunt illic.
Et recitavit: Deuterius episcopus Caesariensis Carthagine constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi [et subscripsi.] Quo recitato, Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Custos est tabularum. Valentinianus diaconus episcopi Primiani dixit: Emeritus est illic. Et accedente Emerito, idem dixit: Agnosco eum.
Et recitavit: Restitutus episcopus Tagorensis Carthagini constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino, suprascripta mandavi [et subscripsi.] Quo recitato, Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Etiam ipse custos est tabularum. Valentinianus diaconus episcopi Primiani dixit: Non habemus.
Et recitavit: Leo episcopus municipii Moptensis Carthagine constitutus praesente viro clarissimo tribuno et notario Marcellino suprascripta mandavi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: Habeo Felicem. Et accedente Felice, idem dixit: Agnosco illum.
Et recitavit: Asterius episcopus plebis Vicensis Carthagine constitutus coram viro clarissimo tribuno et notario Marcellino [suprascripta] mandavi et subscripsi. Quo recitato, idem dixit: In ipso solo mecum alius episcopus non est. Et accedente Urbano episcopo, idem dixit: Deus videt, quia non illum novi.
144. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Iamdudum me obtulisse sanctitati vestrae sat certum est, ut competenti reverentia, sedentes omnia tractaretis: siquidem mihi onerosum esse non nescio, tot venerabilibus viris stantibus residere. Unde vel nunc multitudine sequestrata, sedere dignemini.
145. Petilianus episcopus dixit:
Agimus gratias honorificentiae tuae, vir nobilis, quod talis ac tanta est tua pietas, ut benemeritis viris antiquissimisque sacerdotibus et tot persecutionum palmis florentibus, hanc benignitatem praestare digneris ut gravissima senectus, quae ornata est annis et meritis suis, sedendo sese reficiat, ne stando diutius laborare videatur, ne hic quoque labor oneret modicas vires senectutis. Sed quoniam vires Dominus subministrat, ipsamque reverendam senectutem facit esse fortiorem, non erubescimus, non veremur, non evitamus te residente, vir nobilis, libenter adsistere. Siquidem hoc nec Christus Dominus noster vitaverit cum ante praesidem stetisse dignatus est, quanto magis nos non recusamus, cum tu honorificus, tu iustus, tu reverens, tu benignus, hanc offeras gratiam quae tibi a Domino remuneratore dignissimis praemiis frequentissime referatur? Id autem nobis expedit, id necesse est, ut cum causa peroratur, cum prius incipitur, ut etiam personae constent, stare singulos deceat, quibus subire contingit disceptationis examen. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
146. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Quoniam oblata recusat sanctitas vestra, pars illa tractanda est, ut quia sicut voluit vestra religio, universorum qui subscripserunt demonstrata praesentia est, secundum formam coelestis oraculi, sponsionis quoque vestrae memores, deligatis idoneos vestrae scilicet assertionis actores, quibus disputantibus, atque multitudinis sicut ante placuit confusione seclusa, plene possint universa cognosci.
147. Emeritus episcopus dixit:
Res in vado est, mandantium persona praesens est, mandatum quoque ferimus; sed ut actorum fides etiam cum nostra subscriptione adstipuletur, et professio recitabitur, et quae in placito subscripta sunt, actis haerebunt. Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
148. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Susceptum mandatum ab officio recitetur. Et cum tradidissent, Rufinianus subscriba recitavit:
Post consulatum Varanis viri clarissimi octavo kalendarum Iuniarum Carthagini Iunuarianus, Primianus, Felix, Donatus, Candorius, Optatus, Donatianus, Antonianus, Victorianus, Fortis et caeteri, Primiano, Petiliano, Emerito, Protasio, Montano, Gaudentio, Adeodato coepiscopis nostris praesentes praesentibus salutem. Mandamus vobis Ecclesiae Dei causam, defensoresque vos facimus adversus traditores persecutoresque nostros, qui nos in iudicio viro clarissimo spectabilis tribuni et notarii Marcellini, per supplicationem suam proposito edicto inquietare voluerunt, ut eorum intentionibus respondeatis. Quicquid egeritis pro statu sanctae Ecclesiae, ratum nos habituros, nostra subscriptione profitemur. Et alia manu: Optamus vos in Domino bene valere et nostri memores esse.
Quo recitato.
149. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Subscriptiones huius quoque mandati relegantur.
Rufinianus scriba recitavit:
Ianuarianus episcopus Casensium Nigrensium huic mandato nostro subscripsi.
Item alia manu: Primianus episcopus Carthaginensis huic mandato subscripsi.
Item alia manu: Felix urbis Romae episcopus huic mandato subscripsi.
Item alia manu: Donatus episcopus Botrianensis huic mandato subscripsi.
Item alia manu: Florianus episcopus Putiziensis subscripsi.
Item alia manu: Candorius episcopus Aggeritanus subscripsi.
Item alia manu: Antonianus episcopus Lamsortensis subscripsi.
Quo recitato.
150. Possidius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Noverimus etiam ipsorum praesentiam. [Et alia manu] Recognovi.
151. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Tam mandatum quam subscriptiones eidem cohaerentes gestis praesentibus inserentur. Ad pleniorem autem fidem pars utraque designet, utrum nihil de mutuis mandatis vocetur in dubium.
152. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginis dixit:
Secundum subscriptiones mandati singuli accesserunt nostrorum, et professi sunt mandasse se nobis. Etiam ipsi hoc faciant, ut subscriptionibus recitatis, singuli profiteantur mandavisse se huicque mandato subscripsisse. Et alia manu: Recognovi.
153. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ideo transire iussi sunt singuli, ut de praesentia, non de professione constaret. Subscriptiones enim tantum posse sufficere nulli vocatur in dubium. Unde nunc illud quaeritur, utrum utrarumque partium mandata utrisque partibus placere videantur.
154. Aurelius episcopus Ecclesiae Catholicae Carthaginis dixit:
Sed volumus ut suis subscriptionibus respondeant per incolumitatem tuam, cognoscant mandavisse se, quia non interfuit sublimitas tua cum isti subscriberent. Quod clanculo fecerunt, publice profiteantur. Et alia manu: Recognovi.
155. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Iusta poscuntur, licet subscriptiones certum sit posse sufficere.
156. Aurelius episcopus ecclesiae catholicae Carthaginis dixit:
Ipsi nos sollicitiores reddiderunt.
157. Rufinianus scriba recitavit:
Ianuarianus episcopus Casensium [Nigrensium]. Et cum recitasset, Ianuarianus [Episcopus dixit.] Ego et mandavi et subscripsi. Scriptum sit itaque me non habere adversarium aliquem de parte ipsorum in plebe mea.
Rufinianus scriba recitavit: Primianus episcopus Carthaginensis. Et cum recitasset, Primianus episcopus Carthaginis dixit: Mandaveram; sed ego hoc mandatum suscepi.
Rufinianus scriba recitavit: Felix episcopus urbis Romae. Et cum recitasset, Felix episcopus urbis Romae dixit: Et mandavi et subscripsi. Possidius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Ubi est Felix? Et alia manu: Recognovi.
158. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Esto, quia urbis Romae episcopum se dicit. Quare praeiudicatur absenti? Et alia manu: Recognovi.
159. Petilianus episcopus dixit:
Quae ratio huc eum detulerit nullus ignorat. Nobilitatem omnem hic esse Romanam nec ipsi nescitis. Idem igitur turbo, eademque necessitas eum huc detulit. Ut non dissentire videretur a nobis, et ipse mandavit. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
160. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginis dixit:
Potuimus et nos transmarinos conducere, quorum nomina adderemus mandato. Et alia manu: Recognovi.
161. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Licet et sanctitas vestra plenius recognoscat, et imperiali sit auctoritate definitum inter Africanarum provinciarum episcopos me tantum debere cognoscere, tamen hoc quoque sine praeiudicio episcopi urbis Romae, licet ex superfluo, libenter indulgeo.
162. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginis dixit:
Abundat nos absenti [non] praeiudicasse. Ex alia manu: Recognovi.
163. Petilianus episcopus dixit:
In omnibus hoc sequantur et teneant, se pro absentibus et transmarinis nihil esse locuturos. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginis dixit: Abundat nos Innocentium dixisse urbis Romae esse episcopum. Et alia manu: Recognovi.
Rufinianus scriba recitavit: Donatus episcopus Botrianensis. [Et cum recitasset], dem dixit: Et mandavi et subscripsi. Scriptum sit me non habere contrarium.
Rufinianus scriba recitavit: Florianus episcopus Putiziensis. Et cum recitasset, Primianus episcopus Carthaginis dixit: Hic apud Carthaginem infirmatus est: timens exitum suum perrexit, iam subscripserat.
Et recitavit: Candorius episcopus Aggeritanus. Et cum recitasset, idem dixit: Mandavi et subscripsi. Habeo contrarium.
Et recitavit: Antonius episcopus Lamsortensis. Idem dixit: Mandavi et subscripsi. Non illic habeo adversarium.
Et recitavit: Datianus episcopus Tamicensis. Idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium ibi non habeo.
Et recitavit: Victorianus episcopus Abissensis. Et cum recitasset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium habeo in dioecesi mea.
Et recitavit: Natalicus episcopus Zellensis. Et cum recitasset, idem dixit: Mandavi et subscripsi. Maximinus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Dioecesis est Mizonii episcopi. Presbyteros habet et abundantem populum quam ipse.
Et recitavit: Fortis episcopus Cediensis. Et cum recitasset, idem dixit: Mandavi et subscripsi, adversarium non habeo.
164. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Quoniam longum est ire per singulos, hi decem qui se mandasse professi sunt, actis edicant utrum coram ipsis omnium sit facta subscriptio, et praebeant in ea quae sunt gesta consensum.
165. Petilianus episcopus dixit:
Magno quidem compendio utitur magnificentia tua, vir nobilis, ut decemque patres collegaeque nostri, qui iam se mandasse subscripsisseque professi sunt, etiam caeteros patres subscripsisse testentur. Equidem hoc ad eam rem, vel maxime proficit, ne tempus huiusce diei ulterius producatur. Sed tamen hoc expedit causae, ut singuli quique se et mandasse et subscripsisse profiteantur, propterea ut etiam illud non taceant, se aemulos non habere.
Lucrum enim videtur his cedere, qui multos se adversum nostros habere per hanc provinciam ostenderunt, si in provincia Numidia non ostendimus eos penitus non habere, aut habere certe, sed raris locis. Omnis enim intentio nostra, vir nobilis, sicut meminisse dignaris, de numero saepissime causata est, atque in eodem vehementissime haeret. Et quamquam nobis multitudinem pax nutriat et conservet, illis multitudinem bella conquirant, dum absentibus nobis, aut in locis, aut in civitatibus, aut in dioecesibus passim multas imagines erigunt, ut numerosi esse videantur: tamen etsi par sit utriusque adversitatis numerus, maior meus debet videri, qui et me absente perstitit, et cum ipse sit cardinalis atque authenticus, nec aemulatione multiplici superatur. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
166. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Desiderio vestro satisfacere volui in omnibus inquirendis. Caeterum constat nullam mihi de numero cognitionem fuisse mandatam.
167. Petilianus episcopus dixit:
Nobis hoc salvum sit quod non debuimus reticere.
168. Fortunatianus episcopus Ecclesiae Catholicae dixit:
Potuimus quidem numerosiores Catholicae Ecclesiae toto orbe diffusae, quantum ad causam pertinet, in Africa demonstrare, si in hoc totum actionis pondus consisteret. Verum quia nescio quibus moratoriis actionibus vir gravissimus utitur Petilianus, amputatis superfluis, ad causae iam initium veniatur, significantes insinuantesque nobilitati tuae, vanum in nos praeiudicium sua prosecutione voluisse depromere. Et cum diceret. (Et alia manu: Recognovi.)
169. Petilianus episcopus dixit:
Iniuriam facis vane, reponetur tibi, et quamquam reponere non liceat, tecum habeto. Et alia manu: Recognovi.
170. Fortunatianus episcopus Ecclesiae Catholicae dixit:
Quo diceret, excusationis tendiculas praetendens, ante diem cognitionis se quasi coelorum senatum partis Donati episcopos observasse diuturno labore fuisse confectos, cum a nostra parte omnino semper audientia flagitata sit; sed idcirco diem tempusque observavimus, ut et in hoc obedientia catholicae Ecclesiae monstretur. Et cum diceret (et alia manu: Recognovi.)
171. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Secundum edicti tenorem utraeque partes his tantum in iudicio remanentibus quibus constitit cognitionem ab omnibus fuisse mandatam, iuxta professiones suas causam tractare debebunt.
172. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Ut causa cognosci possit, decernat sublimitas tua superfluam et circumstantem nobis exire multitudinem. Et alia manu: Recognovi.
173. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Hoc fieri necesse est. Illud autem prius est, ut decem ab utraque parte fateantur se in subscribentium consensisse personas; et licet ad vestram petitionem eorum fuerit praesentia procurata, tamen, ne quid vobis denegatum esse videatur, universorum subscriptiones ex ordine relegantur.
174. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Respondeant; utrum omnium subscriptiones quae mandato continentur, hic apud Carthaginem sint conscriptae. Et alia manu: Recognovi.
175. Emeritus episcopus dixit:
Quantum ex prosecutione cognovi, opus erat ut e nostris partibus professio promeretur. Patientia iudiciorum tuorum, quae manum dat omnibus, libenter annuit, ut et ii qui subscripserunt, professionem suam praesenti adstipulatione inserant gestis. Petimus praestantiam tuam ut cum subscriptio coeperit recitari, eosdem digneris audire. Et alia manu: Emeritus recognovi.
176. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Subscriptiones omnium, sicut iusseram, recitentur.
Rufinianus scriba recitavit: Optatus episcopus Rusuccuritanus. Et cum recitasset, Optatus episcopus dixit:
Mandavi et subscripsi.
Et recitavit: Pomponius episcopus Macrianensis. Et cum recitasset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Et recitavit: Donatianus episcopus Bagaiensis. Et cum recitasset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Et recitavit: Privatus episcopus Auzagensis. Et cum recitasset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium in plebe mea non habeo. Ampelius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Perfectam unitatem ex conversione sua cognoscens, rectissimam fidem mecum frater meus Primulus loquitur episcopus. Episcopus enim tunc fuit partis Donati. Nunc conversus demonstrat cum plebe integram fidem ex sua conversione. Unitas illic perfecta est, non solum in ipsa civitate, verum etiam in omnibus dioecesibus.
177. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginis dixit:
Rogamus recitari nomina quae iamdudum de subscriptione recitavit, Donatianum dico Bagaiensem et Privatum Vagensem. Et alia manu: Recognovi.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Denuo haec nomina, de quibus dubitatio nascitur, recitentur.
Et recitavit: Donatianus episcopus Bagaiensis, Privatus episcopus Vagensis.
Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Absit fallacia. Rogatus episcopus dixit: Ianuarianus dicitur, non Privatus.
178. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Vultum tamen ipsum esse cognoscis?
179. Rogatus episcopus dixit:
Ianuarianum scio, Privatum nescio. Primianus episcopus Carthaginensis dixit: Iamdudum de duobus fuit causa. Idcirco et illi non sunt mentiti, nec nostri. Nam est Auzagga ubi fuit Ianuarianus, qui nunc defunctus est: alia Auzagga, ubi est Privatus, qui nunc vivit. Et alia manu: Primianus episcopus recognovi.
180. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Satis episcopali veritate rem de qua error fuerat natus, iudiciis intimare dignatus es. Unde nunc caetera perlegantur.
Et recitavit: Donatus episcopus plebis Celerinensis. Et cum recitasset, idem dixit: Ego mandavi et subscripsi: adversarium omnino nec habui nec habeo in plebe mea.
Et recitavit: Victor episcopus Hipponiensium Diarrhytorum. Et cum recitasset, idem dixit: Et mandavi et subscripsi.
Et recitavit: Sarmentius episcopus Ternamusensis. Et cum recitasset, idem dixit: Et mandavi et subscripsi. Teneant gesta quia in plebibus meis adversarium non habeo.
Et recitavit: Perseverantius episcopus Tevestinus. Et cum recitasset, idem dixit: Et mandavi et subscripsi.
Et recitavit: Pancratius episcopus Badiensis. Et cum recitasset, idem dixit:
Et mandavi et subscripsi.
Et recitavit: Maximianus Serteitanus episcopus. Et cum recitasset, idem dixit: Et mandavi et subscripsi.
Et recitavit: Severinus episcopus Castellanus. Et cum recitasset, idem dixit: Et mandavi et subscripsi.
Et recitavit: Colonicus episcopus Tinistensis. Et cum recitasset, idem dixit: Et mandavi et subscripsi, et traditores apud me non habeo.
Et recitavit: Felix episcopus Moptensis. Et cum recitasset, idem dixit: Et mandavi et subscripsi.
Et recitavit: Secundinus episcopus Iucundianensis. Et cum recitasset, idem dixit: Et mandavi et subscripsi: adversarios in Ecclesia non habeo.
Et recitavit: Donatus episcopus Vageatensis. Et cum recitasset, idem dixit: Et mandavi et subscripsi.
181. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Scriptum sit istos omnes in villis vel in fundis esse episcopos ordinatos, non in aliquibus civitatibus. [Et alia manu: Recognovi.]
182. Petilianus episcopus dixit:
Sic etiam tu multos habes per omnes agros dispersos. Immo crebros ubi habes, sane et sine populis habes. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Scripta sint quae ab utrisque partibus insinuata videntur esse iudiciis.
Et recitavit: Rogatianus episcopus Idassensis. Et cum recitasset, idem dixit: Et mandavi et subscripsi: non habeo adversarium. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Habeo presbyterum in Ecclesia Florentinum. Episcopi fuerunt tres Catholici iam decesserunt: non potuimus adhuc ordinare. Presbyterum illic habemus Florentinum
Et recitavit: Germanus episcopus Zugabbaritanus. Et cum recitasset, idem dixit: Et mandavi et subscripsi.
Et recitavit: Rogatianus episcopus Villamagnensis. Et cum recitasset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo.
Et recitavit: Presbyter Manilius Bazienus pro episcopo meo. Et cum recitasset,
183. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Pro quo episcopo? Petilianus episcopus dixit: Lumine captus est. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Respondeatur utrum praesens sit, pro quo subscriptum est. Et alia manu: Recognovi. Primianus episcopus dixit: Loquamur veritatem. Oculis captus est, venire non potuit, presbyterum suum direxit. Et alia manu: Primianus episcopus recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Sed nomen ipsius debuit subscriptione teneri.
184. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Testatum sit [eos] etiam absentium nomina velle inserere, ut etiam nobis liceat omnes catholicos episcopos, qui per infirmitatem vel per aliquam occasionem adesse non potuerunt, gestis inserere. Et alia manu: Recognovi.
Et recitavit: Donatus episcopus Apissanensis. Et cum recitasset, idem dixit: Et mandavi et subscripsi: adversarium non habeo.
185. Petilianus episcopus dixit:
Quoniam prosecutio partis adversae contestata monstravit aliquos se absentes habere, nos quoque non tacemus aliquantos nostros multis necessitatibus aut adversis valetudinibus praepeditos non venisse, aliquantas etiam cathedras nunc esse viduatas, quibus adhuc episcopi ordinati non esse monstrantur. Etiam hoc acta contineant. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
186. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Quantum ad confirmationem mandati pertinet, sufficit in utraque parte eorum numerus sacerdotum, qui eidem mandato subscripsisse monstrantur. Unde reliqua perlegantur, superfluis absentum causationibus sequestratis.
Et recitavit: Quintasius episcopus Vaianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
187. Alypius episcopus ecclesiae catholicae dixit:
Obliteretur ergo subscriptio absentum. Et alia manu: Recognovi.
Et recitavit: Ianuarius episcopus Lamasbensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Felix episcopus Novasinnensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Martialis episcopus Idicrensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Gedudus episcopus Uticensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Urbanus episcopus Satafensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus Cillitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Liberalis episcopus loci Nasaitensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: nec habui adversarium, nec habeo, nec habebo permittente Deo.
Item recitavit: Maximianus episcopus Hermianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Fortunatus episcopus Vesceritanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Peregrinus episcopus Sufetanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus Merferebitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Gavinus episcopus Vegeselitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Veratianus episcopus Carpitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi, qui sum successor Faustiniani, qui in unitate veritatis fuerat ordinatus a Donato, postmodum vero temporibus Macarii, illic emerserunt traditores.
Item recitavit: Gaianus episcopus Tigualensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Rogatus episcopus Perdicensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victorinus episcopus plebis Leptiminensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Martinianus episcopus loci Tibuzabetensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Quintianus episcopus a Lacu-dulce. Valentinianus diaconus episcopi Primiani dixit: Male habet.
Item recitavit: Pelagius episcopus Vanarionensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo.
Item recitavit: Victorianus episcopus Tibaritanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Primulianus episcopus Mandasumitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Consensi et subscripsi.
Item recitavit: Fortunatianus episcopus Metensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Felicianus episcopus Utinensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Florentinus episcopus a Tubusubtu. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Marcus episcopus Midicensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Unde es? quae est autem civitas tua? Marcus episcopus dixit: Secus Tapruram Midica. Novit me Dimenianus a Taprura.
Item recitavit: Donatus episcopus Cresimensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo.
Item recitavit: Victorianus episcopus Puppitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Dativus episcopus Novapetrensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: et adversarium non habeo, quia illic est domnus Marculus, cuius sanguinem Deus exiget in die iudicii.
Item recitavit: Maximinus episcopus dixit. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus Legensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium ibi nec habui, nec habeo.
Item recitavit: Valentinianus episcopus Iuncensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Gaudentius episcopus Zertensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomaziensis dixit: Est ibi presbyter Catholicorum. Gaudentius episcopus dixit: Non habeo adversarium in plebe mea.
Item recitavit: Bonifacius episcopus Urugitanus. Cumque accessiset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus Bamaccorensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi, et nullum habeo adversarium in plebe, nisi solum Absalonem. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Hic est episcopus praesens Cassianus.
Item recitavit: Restitutus episcopus Drusilianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Flavianus episcopus Pauzerensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Clarentius episcopus Tabracensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Recargentius episcopus Lamiggigensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo. Aurelius episcopus Macomadiensis dixit: Illic est Crescentianus presbyter.
Item recitavit: Pascasius episcopus Tuggensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Castus episcopus Cellensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Aptus episcopus Tuzuritanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victor episcopus Rotariensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Episcopum illic habuimus. Occidistis illum et invasistis.
188. Adeodatus episcopus dixit:
Dicit episcopum occisum. Accuset, doceat, intendat. Et alia manu: Adeodatus episcopus recognovi. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Et rebaptizaverunt illum hominem nonagenarium episcopum. Victor episcopus Azurensis Ecclesiae catholicae dixit: Dicit se non habere. Ego Ecclesiam illic habeo, quod te non fugit.
Item recitavit: Calipodius episcopus Vazaritanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Benenatus episcopus Casensium Bastalensium. [Cumque accessisset, idem dixit:] Mandavi et subscripsi, et non habeo adversarium.
Item recitavit: Honoratus episcopus Adquesirensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Felix episcopus Maxulitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Marcianus episcopus Sitifensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Ianuarius episcopus Numidiensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi, et traditores non habeo. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae Siccensis dixit: Unde es? Ianuarius episcopus dixit: Numidia est. Mauritania est Caesariensis. Reparatus episcopus Ecclesiae catholicae Sufasaritanae dixit: Dioecesis mea est. Illic presbyterum habeo, illic tecum vigilavit.
Item recitavit: Campanus episcopus Cincaritanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus Caesarianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: aemulum non habeo.
189. Novatus episcopus Sitifensis Ecclesiae catholicae dixit:
Habet contra se Catholicum presbyterum, clericos abundantes, et populos ex coetu Donatistarum. Hic est presbyter et diaconus, hic in hac civitate Carthaginensi, quem praedavit, quem torsit, quem suspendit. Ecclesiam autem catholicam praedavit, pecuniam sustulit, frumenta deportavit, carpenta duxit, ut norit iste, quia est illic Ecclesia catholica. Hoc sum prosecutus. Adeodatus episcopus dixit: Haec omnia documentis agenda sunt. Faciat periculum qui mendacium in iudicio promit. Et alia manu: Adeodatus episcopus recognovi. Novatus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Iube presbyterum loci intromitti.
190. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ad praesentem cognitionem ista non pertinent. Quae mihi mandata est reliquorum subscriptio relegatur. Salvianus episcopus dixit: Nobis praescriptum est dudum quo dicerent. De episcopis agitur, non de presbyteris.
191. Fortunatianus episcopus Ecclesiae Catholicae dixit:
A nostris partibus propterea respondetur, quia ibi Catholica denegatur. Unde impudentiae vestrae satisfactum fuisse praesentia gesta loquentur. Et alia manu: Recognovi.
192. Adeodatus episcopus dixit:
Agimus tibi gratias, quod semper facis iniuriam. Et alia manu: Adeodatus episcopus recognovi.
193. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ista in tempus aliud reserventur, nunc quod delegatum est sacro iudicio peragatur.
Item recitavit: Felicissimus episcopus Obbensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Rufinus presbyter pro episcopo meo Iuliano Midlensi subscripsi.
194. Fortunatianus episcopus Ecclesiae Catholicae dixit:
Respondeatur utrum pro praesente subscripserit. Et alia manu: Recognovi.
195. Adeodatus episcopus dixit:
Iulianus aegritudine praepeditur: sed ne videretur aliquo pacto defuisse, presbyterum misit, per quem suam absentiam excusaret; et ipse pro illo subscripsit. Et alia manu: Recognovi.
196. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Probabilis et rationabilis excusatio est.
197. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Etiam hoc testatum esse volumus, quia pro absente subscripsit. Et alia manu: Recognovi.
Item recitavit: Optatus episcopus Timicitensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victorianus Tigimmensis episcopus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit, Honorius episcopus Vartanensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Martinus episcopus Siccesitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Vindemius episcopus a Cenis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus Tanudaiensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Possidius episcopus Sillitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Reparatus episcopus Aquensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Honoratus episcopus Larensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Proficentius episcopus Macomaziensis. Cumque accessisset, idem dixit: Licet non habeam adversarium, mandavi et subscripsi. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Ex qua Macomadia? Proficentius episcopus dixit: Rusticiana.
Item recitavit: Paschasius episcopus Dusitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Antonianus episcopus Druensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Ianuarius episcopus Aquae Albensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Crescens episcopus Icositanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Paschasius episcopus Turensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victor episcopus Oriensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Marcianus episcopus Tabazagensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus Siguitensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi. Sicut adversarium non habeo, sic numquam habeam.
Item recitavit: Dativus episcopus Visensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Quodvultdeus episcopus Nebbitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Constantius episcopus Rusubiccariensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Augustalis episcopus Altiburitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Saturninus episcopus Tamagristensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Simplicius episcopus Tibilitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Ipse est episcopus qui rebaptizatus est, et factus est audiens.
198. Adeodatus episcopus dixit:
Hoc cognitioni servandum est. Agnovit veritatem. Item recitavit: Verianus episcopus a Turre alba. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et sunbscripsi.
Item recitavit: Verissimus episcopus Tacaratensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Servatus episcopus Amporensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Martialis episcopus Vatarbensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo.
Item recitavit: Donatus episcopus Tamascaninensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Quadratianus episcopus plebis Sicilibbensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Saturnus episcopus Sitensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Iunior episcopus Rusiccadiensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Miggin episcopus Edistianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Fidentius episcopus Dianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Geminius episcopus Clypiensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Marcianus episcopus Assabensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Rogatianus episcopus a Vico Ateri. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus Bucconiensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo.
Item recitavit: Donatus episcopus Tegulatensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus Zicensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Felix episcopus Magarmelitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Marcellinus episcopus Mullitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Benenatus episcopus a Casis Silvanae. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Rufinus episcopus Labdensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victor episcopus Dionysianensis. Primianus episcopus Carthaginis dixit:
Aegrotat.
Item recitavit: Benenatus episcopus Mesarfeltensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: et adversarium non habeo. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Habes. Persecutio tua plurimos cives evertit. Lucianus ibi fuit episcopus. Adhuc ordinari habet.
Item recitavit: Gloriosus episcopus Migirpensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Iunianus episcopus Lamigigensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Paulus episcopus Siccensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Felicianus episcopus Aquaenovensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Aemilianus episcopus Verronensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Secundinus episcopus Uvaziensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Bellicius episcopus Teleptensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Lucius episcopus Zabensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Bebianus episcopus Dusensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Bonifacius episcopus Utimmensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Restitutus episcopus Membressitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus Aquensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: et traditorem in plebe mea non habeo. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Habemus ibi presbyterum. Nam et episcopus ibi fuit, modo defunctus est, et in loco eius necdum est ordinatus.
Item recitavit: Victor episcopus Curubitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Saturus episcopus Bizaciensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Florentinus episcopus Furnitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Aemilianus episcopus Casensium Medianensium. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victor episcopus Gatianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Luculus episcopus ab Hospitiis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi. Duos adversum me habeo, et ordinaverunt modo unum.
Item recitavit: Romanus episcopus Lesvitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Restitutus episcopus Segermitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus ab Horrea Aninicensi. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Faustinus episcopus Tambaiensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Primilianus episcopus Lucimagnensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo.
Item recitavit: Maximianus episcopus Bennefensis. Primianus episcopus Carthaginis dixit: Hodie exivit de corpore.
Item recitavit: Donatus episcopus Tiseditanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Urbanus episcopus Talensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Innocentius episcopus Guzabetensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo.
Item recitavit: Felix episcopus Zummensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Leontius episcopus Rusticianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo. Terentius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Iste rebaptizabat post partem Donati. Rebaptizatus est postea, et sic est ordinatus.
199. Adeodatus episcopus dixit:
Serva partibus quae competunt.
Item recitavit: Evasius episcopus Girbitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
200. Fortunatius episcopus Ecclesiae catholicae Siccensis dixit:
Felix Zummensis quomodo absens subscribere potuit doceatur. Et alia manu: Recognovi.
201. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Videtis quid a partibus vestris flagitetur. Quaeritur enim quis nomine istius qui in praesentiarum videtur minime constitutus subscripserit mandato. Adeodatus episcopus dixit: Expecta, hoc quaeritur. Et alia manu: Adeodatus episcopus recognovi. Optatus episcopus dixit: Felix Lambiensis infirmatur.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Cuius loci Felix episcopus subscripserit, officium aperte demonstret. Et recitavit: Felix Zummensis. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Subscriptionis falsitatem deprehensam fuisse testatum sit. Et alia manu: Recognovi. Adeodatus episcopus dixit: Hic error est, non falsitas. Et alia manu: Recognovi. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Magnus error. Nescivit unde esset. Et alia manu: Recognovi. Possidius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Quis sub eius nomine subscripserit, saltem hoc Notarius eorum edicat. [Et alia manu: Recognovi]. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Sufficit non nos praetermisisse ista. [Et alia manu: Recognovi]. Petilianus episcopus dixit: Felix quidam Lambiensis, collega noster, hic aegrotat; sed et alii duo, id est Flavianus et Donatus, ibidem non mediocri aegritudine retinentur. Credo quod alicui mandaverit pro se subscribi ille Felix, et in nomine sedis vel loci factus est error; quem aut simpliciter accipiant, aut facimus huius nominis iacturam. Et alia mauu. Petilianus episcopus recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Accepistis prosecutionem, quam vobis aestimo posse sufficere. Unde patimini ut reliqua perlegantur.
Et recitavit: Ianuarius episcopus de Tubursico Numidiarum. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Securus episcopus Tenitanae urbis. Cumque accessisset, idem dixit: Hic sum; et mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus Arensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi, et traditores in plebe mea non habeo.
Item recitavit: Marinianus episcopus ab Oea. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Montanus episcopus a Cemeriniano. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium non habeo. Fortunatus episcopus Ecclesiae catholicae Constantiniensis dixit: Habemus illic Ecclesiam, et presbyterum Terentium.
Item recitavit: Donatianus episcopus Carcabianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Iustus episcopus Nicibensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Felix episcopus Tagaraiensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victor episcopus Equizetensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Ianuarius episcopus Horreae Caeliensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus Pudentianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi. Traditores vero in plebe mea et omni dioecesi mea non habeo. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Episcopum ibi habebamus Memmianum reverentissimum virum. Postea alterum Memmianum illic ordinavimus. Defuncti sunt. Ordinamus alium. Adeodatus episcopus dixit: Cui? Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Remotis vobis ordinamus. Ipsi deposuerunt basilicas, ipsi tulerunt ornamenta Ecclesiae. Ille qui loquitur, quatuor basilicas deposuit uno loco.
Item recitavit: Ianuarius episcopus Aptucensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi. Victor episcopus Ecclesiae catholicae Libertinensis dixit: Unitas est illic, publicam non latet conscientiam.
Item recitavit: Fidentius episcopus Cullitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Saturninus episcopus Gazabianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Vitalis episcopus Masculitanus. Cumque accessisset, idem dixii. Mandavi et subscripsi. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Iste Vitalis diaconus fuit catholicus in civitate Sitifensi. Rebaptizatus, factus est presbyter. Proiectus est causa adulterii, et factus est postea episcopus. Petilianus episcopus dixit: Accusatoris loco stare voluisti. Et alia manu: Recognovi. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Non accusatoris loco, sed purgationis.
Item recitavit: Rufinianus episcopus Tuburbitanus. Cumque accessisset, [idem dixit] Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus Baiesitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Saturninus episcopus Victorianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Lucianus episcopus Burugiatensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Maximus episcopus Abitinensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victor episcopus Gibbensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victorianus episcopus Tunusudensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius [episcopus] Ausugrabensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Fortunatianus episcopus a Senemsalis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Salustius episcopus Zertensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Hilarius episcopus Sullitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
[Item recitavit: Victor episcopus Taborensis.] Et cum recitasset, Victor episcopus Taborensis dixit: Susceperam quidem mandatum; sed quia beatissimus pater et princeps noster Primianus nunc suscepit, me necesse est mandare his actis. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Voluntatem tuam gesta retinebunt.
Item recitavit: Argutus episcopus Tabudensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Felix episcopus Manazenensium Regiorum. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Macrobius episcopus Hipponiensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Maximinus episcopus Uzabirensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus Silemsilensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi. Traditores non habeo in plebe mea. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Presbyterum habemus qui intervenit.
202. Adeodatus episcopus dixit:
Intervenit dixisti. Si ubique vestros spargere velitis, iam videmini habere nobiscum partem in his locis ubi Christiani sunt. Et alia manu: Recognovi.
Item recitavit: Gaudentius episcopus Nigizubitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus Sinitensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Turrasius episcopus Fissanensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Speratus episcopus Cataquensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Fortunatianus episcopus Vensanensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Ianuarius episcopus Centurionensis. Cumque accessisset idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Comparator episcopus Mactaritanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus Banzarensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: traditorem non habeo in plebe mea.
Item recitavit: Victor episcopus Hiltensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victor episcopus Titulitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Felix episcopus Vosetanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
203. Palatinus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Diaconus fuit et rebaptizatus est. Adeodatus episcopus dixit: Serva partibus quae competunt. Et alia manu: Adeodatus episcopus recognovi.
Item recitavit: Rogatus episcopus Zaraitensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi. Cresconius episcopus Ecclesiae Catholicae dixit: Diaconus catholicus erat, et rebaptizatus est. Adeodatus episcopus dixit: Serva partibus quae competunt.
Item recitavit: Maximinus episcopus Tuburbitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus a Medianis Zabuniorum. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
204. Victor episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Probet se accessisse ad unam domum quam dicit. Quum diceret. Novatus episcopus Ecclesiae catholicae Sitifi dixit: Scriptum sit Medianas Zabuniorum habere presbyterum. Ipse hodie tenet plebem et basilicam. Unitatem habet. Nullus illic est Donatistarum. Supra corpus episcopi catholici presbyterum ordinavi, et Deo volente ordinabitur illic episcopus. Episcopus autem Donatistarum in eodem loco non est. Adeodatus episcopus dixit: Contra haec serva quae competunt. Et alia manu: Adeodatus episcopus recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Quae partibus competunt, salva erunt.
Item recitavit: Felix episcopus Uzalensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Servandus episcopus a Casis Favensibus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi. Traditorem non habeo.
Item recitavit: Felix episcopus Putiensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
205. Petilianus episcopus dixit:
De mandato constet, non de causa, quae postea est ventilanda Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi.
206. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ista frequentius interlocutus sum, superflue in his creditis immorandum.
Item recitavit: Messianus episcopus Seleucianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Liberantius episcopus Tisanianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus Advocatensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus Scillitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Urbanus episcopus Vicensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victorinus episcopus Adrumetinus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Maximus episcopus Canianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Ampelius episcopus Neapolitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Maximus episcopus Macrensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Idaxius episcopus Muzucensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Restitutus episcopus Flumenpiscensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Tertullus episcopus Cilibiensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
(Item recitavit:) Ianuarius episcopus Narensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Honoratus episcopus Thusdritanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Crescentilianus episcopus Lambiritensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: et profiteor me traditores non habere. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Superflue profiteris. Episcopus ibi fuit, proxime defunctus est. Ordinandus illic erit alius.
Item recitavit: Habetdeus episcopus Aurusulianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Burcaton episcopus Gemellensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi. Traditorem non habeo nec habui umquam.
Item recitavit: Ianuarius episcopus Betagbaritanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatianus episcopus Lamzellensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi. Traditorem autem nec habeo, nec habui, nec habiturus sum. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Macomadiensis dixit: Rufus episcopus ibi fuit noster. Lamzelli in basilica nostra positus est Gildo. Scriptum sit, dum exspectatur electio. Caeterum in nomine Christi ordinabitur illic episcopus.
Item recitavit: Celer episcopus Capsensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus Musertitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi [et subscripsi].
Item recitavit: Donatus episcopus Tubursicensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Quodvultdeus episcopus Cessitanus.
207. Petilianus episcopus dixit:
In itinere defecit. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Qui in itinere dicitur defecisse, quemadmodum invenitur subscripsisse doceatur. Et alia manu: Recognovi. Petilianus episcopus dixit: Non de ipso dictum est, calumniose agis, de altero suggestum est. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: De quo? Petilianus episcopus dixit: Qui decessit in via. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Recitentur nomina, ut eadem agnoscat. Et alia manu: Recognovi. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Si in via defecit, quomodo subscripsit? Et alia manu: Recognovi. Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae Carthaginis dixit: Clericus pro mortuo subscripsit? Et alia manu: Recognovi. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Eligat sibi ut ostendam quomodo mentiatur. Et alia manu: Recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Doceatur quomodo is qui in itinere dicitur defecisse, subscripserit. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Recitetur utrum clericus ex nomine suo subscripserit, an ex nomine defuncti. Et alia manu: Recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Recitetur, cuius nomine subscripserit qui in itinere dicitur defecisse.
Et recitavit: Quodvultdeus episcopus Cessitanus aeger subscripsi. Fortunatianus episcopus Ecclesiae Catholicae dixit: Advertit nobilitas tua, nullius clerici nomen pro defuncti nomine subscripsisse, sed tamquam vivi, mortui nobis, qui in via iuxta eorum professionem dicitur defecisse, subscriptionem obtulisse. Et alia manu: Recognovi. Petilianus episcopus dixit: Quid si et iste moriatur, qui aeger subscripsit? quasi hodie non unus defecit. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi. Aurelius episcopus Ecclesiae Catholicae Carthaginensis dixit: Sed in itinere defecisse dixisti. Et alia manu: Recognovi. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Sufficiunt ista deprehensa. Caetera subsequantur. Et alia manu: Recognovi. Petilianus episcopus dixit: Nihil deprehendisti, argumentaris contra veritatem. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi. Alypius episcopus Ecclesiae Catholicae dixit: Tu dixisti. Et alia manu: Recognovi.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Si verum est, ut asseritis, quod in itinere defecit, constat eius subscriptionem falsissime recitatam: sin vero ipse subscripsit, non potuit in itinere deperire. Petilianus episcopus dixit: Non est humanum mori? Non etiam morientes testamentis suis subscribunt? Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Humanitatis est mori, sed inhumanitatis est fallere. Et alia manu: Recognovi. Petilianus episcopus dixit: Non est hoc fallere, quia potuit revertens in itinere mori. Mandatum adhuc modo accipio. Dico quid moveat. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Mandatorum dies prolatus a partibus recitetur, ut appareat de nomine defuncti, quae pars in mendacium prosilierit. Et alia manu: Recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Mandati diem pandat officium.
Rufinianus scriba dixit: Recitabo sicut praecepit sublimitas tua diem mandati.
Et recitavit: Post consulatum Varanis viro clarissimo octavo kalendas Iunias Carthagine. Et cum recitaret, Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Caetera perlegantur. Rufinianus scriba recitavit: Ianuarianus, Primianus, Felix, Donatus, Candorius, Optatus, Donatianus, Antonianus, Victorianus, Fortis, et caeteri; Primiano, Petiliano, Emerito, Protasio, Montano, Gaudentio, Adeodato, coepiscopis nostris praesentes praesentibus salutem. Et cum recitaret,
Aurelius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Iamdudum ipse subscripsit. Modo dixit Clericus subscripsit, modo episcopus. Et cum diceret, (et alia manu: Recognovi.) Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Advertitis, praesentes praesentibus peragendi negotii dedisse mandatum. Quomodo igitur hic qui praesens in hac urbe se inter caeteros sine dubio mandasse professus est et in itinere dicitur defecisse, et in hac urbe subscripsisse mandato? Adeodatus episcopus dixit: Octo dies emensi sunt, ut mandatum confectum est. Is qui mandavit, de cuius nomine nunc agitur, cum aegrotare coepisset, ad propria remeans in itinere defecit. Et alia manu: Adeodatus episcopus recognovi. Vincentius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Dicat quo in loco defecit. Et alia manu: Recognovi: Adeodatus episcopus dixit: Non novi locum. Et alia manu: Ut suprascriptum.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Quoniam probabilis est vestrae sanctitatis prosecutio, qua eum hic fuisse et aegrum ad propria remeantem defecisse testaris, saltem hoc docere te convenit, ut utrum in hac urbe fuerit sub Dei testificatione designes. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Si praecipit sublimitas tua, Petiliani viro clarissimo prosecutio recitetur, ut ex lectione cognoscant universi, quam non vere nunc dicatur eum repedantem de Carthagine, in itinere defecisse, quia aliter eum eius prosecutio demonstravit. Et alia manu: Recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Legatur prosecutio postulata. Cumque ex codice legeretur, Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Nihil mihi videtur amplius de hac parte quaerendum, nisi ut sub testificatione divina utrum hic praesens fuerit de quo agitur, simplici professione pandatur. Emeritus episcopus dixit: Quid si se alius pro eodem apposuit? Et alia manu: Emeritus episcopus recognovi.
Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: De hoc Dei erit etiam sine sacramenti interpositione circa fallentes, omni ex parte iudicium. Unde reliqua subscribentium nomina relegantur.
Et recitavit: Quodvultdeus episcopus Volitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus a Turre Rotunda. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victorius episcopus Selendetensis. Crescentianus episcopus dixit: Hic est, aegrotat.
Item recitavit: Crescentianus episcopus Ammederensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Felix episcopus Bullensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Cresconius episcopus a Cibaliana. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Iurata episcopus a Turre - Tamallumensi. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Liberalis episcopus Milidiensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus Auzagerensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victor episcopus Villaregensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus Buzensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Lucius episcopus Tamallensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Quintus episcopus Tagaralensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Datianus episcopus Teleplensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Megasius episcopus Tucaborensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Honoratus episcopus Iommitensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Vitalis episcopus Ucrensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Plutianus episcopus Masclianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Faustinus episcopus Naraggaritanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Felicianus episcopus Viltensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Felix episcopus Boncarensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Felix episcopus Telensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Secundus episcopus Arensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi: adversarium in plebe mea non habeo.
Item recitavit: Iulianus episcopus Tignicensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Splendonius episcopus Mutugennensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Serenianus episcopus Mammillensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Salvianus episcopus Leptitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Reperatus episcopus Vindensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Leontius episcopus Praesidiensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Titianus episcopus Sufetulensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Nestorius episcopus Malianensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatus episcopus Ancusensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Flavosus episcopus Cissitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Maximinus episcopus Turreblandensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Miggin episcopus Vagalitanus. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Donatianus episcopus Capsensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Marcianus episcopus Cebarsussensis. Cumque accessisset, idem dixit: Licet adversarium non habeam, tamen mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Restitutus episcopus Laritensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Victorianus episcopus Aquensis. Cumque accessisset, idem dixit: Mandavi et subscripsi. Asellicus episcopus Ecclesiae catholicae municipii Tusuritani dixit: Sub testificatione omnipotentis Dei et Iesu Christi Salvatoris nostri, dico nos sic esse de Arzugibus profectos, die tertio kalendarum Maiarum. Presbyter fuit, non episcopus in via ordinatus est. Sed hac factione qua valet est illic episcopus, in adulterio detectus. Adhuc pendet cognitio.
208. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Episcopum sufficit ordinatum; hac parte transita, reliqua percurrat officium.
Et recitavit: Faustinus episcopus Nationensis. Cumque accessisset, idem dixit: Adversarium non habeo, mandavi et subscripsi.
Item recitavit: Marcianus episcopus Eminentianensis in itinere remansit. Felix [Episcopus] Novasinnensis subscripsi pro eo. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Quomodo praesentes praesentibus mandaverunt? Felix Novasinnensis episcopus dixit: Ipse me rogavit in itinere, et ego pro ipso subscripsi.
209. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Licet hoc lectum atque dictum sit, quod praesentes praesentibus mandaverunt; tamen ne mora superflua conteratur, reliqua percurrat officium.
Et recitavit: Martialis episcopus Idicrensis pro Felice Garbensi et Iusto Formensi, qui in itinere causa infirmitatis detenti sunt, pro eis subscripsi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Etiam hoc superiori constat esse consimile. Et adiecit: Aliud recitetur: Marcianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Felix episcopus Garbensis de domo sua non exivit.
Et recitavit: [Gaudentius episcopus Tigisitanus.] Cresconius episcopus Siguitanus dixit: Gaudentius collega noster, episcopus loci Tigisitani, infirmitatis causa in itinere remansit; pro eo subscripsi.
210. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Testatum sit actis sublimitatis tuae, ideo haec fieri ut maior videatur eorum numerus episcoporum; quamvis nec sic Catholicis possit aequari. Et alia manu: Recognovi.
Item recitavit: Donatus episcopus Sucardensis. Marinianus episcopus dixit: Hic est in civitate; sed aegrotat.
211. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Ut statui, lecta in seriem referentur actorum. Quoteni autem sint utriusque partis episcopi quorum subscriptio recitata est, cauculatim pandat officium.
212. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Adhuc sunt praesentes collegae nostri, qui subscriptiones suas mandato non indiderunt. Occupati enim fuerant vel infirmitate, vel necessitate, vel etiam postea supervenerunt. Ii etiam iube ut cogniti accedant. Et alia manu: Recognovi.
213. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Interim eorum numerus qui subscripserunt, ab officio demonstretur. Rufinianus scriba dixit: Excepta ea pagina quae errorem habet in subscriptione Donatistarum, invenimus nomina contineri. Marcellinus viro clarissimo tribunus et notarius dixit: Ipsa autem pagina quot nominibus continetur? Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Sex annumeratis etiam absentibus. Et cum diceret (Et alia manu: Recognovi). Rufinianus scriba dixit: Sex, ac sic efficiuntur omnes ducenti septuaginta novem.
214. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Alterius quoque partis quot episcopi recitati sunt, intimetur. Rufinianus scriba dixit: Catholicae partis episcopi secundum subscriptionem huic brevi insertam efficiuntur ducenti sexaginta sex, exceptis his quos dicunt necdum subscripsisse.
215. Marcellinus viro clarissimo tribunus et notarius dixit:
Nunc quot sunt ii quos subscripsisse testantur, edicere non morentur. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Transeant et cognoscantur. Viginti sunt. Et alia manu: Recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Ergo, si adsunt, suam debent singuli demonstrare praesentiam.
Cumque Apronianus episcopus accessisset, Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Cuius es civitatis episcopus? Apronianus episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Mazacensis. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Mandato, cui per absentiam non subscripsisti, consentis? Apronianus episcopus Ecclesiae catholicae Mazacensis dixit: Consentio.
Item et accedente Maximino Suffetano episcopo, Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Consentis tu quoque mandato? Idem dixit: Consentio et mando.
Item accedente Victore episcopo Aiurensi, idem dixit: Mando et consentio.
Item accedente Felice episcopo Ficense, idem dixit: Mando et consentio.
Item accedente Felice episcopo Macrianensi, idem dixit: Mando et consentio.
Item accedente Lucio episcopo Olivensi, idem dixit: Mando et consentio.
Item accendente Tertulliano episcopo Hirenensi, idem dixit: Mando et consentio.
Item accedente Ioanne Gummitano episcopo, idem dixit: Mando et consentio.
Item accedente Ampelio Vagensi idem dixit: Mando et consentio.
Item accedente Primulo episcopo Vagense, idem dixit: Mando et consentio.
Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Diu observavit Severus, sed nunc infirmitate discessit.
Item accedente Regino episcopo Tigillabensi, idem dixit:Mando et consentio.
Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Delphinus episcopus hic est, sed infirmitate detinetur. Nam et Faustinianus episcopus Rusiccadensis hic est, in hac civitate, sed male habet, et Felix Serteitanus pedem dolet.
Item accedente Victore episcopo Abitinensi, idem dixit: Mando et consentio.
Item accedente Aenea episcopo a Turbunice, idem dixit: Mando et consentio.
Item accendente Annibonio episcopo Abbiritano, idem dixit: Mando et consentio.
Item accedente Felice episcopo Novensi, idem dixit: Mando et consentio.
Item accedente Argyrio Sitipensi, idem dixit: Mando et consentio.
216. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Quot sunt isti quorum professio nunc processit, edicat officium. Nampius scriba dixit: Viginti sunt. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Omnium episcoporum partis utriusque claruit et certa esse mandata, et firmas adstare personas. Et ideo debent egredientes reliqui eis iam praestare secretum, quibus omne negotium crediderunt.
217. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Scriptum sit centum viginti esse absentes, quos aut infirmitas, aut aetas, aut certe necessitas detinuit. Et alia manu: Recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Scriptum erit. Petilianus episcopus dixit: Scriptum sit multo plures [nostros] absentes esse, etiam Cathedras viduatas, quibus episcopi ordinandi sunt. Et alia manu: Ut suprascriptum. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Hoc quoque gesta retinebunt. Fortunatianus episcopus Ecclesiae catholicae Siccensis dixit: Quia de viduatis cathedris dixit sanctissimus Petilianus, nos quoque sexaginta quatuor vacuas habere his gestis intimamus. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Etiam hoc haeret publicis monumentis [Et adiecit: Remaneant utriusque partis episcopi qui electi sunt] et alii exeant. Quibus egressis:
218. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Utrum ii tantum adsint qui a partibus secundum imperiale praeceptum electi esse noscuntur, edicat officium. Rufinianus scriba dixit: Partis Ecclesiae catholicae secundum formam edicti tot stant, id est, decem et octo, id est, septem actores, septem consiliarii, et quatuor ad cartas. Etiam ex parte Donati adstant decem et octo, septem actores, septem consiliarii, et quatuor ad cartas.
219. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Edicat officium, quantum diei iam videatur emensum. Rufinianus scriba dixit: Exemptae sunt horae undecim diei.
220. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Quoniam diei pene omnem partem constat emensam, idcirco utrum ex communi consensu negotium differri placeat, intimetur. Ab utrisque partibus dictum est. Placet: quoniam iam iste dies videtur emensus.
221. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
In quem diem haec ipsa comperendinatio differatur, pars utraque designet. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit: Sicut edicto nobilitas tua praescripsit, crastino intermisso, propter descriptionem schedarum, perendie si praecipis observabimus. Et alia manu: Recognovi. Adeodatus episcopus dixit: Etiam nos consentimus, ut perendino die negotium peragatur. Et alia manu: Adeodatus episcopus recognovi.
222. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit:
Sicut partibus placuit, interiecta die negotium repetatur. Illud autem utraeque partes observare debebunt, ut designatos custodes exceptoribus atque codicibus in describendis schedis invigilare faciant, quatenus fideliter omnia conscribantur: alios quoque binos, ut quaterni sint, sicut dispositum est, his qui nuper exceperunt, adhibere custodes.
223. Alypius episcopus Ecclesiae catholicae dixit:
Alii duo praesentes sunt, sicut iam et officium suggessit, id est, fratres nostri Leo et Asterius. Et alia manu: Recognovi. Primianus episcopus dixit: Damus etiam nos custodes tabularum quatuor. Duos iam dedimus, duos nunc subrogamus, id est, Veratianum et Victorem, praesentes collegas nostros. Et alia manu: Petilianus episcopus recognovi. Marcellinus vir clarissimus tribunus et notarius dixit: Etiam istis adversantibus, id quod postea exceptum est, signatis nunc tabulis crastino describetur. Et alia manu: Edantur. Item alia manu: Hilarus et Martialis exceptores edidimus.
Expliciunt Gesta primae cognitionis.